Mímir - 01.05.1980, Side 66

I grekiska gravar har man funnit skor
av lera, och pá en terrakottarelief frán
Athen avildas Andromeda med ett par
skor som gravgáva.11
DS telur að hliðstæðan milli hegðunar
Þorgríms og Gísla við haugsetningarnar sé
varla nema á ytra borði; orðalagslíkingin sé
stílbragð — parallellism — frekar en merk-
ingarfræðilegs eðlis.
8.
AH leggur mikla áherslu á að banavopnið
var eign Þorkels, það ætti að sanna sekt hans.
En það var ekki hið upprunalega vopn, erfða-
hlutur bræðranna, heldur spjót soðið upp úr
því. Finnst mér því eðlilegt að það tákni
átökin milli bræðranna í höndum þriðja að-
ilans, Þorgríms.
Það liggur í augum uppi að Þorgrímur
hefur sjálfur átt í útistöðum við Véstein.
Ærinn vanda hefi ek, þótt ek gora
þetta við þá báða, Þorkel og Gísla mága
mína, en mik skyldir ekki til við Véstein.
(bls. 9, 12—14).
Fólki á nágrannabæjunum er ljóst að Vé-
steinn er í hættu þegar Þorkell er fluttur að
Sæbóli. Um leið og Þorkell gefur sig á vald
Þorgrími færist togstreitan milli bræðranna
til og verður togstreita milli þeirra Gísla og
Þorgríms. Undir mynstri ástaþríhyrninganna
liggur annað mynstur valdastreitunnar, sem
verður aukaatriði í sögunni en er þó
vikið að, sjá vísu Gísla í 12. kafla, þar sem
Gísli segist hafi veitt Þorgrími, þeim land-
gjarna manni jörð. Þetta gæti lotið að póli-
tískum átökum Gísla og Þorgríms.
Súrsbörnin náðu aldrei þeirri þjóðfélags-
legu stöðu á Islandi sem var sambærileg
fyrri stöðu þeirra í Noregi. Þau voru komin
af hersum, höfðingjum sem stóðu næst jörl-
um að tign. Á íslandi höfðu þau ekki manna-
forráð, en reyndu að klífa metorðastigann
með því að mægjast við höfðingjana Véstein
og Þorgrím.
Hjónaband Þorgríms og Þórdísar var
girndarráð og brot á viðteknum siðum. Hvers
vegna var Þorgrímur að mægjast við aðkomu-
menn í sveitinni? Var hann að tryggja sér
mannaforráð, valdastöðu? Enda var heiman-
fylgja Þórdísar Sæból, eign þeirra Súrsbarna.
Þorgrími lízk systir þeira bræðra væn
og biðr hennar, ok því næst er hon hon-
um föstnuð, ok er þá þegar gört brúð-
kaupit ok fylgir henni heiman Sæból, ok
rézk Þorgrímr vestr þangat. (bls. 7, 22
—25).
Það væri hliðstæða við vangaveltur Anne
Holtsmark að fara að ímynda sér hvernig
Þorgrímur hefði hugsað sitt manntafl, til
dæmis í sambandi við að heimta reflana fyrir
veisluhöldin. (15. kafli). Holtsmark telur
þetta atriði upp meðal annarra enn ótil-
greindra dæma um sakleysi Þorgríms. Þar eð
þetta myndi leiða enn frekar burt frá bók-
menntarýni í áttina að lögregluskýrslum eða
varnarræðum í réttarsal, skal nú lokið upp-
talningu á dæmum Anne Holtsmark.
Anne Holtsmark byggir túlkun sína á því
að Gísli hafi borið ættarsjónarmiðið fyrir
brjósti. Gísli hafi alltaf vitað að Þorkell væri
hinn seki, en með því að drepa Þorgrím
væri hann að dylja sekt Þorkels og þar með
að verja sóma ættarinnar. AH segir að sagan
sé tvíræð og að enginn á undan henni hafi
dirfst að halda því fram að Þorgrímur væri
ekki morðinginn. Að áliti hennar vaxi Gísli
með þessari túlkun, verði sönn tragísk hetja.
Thomas Bredsdorff reynir að nálgast sög-
una útfrá ákveðinni heildarsýn. Hann leggur
aðaláherslu á andstæðurnar milli bræðranna,
Gísla og Þorkels, og bendir á að höfundurinn
hafi notað svipaða aðferð og 19. aldar im-
pressiónistar: að sýna mismun skapgerða
tveggja einstaklinga með því að setja þá í
64