Úrval - 01.06.1964, Side 83

Úfí ÞRÓUNAfíSÖGU SIGLINGAFRÆÐINNAfí
73
fækka tækifærum sjómannsins
til að nota eigin úrræðasemi,
og það sem kallast einu nafni
sjómennska.
Ein af fyrstu vel skráðu sjó-
ferðum, sem menn vita um,
þekkja þeir af athuganabók
Pytheasar frá Massalíu, grísks
stjörnu- og siglingafræðings.
Einhverntima á árunum 350—-
300 fyrir Krist sigldi hann
eftir þekktri kaupskipaleið
til Englands. Þaðan fór liann
til Skotlands og Thule hins
sögulega lands miðnætursólar-
innar. Samkvæmt leiðarbók Pyt-
heasar virðist ekki leika vafi
á því, að land miðnætursólar-
innar var þekkt fyrir sjóferð
hans. Pytheas rannsakaði
norska firði og ár norðvestur
Þýzkalands. Líklegt þykir, að
hann hafi komizt i Baltneska-
hafið.
Ferðir Pytheasar og annarra
á hans tímum, voru mikilvægar
að því leyti, að þær voru farnar
af mönnum, sem höfðu hvorki
kompás, sextant, sjóúr né raf-
magnssiglingatæki eins og eru
algeng í dag. Útskýringin á því,
hvernig þeir fóru að þessu, er
ekki eins og margir sagnfræð-
ingar hafa viljað halda fram,
að áður en sjófarendur eignuð-
ust næg siglingatæki, og það
sérstaklega kompásinn, þá hafi
þeir ríghaldið sér við strend-
urnar, og aðeins siglt i björtu og
góðu veðri. Margir hafa án efa
gert þetta. En hinir áræðnari
iæddust ekki með landinu og
skutust frá tanga til tanga. Þeir
sigldu oft án landsýna, en vissu
þó nægjanlega vel hvar þeir
voru, og vissu hvernig þeir áttu
að komast heim. Þeir voru fær-
ir um að nota sólina, stjörnurn-
ar og vindana án hjálpar vél-
rænna siglingatækja.
Pytheas hafði engin af þeim
tækjum, sem eru lágmarksnauð-
syn af nútíma siglingafræðing-
um, engin að minnsta kosti í
þeirri mynd, sem þau eru hugs-
uð í dag. Rangt væri þó að
segja, að hann hafi alls ekki
haft nein hjálpargögn við sigl-
inguna. Hann var ekki fyrsti
maðurinn, til að voga sér út á
hafið, og það var eins á hans
tímum eins og nú, að kynslóð
erfði þekkingu forfeðranna.
Hann hiýtur að hafa vitað
það, sem helztu sjófarendur hans
tíma, Fönekíumenn og Grikkir,
vissu um siglingafræði. Til
dæmis var þó nokkur þekking
á hreyfingu stjarnanna, sem
allir sjófarendur kunnu. Þeir
höfðu þó nokkra þekkingu á þvi
raunhæfa fagi, sem nú kallast
himinhnattsigling, því að hinir
svífandi himinhnettir voru
kompásar þeirra. Óvíst er að
Pytheasi hafi verið kunnugt um