Mímir - 01.04.1986, Blaðsíða 65

Auði silfrið fyrir að segja til Gísla. Sagan lætur
Eyjólfi ekki nægja að bjóða Auði fé, heldur
býður hann henni annað mannsefni líka. Kon-
an má ekki standa ein. Við dauða Gísla mynd-
ast skarð sem þarf að fylla með nýjum eigin-
manni handa Auði.
En Auður svíkur ekki mann sinn heldur rek-
ur silfursjóðinn í nefið á Eyjólfi með þessum
orðum:
„Haf nú þetta ok með bæði skijmm ok klæki.
Skaltu þat muna, vesall maðr, meðan þú lifir,
at kona hefir barit þig.“44
Meiri háðung er varla hægt að hugsa sér fyrir
nokkurn karlmann.
Karlar/dauði — konur/líf
Þessar frásagnir sýna sterkar konur sem
leggja sig í hættu við að hjálpa útlaganum og
vernda hann með snjallræðum sínum. Þarna
kemur greinilega fram kvenlegt sjónarhorn.
Hlutverk kvenna hefur löngum verið að vernda
líf og viðhalda því meðan karlar þeirra voru úti
að berjast, þ.e. eyða lífi.43
En verndarahlutverk kvenna í sögunni nær
ekki bara til útlagans. Þegar Gísli fréttir að syn-
ir Vésteins hafi komið á bæ þeirra Auðar eftir
að hafa vegið Þorkel, kallar hefndarskyldan og
fer hann stórum orðum um hana í vísu. En
Auður hefur komið þeim undan, forðað lífi
þeirra.
Þegar morðingi Vésteins skilur spjótið eftir í
sárinu, biður Auður þrælinn Þórð huglausa að
draga það úr. Með því reynir hún að koma
hefndarskyldunni yfir á Þórð og afstýra hætt-
unni sem fylgdi því að Gísli hefndi.
A þessum dæmum sést berlega hvernig karl-
ar tengjast dauða en konur lífi. I sögunni allri
eru athafnasvið karla og kvenna mjög skýrt af-
mörkuð. Athafnasvið kvenna nær t.d. ekki til
bardaga og hefnda. Tvisvar í Gísla sögu reynir
44 íslensk fornrit VI, bls. 101.
45 Sjá grein Helgu Kress „Barnsburður og bardagi" þar
sem hún fjallar um þetta atriði.
46 íslensk fornrit VI, bls. 116.
kona að drepa með vopni. Það er athyglisvert
að í bæði skiptin mistekst það.
Þórdís reynir að hefna Gísla og leggur til
Eyjólfs með sverði þar sem hann situr við borð.
Sagt er: „hon lagði neðar en hon hafði ætlat, ok
kom í lærit, ok var þat mikit sár.“46 Henni tekst
sem sé ekki að drepa hann, heldur rétt að særa
hann.
í lokabardaga sögunnar stendur eiginkonan,
Auður, með lurk47 í hönd við hlið hetjunnar.
Hún verst óvinunum sem sækja að Gísla. Sagt
er að Eyjólfur og Helgi komi að þeim og Gísli
höggvi Helga í tvennt, en Auður berji Eyjólf
með lurkinum þannig að hann hratar aftur.
Gísli hrósar Auði fyrir tiltækið en segir svo:
„En minna lið veittir þú mér nú en þú mundir
vilja eða þú ætlaðir, þó at tilræðit væri gott því
at eina leið mundu þeir nú hafa farit báðir.“48
Hann geur í skyn að hún hafi aðeins verið að
þvælast fyrir. Eyjólfur er foringi liðsins og ef
Gísli hefði náð að fella hann þarna er eins víst
að aðförin hefði stöðvast. Því er það hreinlega
banvænt fyrir Gísla að Auður skuli fara svona
út fyrir verkahring sinn.
Þannig er sýnt á táknrænan hátt að bardagar
eru ekki fyrir konur, eða eins og Helga Kress
segir í grein sinni „Barnsburður og bardagi":
Þá sjaldan konur grípa til vopna í íslendinga-
sögunum til að drepa, eins og t.a.m. Bróka-
Auður í Laxdælasögu og Þórdís í Gísla sögu,
mistekst þeim ætlunarverk sitt. Svo andstætt
hefur það verið talið eðli þeirra og menn-
tt49
ingu.
Hins vegar er það í verkahring karlmanna
þess ættarsamfélags sem ríkir í Gísla sögu að
taka þátt í bardaga og sjá um hefndir ef svo ber
undir. Aður hefur verið fjallað um skömmina
sem fylgdi því að bregðast karlmannlegri
skyldu sinni. Karlaheimur og kvennaheimur
eru greinilega aðskildir að þessu leyti. Ef karl-
47 Gísli er sjálfur með öxi, sverð og skjöld!
48 íslensk fornrit VI, bls. 112.
49 Helga Kress, 1982, bls. 35.
65