Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2024, Side 83

Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2024, Side 83
81 Ritrýnd grein | Peer review Tímarit hjúkrunarfræðinga | 1. tbl. 100. árg. 2024 „Það skiptir mig bara máli að vera sjálf bara vakandi, ég þarf bara alltaf að vera vakandi ... ég er til dæmis hætt að borða ávexti“. Það að þekkja eigin líkama og takmarkanir hans var hluti af daglegu lífi þeirra bæði til að passa upp á sykursýkina en einnig þegar þau vildu gera vel við sig eða „svindla“ eins og þau kölluðu það, því það var þeim mikilvægt að gera vel við sig á tyllidögum. Í viðtölum við þátttakendur kom fram hvað þeim fannst sjúkdómurinn lúmskur og hættulegur. Þó var það svo að því meðvitaðri sem einstaklingarnir voru um alvarleika sjúkdómsins og afleiðingar hans því meiri líkur virtust vera á að þeir fylgdu fyrirmælum og aðlöguðu lífsstíl sinn að ráðleggingum fagaðila. Freyja sagði: „Og hérna og ég er bara meðvituð um sjúkdóminn, hann er hættulegur ... og ég veit það skiptir máli hvernig ég sjálf tek á honum, ég get ekki sett ábyrgðina yfir á heilsugæsluna“. Óöryggistilfinning Óöryggistilfinning hjá þátttakendum orsakaðist meðal annars af mikilli starfsmannaveltu innan heilsugæslunnar. Flest töluðu þau um tíðar mannabreytingar og þá óöryggistilfinningu sem fylgdi því að vita ekki hver þeirra heimilislæknir væri né þekkja almennilega til fagfólksins. Eins og Kría komst að orði: „... og hún náttúrlega hætti líka þannig að (hlær við) það er komin ný núna og ... sko það hefur ekkert staðist sem hún hefur sagt ...“. Þátttakendur höfðu reynslu af að stundum gleymdist að kalla þau inn í sykursýkiseftirlitið sem olli óöryggistilfinningu. Einnig að vegna tíðra breytinga á fagfólki þá upplifðu þátttakendur að fagfólkið þekki það ekki og þess vegna fannst þeim þau þurfa að endurtaka sjúkrasögu sína alltaf þegar þau hittu nýjan fagaðila sem jók á óöryggi þeirra þar sem þeim fannst fagfólkið ekki þekkja það. Bella komst þannig að orði: „Mér finnst eins og maður þurfi að byrja að segja það sama og síðast ... af því að viðkomandi þekkir mann ekki ...“. Þeir sem höfðu verið í sykursýkiseftirliti á vegum Landspítalans og útskrifaðir þaðan til heilsugæslunnar töluðu um skort á samskiptum milli stofnana. Einstaklingarnir þurfa sjálfir að minna á sig ítrekað og fannst þeim eins og þeir væru í lausu lofti og jók það mjög á óöryggistilfinningu þeirra: „Það hefur verið svolítið ruglingslegt hjá mér, ég var á göngudeildinni á LSH … og hérna það er ár síðan og ... ég var alltaf á sex mánaða fresti á göngudeildinni það var mjög svona – bara gekk mjög vel ...“ (Bella). Þekkingarleysi þátttakenda á sykursýki tegund 2 og afleiðingum hennar Fræðsla sem þátttakendur fengu hjá fagfólki heilsugæslunnar var afmörkuð við ákveðin svið sem olli þátttakendum óöryggi. Eftir því sem þátttakendur glímdu lengur við umönnun sykursýkinnar varð reynsla þeirra margvíslegri. Í tali þátttakendanna kom fram að lítil áhersla var lögð á fræðslu um fylgikvilla sykursýki svo sem sykurfall og afleiðingar þess. Vegna þess þá þekktu þeir ekki einkenni sykurfalls og vissu því ekki hvernig rétt væri að bregðast við því. Eins og Bella sagði: „Ég lenti einu sinni í svona sykurfalli. Það var akkúrat þegar ég fékk þetta gallsteinakast ... og ég var ekki alveg að fatta fyrst hvað var að sko ... það var einhver sem stakk upp í mig mola og hérna sagði að ég væri í sykurfalli og ég var hérna: ha er það?