Mímir - 01.06.2007, Page 62

an dauðdaga í iðrum jökulsins. En fantasían
heldur áfram því að myndbreyting verður á
honum þegar hann á hamskipti við tófuna og
þannig öðlast andi hans framhaldslíf í tófu-
hamnum.
Snemma í sögunni greinir sögumaður frá
hugsunum Friðriks sem virðist vera sömu skoð-
unar og sögumaður í dómum sínum um Baldur.
Sagt er að Friðrik telji að Baldur tími ekki að
gefa vinnufólki sínu almennilega að eta held-
ur dæli í það kaffi daginn út og inn. Sjónbein-
andinn Friðrik telur að kaffidaunninn af Hálf-
dáni og skjálfti hans komi upp um nískuna í
Baldri. Hér má staldra við því að samtímis
þessum athugasemdum er einnig hægt að
greina umhyggjusemi klerksins, t.d. út frá hlý-
legum klæðnaði Hálfdáns þegar hann er send-
ur af presti til að ná í lík Obbu en þá er hann
„dúðaður líkt og barn sem á að eyða deginum
úti í snjóskafli" (42).
Margt bendir líka til þess að fullyrðingar
Friðriks (sbr. sendibréf hans í lokin) um faðerni
Öbbu séu úr lausu lofti gripnar. Sagan sýnir að
Abba hefur hlotið mannvænlegra uppeldi en
búast mátti við hjá kotbændum á 19. öld. Það
sést t.d. á orðasafni hennar og fuglaáhuga að
fræðslu hefur verið haldið að henni. Eins kann
hún borðsiðina betur en margur íslenskur al-
múgamaðurinn á þessum tíma. Allri þessari
vitneskju og færni bjó Abba yfir áður en hún
hitti Friðrik. Lýsingar sögumanns af snyrti-
mennsku hennar við snæðinginn í kofaskriflinu
og hvernig hún ber sig að við að þurrka matinn
af höndum sínum, áður en hún faðmar og
huggar Friðrik, sýna svo að ekki verður um
villst að hún hefur einhvern tímann áður hlot-
ið gott atlæti (71). Abba virðist líka hafa borið
gott skynbragð á vandaðan og skrautlegan
klæðnað. Fallegum sparildæðnaði hennar sem
verður að lokum líkklæði hennar er lýst mjög
nákvæmlega. Af lýsingunni að dæma hefur
Abba ekki hrifist af íslensku sauðalitunum —
kannski öðru vön. Dýru og vönduðu spariföt-
unum sínum klæddist hún gjarna á sunnudög-
um, stolt og ánægð, þegar hún sótti kirkju, þ.e.
í tíð fyrirrennara Baldurs, síra Jakobs sáluga.
Á meðan síra Jakob pokaprestur þjónaði í
Dai voru siðir kirkjugesta vægast sagt lágkúru-
legir. Þeir báru ekki nokkra virðingu fyrir kirkj-
unni sinni eða presti sem réð ekki neitt við neitt.
Undir guðsþjónustu voru gestirnir vanir að
fljúgast á, hrópa og kalla eða fremja alls kyns
búkhljóð. Það varð því heldur betur breyting á
kirkjusiðum sóknarbarna þegar Baldur tók við
brauðinu. Hans aðferð, að berja úr þeim lág-
kúruna og reka Öbbu og aðra fábjána frá, skil-
aði alltént þeim árangri að gestir sátu nú prúðir
og hlýddu á boðskapinn eins og kristið sið-
menntað fólk. Tekið er sérstaklega fram að
konurnar hafi tekið þessum breytingum vel og
fundist við hæfi að siða dónana þótt fyrr hefði
verið. Sögumaður lætur í veðri vaka að þær hafi
borið vissa virðingu fyrir nýja prestinum „enda
[...] barnlaus ekkjumaður“ (75). Þótt sögu-
manni og Friðriki virðist í mun að sýna fram á
óréttlæti Baldurs fá þeir lesandann ekki alveg á
sitt band því að út frá þessum lýsingum má ljóst
vera að nýi presturinn kemur alls ekki illa fram
við kvenfólkið í sókninni. Hann kemur því fyrir
sjónir sem góður og gegn siðapostuli. Þegar
þessar og fleiri lýsingar af Baldri eru skoðaðar
kemur í ljós að hin meinta illa meðferð sem
Baldur á að beita hyski sitt stenst ekld alveg.
Spyrja má hvers vegna Baldur tók Hálfdán
fávita að sér ef hann losaði sig við vangefna
dóttur sína á barnsaldri og seldi hana sjódurg-
um. Velta má fyrir sér hvort einhvers konar
guðsótti eða iðrun hafi rekið hann til þess. Það
virðist ekki sennilegt því að hvergi er sagt að
hann iðrist neins, ekki einu sinni á ögurstund.
Baldur kemur lesanda reyndar fyrir sjónir sem
mjög einstrengingsleg og hryssingsleg persóna.
Einna skýrast kemur það fram í setningu Hálf-
dáns við Friðrik þegar hann sem erindreki Bald-
urs segist vera kominn til „að náí-náí kven-
mannsnáinn ..." en það orð er honum óskilj-
60