Mímir - 01.05.1980, Blaðsíða 31

ÁSLAUG J. MARINÓSDÓTTIR og GUÐRÚN SIGURÐARDÓTTIR:
ATHUGUN Á FLEIRTÖLU í BARNAMÁLI
I. INNGANGUR
Athugun þessi var gerð í prófþættinum
„Sálfræðileg málvísindi“ í Almennum mál-
vísindum við H.I. og var skilað sem jafngildi
prófs á haustmisseri 1979.
Þessi könnun er sú fyrsta síns eðlis hér
á landi, en vcrt er að benda á að um þessar
mundir eru að fara af stað víðtækari athug-
anir á barnamáli á vegum Jóns Gunnarssonar
(Alm. málvísindi, H.í.) og Indriða Gíslason-
ar (K.H.Í.). Pað er því líklegt að þessi at-
hugun okkar verði síðar meir talin hafa ýms-
an byrjendabrag.
Kannanir sem þessar hafa þó talsvert ver-
ið gerðar erlendis. Er þar helst að nefna ann-
ars vegar könnun Brown og samstarfsmanna
hans (sjá Brown. 1973) og hins vegar könn-
un Berko (sjá Berko. 1958), en athugun okk-
ar er að mestu leyti sniðin eftir athugunum
þeirra, eins og vikið verður nánar að hér
síðar. Ef við skýrum aðeins nánar frá þessum
erlendu fyrirmyndum okkar er fyrst að nefna
bandaríska málfræðinginn Roger Brown, en
hann og samstarfsmenn hans rannsökuðu mál-
far þriggja barna á löngu tímabili án þess að
leggja fyrir þau sérstakt próf (þ. e. þeir at-
huguðu „spontaneous speech“). Hann taldi
að börnin hefðu „náð“ tilteknu atriði í mál-
fræðinni þegar þau notuðu það rétt í 90%
þeirra tilfella þar sem þess var þörf eða þar
yfir. Hinn málfræðingurinn, einnig banda-
rískur, er Tean Berko, en hún var fyrst til að
útbúa próf með sama sniði og það sem við
notum. Hún vildi kanna hvort og hvenær
ákveðnar fónólógískar (hljóðkerfislegar) og
morfólógískar (beygingarfræðilegar) reglur
yrðu hluti af málvitundinni. Því bjó hún til
bull-orð (non-sense) en með því að prófa slík
orð gat hún verið fullviss um að börnin noti
reglur við beyginguna og að þau læri ekki
aðeins myndirnar „utan að“, en ef notuð eru
orð sem barnið þekkir er að sjálfsögðu sú
hætta fyrir hendi að það cinfaldlega muni ft.-
myndina og beiti því ekki neinni reglu. Hins
vegar getur athugun af því tagi sem Berko
gerði verið svolítið villandi vegna þess að
aðstæðurnar við prófunina geta haft neikvæð
áhrif á barnið og það getur virst kunna minna
en það kann í raun og veru þegar það er í
cðlilegu „málumhverfi“ sínu. Raunar eru
niðurstöður Brown og Berko ekki sambæri-
legar að öllu leyti vegna þess að Brown at-
hugaði eingöngu hvort börnin notuðu réttar
beygingarmyndir af þeirn orðum sem þau
þekktu og þurftu að nota í daglegu tali en
Berko lét börnin eingöngu fást við ný og ó-
þekkt orð (tilbúin orð). Þess vegna geta sum-
ar beygingarmyndirnar sem börn Brown not-
uðu hafa verið lærðar utan að. Með hliðsjón
af þessu er eðlilegt að börnin virðast síðar
ná valdi á ft. samkvæmt athugunum Berko en
athugunum Brown og félaga (sjá Brown.
1973: 289 og áfram).
II. AÐFERÐIN
Tilgangurinn með athugun okkar var að
kanna fleirtölumyndun nafnorða í íslensku
með því að styðjast við barnamál. Fyrsta
atriðið í þeirri viðleitni var að sjálfsögðu að
komast yfir prófaðferð eða próf til að leggja
29