Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2024, Side 93

Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2024, Side 93
91 Ritrýnd grein | Peer review Tímarit hjúkrunarfræðinga | 1. tbl. 100. árg. 2024 Tafla 4 sýnir undirbúning, meðferðir og mat á ástandi sjúklinga á biðtíma eftir aðgerð. Mats á næringarástandi var getið í sjúkraskrá hjá 9,8% tilvika í yngri hópnum og 9,6% hjá eldri hópnum. Framkvæmt næringarmat var svipað í báðum hópum, 14,7% hjá yngri en 14,4% hjá eldri hópnum. Einkenni óráðs voru algengari í eldri hópnum (p=0,038). Meðferðartakmörkun var oftar skráð hjá eldri aldurshópnum (p=<0,001), en ekki skráning á vitrænni getu sem var 33,3% í yngri hópnum og 48,4% í eldri (p=0,09). Í 40% tilvika voru sjúklingar fastandi og aðgerð frestað til næsta dags og föstuðu því tvo daga í röð. Ekki var munur milli aldurs- hópa p=0,571. Meðalföstutími á tæra drykki fyrri daginn var 11,2 klst. (sf±6,01) hjá yngri hópnum en 10 klst. (sf±6,71) hjá eldri hópnum (p=0,88). Á aðgerðardegi var meðaltími föstu á tæra drykki í yngri hópnum 12,9 klst. (sf±5,32 ) og hjá eldri 13,1 klst. (sf±4,97) (p=0,215). Flestir föstuðu fyrir aðgerð í 12 eða 18 klst., sjá töflu 5. Næringar- drykkur fyrir aðgerð var notaður í 31,1% tilviki hjá yngri hópnum en 25,3% hjá eldri (p=0,442). Á legudeild frá vöknun komu 36,8% á tímabilinu kl. 24–08. Línuleg aðhvarfsgreining sýndi að fyrir hver 10 ár sem þátttakendur voru eldri föstuðu þeir 1,83 klst. styttra á drykki. Aðrar breytur sem áhrif höfðu voru lengd föstu á aðgerðardegi og not á næringardrykkjum. Líkanið reyndist marktækt, F=12,460, p<0,001, og geta þessar breytur skýrt 31% (r2=0,31) í dreifingu breytunnar lengd föstu á drykki fyrir aðgerð, sjá töflu 6. UMRÆÐUR Í niðurstöðum kemur fram að föstutími fyrir aðgerð er óþarflega langur bæði á fasta fæðu og drykki en skráning föstu á drykki er betur gerð hjá eldri hópnum. Þó að næringardrykkir fyrir aðgerð séu of sjaldan nýttir sýndi aðhvarfsgreining, að lengri fasta á tæra drykki fyrir aðgerð tengdist meiri notum á næringardrykkjum. Í ráðleggingum varðandi undirbúning aðgerðar vegna mjaðma- brota er lögð áhersla á mat á næringarástandi og hvatt til notkunar á prótínríku fæði ásamt næringardrykkjum en niðurstöðurnar sýndu að sjaldan var framkvæmt næringarmat eða fjallað um næringarástand. Samkvæmt Holst o.fl., (2021) er næring mikilvægasti þátturinn til að bæta hag sjúklinga og dregur gott næringarástand úr fylgikvillum aðgerða. Chaudhary o.fl., (2022) benda á að betri næring stytti legutíma og vel nærðir sjúklingar komist fyrr á fætur og séu með minni verki. Þegar horft er á lengd föstu fyrir aðgerð, bæði varðandi fasta fæðu og tæra drykki, má álykta að skerpa þurfi á verklagi og skipulagningu til að stytta föstu fyrir mjaðmaaðgerð. Þörf er á átaki til að breyta gamalgrónu verklagi að láta alla fasta frá miðnætti og að fara að vinna eftir gildandi verklagsreglum. Mat á næringarástandi og framkvæmd á næringarmati hjá eldra fólki eru mikilvæg, hér var í 9% tilvika skráð næringar- ástand og í 14% tilvika framkvæmt næringarmat. Samkvæmt Nakahara og félögum (2021) ætti að leggja mikla áherslu á stífa næringarmeðferð hjá þeim sem eru mjaðmabrotnir og sér- staklega ef um er að ræða einstakling