Mímir - 01.06.2007, Síða 21

vegar íyrst og fremst hafa það hlutverk að
hjálpa þeim sem syrgja. Hér er sorgin í aðal-
hlutverki og jafnvel mannlýsingin hefur þurft
að víkja. Beinar mannlýsingar er sjaldan að
finna í slíkum greinum en hins vegar er hinum
látna oft lýst í gegnum minningar og sögur. Þá
er einnig nokkuð um að sjálfhverfar minning-
argreinar segi alls ekki neitt um persónu hins
látna, eiginleika hans, atgervi, áhugamál eða
störf, og það eina sem við fáum í raun að vita
um einstaklinginn er að hann er dáinn og hans
er saknað. Sorgartjáningin fer fram á opinber-
um vettvangi og hér er einnig rætt opinskátt
um dauðann en slíkt átti til að mynda lítið upp
á pallborðið í ævisögulegu greinunum.
Sendibréfsformið hefur verið gagnrýnt5 og
lengi vel lagði Morgunblaðið blátt bann við því
að hinn látni væri ávarpaður í minningargrein.6
I úrtaki mínu frá árunum 1966, 1976 og 1986
em engar slíkar greinar fyrir utan dágóðan kafla
í grein frá 1966 þar sem skrifað er um ungan
einstakling. Enn þann dag í dag virðist vera al-
gengara að fólk grípi til sendibréfsformsins
þegar sorgin er mikil, til dæmis þegar ung-
menni eiga í hlut eða ef hinn látni er nákominn
þeim sem skrifar. Eitt sinn þótti ekki viðeig-
andi að þeir sem stæðu hinum látna næst skrif-
uðu minningargrein. Þegar höfundar minn-
ingargreina taka að brjóta þessar reglur og byrja
að skrifa um sína nánustu er ekki að undra þótt
minningargreinarnar verði ólíkar því sem áður
þekktist. Þegar nýjustu greinarnar eru skoðaðar
kemur í ljós að unga fólkið grípur langoftast til
sendibréfsformsins enda skrifar unga fólkið
5 Steingerður Ólafsdóttir (2002:42) leggur til að Morgun-
blaðið hætti að birta slíkar minnmgargreinar.
6 A minningargreinarsíðunum er að finna upplýsingar
um birtingu minningar- og afmælisgreina. Þar var
áður klausa þess efnis að ekki skyldi ávarpa hinn látna
í minningargreinum. Arið 1993 voru þau tilmæli tek-
in út úr upplýsingarammanum, að því er virðist vegna
þrýstings frá almenningi sem vildi fá að skrifa slíkar
greinar.
yfirleitt aðeins um nána aðstandendur, svo sem
afa og ömmur.
A sama hátt og höfundar ævisögulegra
minningargreina reyna að skrifa menn inn í
samfélagssöguna skrifa höfundar þessara nýju
greina menn inn í sögu sína. Kostir manneskj-
unnar felast ekki lengur í þeim sporum sem
hún markaði í samfélagið heldur í þeim sporum
sem hún markaði í hjörtu þeirra sem syrgja
hana. Sorg aðstandendanna verður mælikvarði
á persónu hins látna.
3. Opinberun einkamálanna
Mörkin milli þess sem telst vera einkamál og
þess sem má deila með öðrum verða sífellt
óljósari. I sjónvarpinu sjáum við óteljandi raun-
veruleikaþætti sem sýna okkur brenglaða mynd
af veruleikanum. Menn gifta sig í beinni út-
sendingu, leita að maka í sjónvarpsþáttum og
slcrifa dagbækur sínar á svokallaðar bloggsíður
á veraldarvefnum. Á sama tíma eykst persónu-
leg tjáning í minningargreinum. Höfundar
minningargreina skrifa tilfinningarík sendibréf
til látinna vina þar sem þeir lýsa tilfinningum
sínum. Efni greinanna er einkamál og tjáning-
in er persónuleg en samt teljast þær eiga fullt
erindi við almenning. Hvers vegna?
Arnar Árnason, Sigurjón Baldur Hafsteins-
son og Tinna Grétarsdóttir (2003:275-276)
hafa fært rök fyrir því að þróunina í átt til sjálf-
hverfra minningargreina megi rekja til breyt-
inga á viðhorfi fólks til dauða og sorgar. Á
níunda áratugnum verða viss straumhvörf í um-
ræðu um sorg og sorgarviðbrögð. Samtökin Ný
dögun em stofnuð og umræða um sorg og missi
verður opnari. Fólk er hvatt til þess að veita til-
finningum sínum útrás, til dæmis með því að
skrifa sig frá sorginni. Þetta smitast inn í minn-
ingargreinarnar sem verða vettvangur útrásar-
innar. Þá benda Arnar og félagar einnig á að
vinsældir sendibréfsformsins megi tengja við
19
L