Morgunblaðið - 30.01.1982, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. JANÚAR 1982
11
Geysir gamli í Haukadal hefur verið mikið til umræöu aö undanförnu,
eftir að hann var vakinn til lífsins ó ný eftir langan svefn. í Morgunblaö-
inu var fjallað um getgátur manna um aldur hans, og vitnaö í útreikninga
hins merka náttúrufræðings Þorvalds Thoroddsens í því sambandi.
Ekki skal Þorvaldur rengdur hér, en svo segir meöal annars um Geysi í
Landinu þínu, fyrsta bindi:
„Taliö er líklegast aö Geysir hafi myndast við jaröskjálfta í lok 13. aldar.
Segir í Oddaverjaannál um áriö 1294 að „í Eyrarfjalli (nú Laugarfjalli) hjá
Haukadal komu upp hverir stórir; en sumir hurfu þeir, sem áöur voru." —
Hlaðvarpinn kemur þessum upplýsingum hér með á framfæri í leiöinni.
Fylfull er Grána
En fyrst farið er að minnast á konungsdæmið, og sambandsslitin við
Oani, þá er ef til vill rétt að hverfa um skeið í huganum aftur til þeirra
tíma er menn hittust á Þingvöllum, og strengdu þess heit aö berjast
fyrir sjálfstæði lands og þjóöar, og víkja hvergi fyrr en því takmarki
væri náð.
Hannes Hafstein er einn bestu sona íslands, og hann varð fyrsti
íslenski ráðherrann 1904. Enginn vænir hann um fööurlandssvik eöa
skort á þjóöhollustu, en þaö kom þó ekki í veg fyrir aö hann yrki svo á
Þingvallafundinum 1885, þá ungur stúdent:
Öxar við ána
árdags í Ijóma,
upp rís hann Pétur og þjóðliöiö allt,
fylfull er Grána,
falskt lúörar hljóma,
fullur er Gauti og öllum er kalt.
Fram, fram, aldrei aö víkja,
fram, fram, bæöi menn og fljóö.
Ríðum yfir ána,
rekum niöur fána,
ríöum, stríöum vorri þjóö.
Fyrirmyndina þekkja aö sjálfsögöu allir, Þingvallasöng íslendinga eftir
Steingrim, frábært kvæöi. Húmor Hannesar Hafstein, hins mikla stjórn-
málaskörungs, leynir sér á hinn bóginn ekki í skopstælingunni.

HLAÐVARPINN
ANDERS HANSEN TÓK SAMAN
STÖKUR
Illa gerð
öfugmælavfsa
Knn eru til menn hér á landi, sem
varpað geta fram stöku þegar það á
við, og er tilefni gefast. Þessi barst
Hlaðvarpanum vestan af Fjörðum,
ort af Jörundi Gestssyni á Hellu við
Steingrímsfjörð.
Yrkisefnið er alkunnugt, og
hafa raunar margir spreytt sig á
því sama frá í febrúar 1980, en
stakan er svona:
Stjórnin er svo einskisverð,
ætti henni að lýsa,
er hún bara illa gerð
öfugmælavísa.
HELGARVIÐTALIÐ
„Ég veit varla hvenær rétt er að segja að menn séu orðnir bókasafnarar, en ætli það
megi þó ekki taka dálítið mið af því, þegar menn eru hættir að kaupa bækur til að lesa,
en kaupa þær fremur vegna þess að þær eru orðnar fáséðar? — Sá maður sem það gerir
er orðinn bókasafnari að mínu viti, og sjálfsagt mætti finna mörg önnur einkenni, þau
eru auðvitað eins mörg og bókasafnararnir eru margir.“ — Sá er þetta mælir er EgiJI
Bjarnason fornbókasaii á Hverfisgötu 26 í Reykjavík, í fornbókaverslun Kristjáns
Kristjánssonar. Blaðamaður leit við hjá honum til að forvitnast um þann sérkenniiega
hóp manna, bókasafnara og ýmisiegt þeim tengt.