með einkenni skertrar vitrænnar getu og hrumleika. Hér sýndu 40% þátttakenda einkenni óráðs fyrir aðgerð og voru óráðseinkennin algengari í eldri aldurshópnum. Einungis voru skráðar upplýsingar um vitræna getu hjá 33,3% í yngri hópnum en 48,4% í eldri hópnum. Áhersla er lögð á að meta vitræna getu og 2015 var sett fram hugtakið taugavitræn röskun fyrir aðgerð (e. perioperative neurocognitive disorder) af Amerísku svæfingalæknasamtökunum (ASA) til að greina og vinna með á sem ákjósanlegastan hátt allar vitrænar breytingar fyrir aðgerð (Abcejo o.fl., 2022). Hér var framkvæmd áhættumata fyrir aðgerð ábótavant, einnig skráning flestra meðferða sem á að veita í aðdraganda aðgerðar. Skráning verkjameðferðar var góð og nánast allir sjúklingar fengu ópíóða, en fáir einstaklingar fengu block-deyfingu fyrir aðgerð sem talin er ákjósanleg fyrir eldra fólk til að draga úr þörf á sterkum verkjalyfjum. Samkvæmt rannsókn Kongs o.fl. (2022) er hægt að fyrirbyggja 30-40% af óráði fyrir aðgerð með fyrirbyggjandi aðgerðum eins og virkni og næringu. Keshock (2022) bendir á að einstaklingum í óráði og alvarlega veikum nýtist best að virk meðferð á biðtíma sé sem mest. Niðurstöður sýna að bið eftir innlögn á legudeild frá bráða- móttöku og bið eftir að komast í aðgerð er að lengjast ef miðað er við fyrri íslenskar rannsóknir. Tíminn frá komu á bráðamóttöku til innlagnar á deild árið 2014 var 3 klst. (Sigrún Sunna Skúladóttir, 2014) en í þessari rannsókn 8,5 klst. Algengara var að yngra fólkið færi í aðgerð á dagvinnutíma en samkvæmt verklagsreglum Landspítala eiga sjúklingar að fara sem fyrst í aðgerð, helst sama dag og ekki eftir kl. 21:00. Tafla 5. Tímalengd föstu á drykki og fasta fæðu, skráning á föstu fyrir aðgerð, not á næringardrykkjum og vökvagjöf fyrir aðgerð, komutími af vöknun og hvenær borðað er eftir aðgerð hjá sjúklingum ≥67 ára með mjaðmabrot á Landspítala Breytur ≤ 79 ára % (n) ≥ 80 ára % (n) Samanburður milli aldurs- hópa Fasta fyrir aðgerð (klst.) 6 12 18 24 13,1 (8) 26,2 (16) 42,6 (26) 18 (11) 4,8 (4) 38,6 (32) 37,3 (31) 19,3 (16) χ2(3) = 4.78, p= 0.188* Notkun næringar-drykkja fyrir aðgerð Já Nei 31,1 (19) 68,9 (42) 25,3 (21) 74,7 (62) χ2(1) = 0.6, p= 0.439* Vökvagjöf í æð fyrir aðgerð Já Nei 98,4 (60) 1,6 (1) 100 (83) 0 (0) Komutími af vöknun á legudeild 7:30–15:30 15:30–23:30 23:30–7:30 10 (6) 56,7 (34) 33,3 (20) 10,8 (9) 49,4 (41) 39,8 (33) χ2(2) = 0.76, p= 0.683* Borðar eftir aðgerð (klst.) Já Nei 73,3 (11) 26,7 (4) 65 (13) 35 (7) *Kí-kvaðratpróf. Tafla 6. Línuleg aðhvarfsgreining, tengsl milli tíma- lengdar föstu á tæra drykki fyrir mjaðmaaðgerð og ASA-flokkunar, aldurs, föstu á aðgerðardegi, óráðseinkenna og notkunar næringardrykkja Stöðluð hallatala p-gildi 95% öryggisbil ASA-stig 0,101 0,193 -0,028 – 0,138 Aldur -0,183 0,015 -0,013 – -0,001 Fasta á aðgerðardegi -0,408 <0,001 -0,035 – -0,016 Óráðs- einkenni 0,115 0,123 -0,021 – 0,170 Næringar- drykkir -0,185 0,017 -0,243 - -0,024 F(5)=12,460, p<0,001, r² =0,31.
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112

x

Tímarit hjúkrunarfræðinga

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit hjúkrunarfræðinga
https://timarit.is/publication/1159

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.