“. Fáir þátttakendur höfðu fengið fræðslu eða spurningar sem snúa að andlegu heilsunni. Enginn kannaðist við skimunarlista um streitu tengdri sykursýki. Hins vegar höfðu nokkrir fengið spurningar um andlega líðan en það var í tengslum við covid-faraldurinn. Fæst gerðu þau sér grein fyrir því að sykursýki tegund 2 gæti haft áhrif á þeirra andlegu heilsu. Eins og Bella sagði þegar hún var spurð um fræðslu um andlega líðan í tengslum við sykursýki tegund 2: „Ja, það væri ábyggilega til bóta að því maður er kannski ekki alltaf að átta sig á því hvað, hvort þetta er eitthvað að hafa áhrif á svona andlega heilsu þegar nú margt annað getur verið að trufla mann“. Takmörkuð fræðsla birtist einnig í því að lítil áhersla virðist vera lögð á fræðslu og upplýsingar um aukaverkanir lyfja. Eins og Dísa sagði: „... maður fær fræðslu um lyfin en aldrei um aukaverkanir“. Einnig fannst þátttakendum skortur á því að farið væri reglulega yfir lyfin og lyfjagjöfin endurskoðuð. Þeim fannst þau vera á of mörgum lyfjum og veltu fyrir sér hvort öll þessi lyf væru nauðsynleg og einnig komu þau inn á það hvort lyfin mættu vera tekin saman. Það var álit þeirra að heimilislæknirinn ætti að hafa yfirsýn og umsjón með lyfjunum þeirra. Upplifun Svenna var: „Maður spyr sig stundum sko, hefur þetta ekki einhver áhrif á það sem fyrir er ... og það er einmitt þetta sem maður þyrfti að fá betri upplýsingar um“. Vantrú á eigin getu Skortur á trú á eigin getu var einn áhrifaþáttur sem nokkrir þátttakendur töluðu um. Hjá þeim sem töluðu um þessa vantrú var það stór áhrifaþáttur á þeirra óöryggistilfinningu. Skert minni var einn af þeim þáttum sem þau nefndu, eins og þau treystu ekki á eigið minni. Eins og Krummi sagði: „Já maður er bara búinn að sjá það í gegnum lífið að manni er ekki sjálfum treystandi til þess að hugsa um þetta“. Ekki kom fram í viðtölum við þátttakendur hvernig fagfólk aðstoðaði þá við að fylgja fyrirmælum. Enginn kannaðist við sameiginlega markmiðasetningu að öðru leyti en því að halda blóðsykursgildunum niðri. En vantrú á eigin getu var einnig til staðar með það að fylgja fyrirmælum en einnig vegna þess hversu lúmsk sykursýkin gat verið, sem jók á óöryggistilfinningu, eins og Bella sagði: „Og ég alveg búin að fá hnút í magann af því að allt væri að fara til andskotans sko ...“. Eða bara að panta tíma í eftirlit á réttum tíma. Eins og Krummi sagði: „Já þar fyrir utan, ég átti að fara til augnlæknis og koma aftur eftir tvö ár og svo mundi ég eftir að panta tíma en þá voru komin fimm ár ...“. Tekið skal fram að þátttakendurnir voru sammála um að aldur þeirra hefði ekki neikvæð áhrif á sykursýkismóttöku á vegum heilsugæslunnar. Einnig voru þeir sammála um að lítil áhersla væri á andlega líðan eða andlega heilsu í sykursýkismóttökunni. Þá var markmið þeirra að halda sykursýkinni niðri en fæstir könnuðust við að rætt hafi verið um sameiginlega markmiðasetningu í sykur- sýkismóttökunni. Í rýnihópaviðtölunum var aldrei beint spurt um þróun sykursýkinnar eða um niðurstöður blóðprufa eða hvernig gengi með blóðsykursgildi, áherslan í rýnihópaviðtölunum var á væntingar og reynslu þátttakanda af sykursýkimóttökunni og þjónustu í tengslum við hana. UMRÆÐA Niðurstöður þessarar rannsóknar benda til að almennt eru einstaklingar ≥ 65 ára með sykursýki tegund 2 ánægðir með sykursýkismóttöku á vegum heilsugæslunnar. Yfirþema rann- sóknarinnar var aukin meðvitund þátttakenda um að sykur- sýki tegund 2 er alvarlegur sjúkdómur sem þarf að hugsa um daglega. Rauði þráður niðurstaðnanna var reynsla af öryggis- og vellíðunartilfinningu þátttakenda. Það að vera kallaður reglulega inn í sykursýkiseftirlit hjá heilsugæslunni sýndi þátttakendum að fagaðilar hjá heilsugæslunni tækju fagaðilahlutverk sitt alvarlega og það veitti þeim aukna öryggistilfinningu og jók traust þeirra á þjónustunni. Öryggi sjúklinga er forgangsatriði við meðhöndlun á sykursýki meðal eldri einstaklinga en er oft í
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112

x

Tímarit hjúkrunarfræðinga

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit hjúkrunarfræðinga
https://timarit.is/publication/1159

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.