Mímir - 01.04.1986, Blaðsíða 16

I'æddir voru hér á landi og höl’ðu hlotið nafn
sitt hér(sbr. Hagstofa íslands 1915:7).
Árið 1961 kom út bók eftir Þorstein Þor-
steinsson fyrrverandi hagstofustjóra um nafn-
gjafir áratuganna 1921 — 1950. í þeirri skýrslu
var reynt að fylgja þeirri reglu að taka með
nöfn þeirra barna sem voru íslenskir ríkisborg-
arar (sbr. Þorsteinn Þorsteinsson 1961:6 — 7).
Þessi skýrsla er frábrugðin fyrri skýrslum að
því leyti að hún er ekki byggð á manntali held-
ur á skýrslum presta sem þeir senda Hagstof-
unni um skírnir og nafngjafir. Árið 1981 gaf
Hagstofan út bækling urn nafngjafir áranna
1960 og 1976. Sú skýrsla er byggð á presta-
skýrslum og greinir frá nöfnum barna sem fædd
eru árin 1960 og 1976.
Á skýrslunum frá 1703, 1855 og 1910 og á
yngri skýrslunum er mikill munur. Yngri
skýrslurnar sem eru byggðar á skýrslum presta
um skírnir og nafngjafir hljóta að vera miklu
öruggari heimild um nöfnin en manntölin því
þær koma beint frá prestunum. 1 manntölun-
um geta nöfnin verið rangrituð vegna mis-
heymar og t.d. er líklegt að nöfnin Hugraun og
Helvítus í manntalinu 1703 séu þannig til kom-
in (sbr. Ólafur Lárusson 1960:4—5).
Þegar sýna á hvaða tíska hefur verið ríkjandi
í nafngjöfum á ákveðnu tímabili hafa presta-
skýrslurnar einnig ýmislegt fram yfir manntöl-
in. Manntölin sýna nöfn allra þeirra manna
sem lifandi voru á manntalsdaginn. En þau
nöfn stafa frá nafngjöfum á ýmsum tímum um
nærri aldarskeið og t.d. hljóta flest öll nöfnin í
manntalinu 1703 að stafa frá nafngjöfum á 17.
öld. Manntölin veita þó ekki fullkomna vitn-
eskju um nafngjafir síðustu aldar því í þau
vantar nöfn allra þeirra sem dánir eru en var
gefið nafn á þessum tíma. Prestaskýrslurnar ná
hins vegar yfír öll nöfn sem gefin voru á
ákveðnu tímabili, þ.e. þær ná líka yfir nöfn
þeirra sem dánir eru. Þegar athugaðar eru
breytingar á nafnavali landsmanna hlýtur að
vera mikilvægara að fá að vita allar nafngjafir
síðustu áratuga en að fá upplýsingar um nokk-
urn hluta af nafngjöfum síðustu hundrað ár-
anna (sbr. Þorsteinn Þorsteinsson 1961:5).
Manntölin eru okkur þó ómetanleg heimild
um nöfn íslendinga fyrr á tímum og það hlýtur
að teljast nær einstakt að við vitum nöfn allra
landa okkar fyrir tæpum þremur öldum.
Auk þeirra fimm skýrslna sem nú hefur ver-
ið getið, hefur í þessari grein verið notast við
þjóðskrána 1982. Hún gefur upplýsingar um
nöfn allra íslendinga sem lifandi voru árið 1982
og þeirra sem létust á árunum 1976 — 1982.
Heildarfjöldi nafnbera í þessari skýrslu er því
töluvert hærri en fjöldi íslendinga árið 1982
(sbr. Guðrún Kvaran og Sigurður Jónsson
1985). Þjóðskráin hefur þann galla eins og
manntölin að þegar menn heita fleirnefnum
eru nöfn oft skammstöfuð eða þeim hreinlega
sleppt. í 22. sæti yfir algengustu kvennanöfn
árið 1982 er t.d. skammstöfunin S. sem ómögu-
legt er að ráða í. Þetta veldur því að þjóðskráin
er ekki áreiðanleg heimild um hvað margir
heita hverju nafni, þó hún gefi að sjálfsögðu
aðallínurnar í nafnavali landsmanna á þessari
öld.
3. íslenski nafnaforðinn og þróun hans
Tafla 1 sýnir fjölda karla- og kvennanafna í
skýrslunum 1703, 1855, 1910, 1921-50, 1960,
1976 og 1982. Fjöldi karla/sveina og kvenna/
meyja er gefinn upp til hliðsjónar (sbr. Þor-
steinn Þorsteinsson 1974:171, Hagstofa íslands
1981:2+ og 1 —14 og þjóðskráin 1982).
Af töflunni sést að nafnaíjölgunin er mest á
árununr 1855 — 1910 og á því tímaþili hefur
nöfnum fjölgað meira en nafnberum. Frá
1910—1982 hefur nafnafjöldinn einnig nær tvö-
faldast en ljölgun nafnbera hefur þó orðið
meiri, þ.e. nær þrefaldast. Árið 1703 eru karla-
nöfn aðeins fleiri en kvennanöfn en síðan hefur
kvennanöfnum ijölgað mun meira en karla-
nöfnum. Þannig eru kvennanöfnin orðin Ijórð-
ungi fleiri en karlanöfnin árið 1982.
Þau mannanöfn sem við höfum heimildir
um frá landnámstíð eru flestöll af norrænum
stofni. Flest þeirra hafa einnig tíðkast í Noregi
16