Egill Bjarnason fornbókasali meó bók eina fágæta í búó sinni: Weisenhausbiblíu, útgefna í Kaupmanna-
höfn 1747. Hann segir annars oróió erfitt aó fá gamlar bækur, og þær er til dæmis séu frá Viðey, Leirá,
Skálholti, Hólum og öórum gömlum íslenskum útgáfum, séu orönar fágætar, og komi varla í venjulegar
fornbókaverslanir, heldur fari þá á uppboð ef þær eru seldar á annaö borð. L(ósm.: Ragnar Axeisson
É6 ER SVONA «0 06 «8,
VHI,»FLESTUM DÖ6IIM.
„Ég hygg að i Reykjavík starfi nú
einar tólf fornbókaverslanir" seglr
Egill. „en þessi hér er elsta forn-
bókabúö landsins. Kristján Krist-
jánsson skipstjóri stofnaði hana ár-
ið 1918, er hann kom í land, og hún
hefur veriö starfrækt siöan. Ég
keypti hana áriö 1941, og hef rekið
hana síöan, aö flmm árum undan-
skildum. — Hvað ég gerði i millitíð-
inni? Ætli þaö sé ekki best aö
sleppa þvi í Mogganum, ég var
nefnilega auglýsingastfóri Tímans í
þessi fimm ár. En svo höguöu at-
vikin því nú, að ég keypti verslunina
aftur, nákvæmlega upp á dag fimm
árum eftir aö ég seidi."
— Og hverjir eru svo vióskipta-
vinirnir?
„Þeir pru náttúrulega margir, og
fleiri en tölu verður á komiö, og aö
sama skapi er það fjölbreytilegur
hópur. Hér koma krakkar og kaupa
Andrés Önd, og hér koma bóka-
safnarar að leita aö gömlum
skræðum er þá vantar, oft tölublöö
í tímarit eöa hefti í bók, eða þá
heilar bækur er þeir ekki eiga. Þá
koma hérna námsmenn talsvert og
menntamenn, sem þá eru að leita
að bókum er snerta nám þéirra,
áhugasvió eöa atvinnu, leita aö
bókum t sinni sérgrein. Viö forn-
bókasalarnir eígum okkur fasta
viðskiptvini, bókasafnara sem
vinna að söfnum sínum, og sjálf-
sagt eru þessir menn i mörgum til-
vikum sameiginlegir kúnnar okkar
allra. Bókasafnari verður að hús-
vitja sem oftast á fornbókasölun-
um, til aö fylgjast með er eitthvaö
kemur inn, nú og svo erum viö
beðnir aö taka frá ef menn vantar
eitthvað sérstakt."
— Og bækurnar, hvernig eru þær
komnar á fornbókaverslanirnar?
„Allar þær bækur sem ég er með
hér, er komiö meö til min og ég
beðinn að selja. Áður fyrr fór ég til
Kaupmannahafnar og viðar í bóka-
leit, en hef alveg lagt þaö af, enda
eru islenskar bækur orönar æði
dýrar erlendis, sé eitthvaö i þær
varið á annaö borö.
En bækurnar sem hingaö koma
eru aö sjáltsögðu komnar í sölu af
ýmsum ástæöum. Það er til dæmis
eldra fólk, sem er aö flytja úr stóru
húsnæöi í mlnna: Þaö vill oft selja
þaö sem það ekki notar, eöa hefur
ekki áhuga á lengur. Hjónaskilnaöir
gefa leitt til þess að selja verður
heimilisbókasöfn eóa hluta þeirra.
Nú, svo er þaö hreint peningaleysi,
sumir telja sig verða að selja bæk-
ur úr eigu sinni, til aö greiða skuldir
eða til aö lifa. Enn aörir „breyta
bókum f steinsteypu" þegar þeir
fara að byggja, eins og ég gerði til
dæmis."
— Safnar þú þá ekki bókum
sjálfur?
„Nei, ekki lengur. Ég gerði það,
og átti eitt besta safn íslenskra
Ijóóabóka sem tii var, aó því aó
talið var, mörg -.agæti voru þar á
meöal. Það seldi óg til að kosta
húsbygglngu. Nú á ég vitaskuld
bækur heima, eins og hver annar,
en bókasafnari er ég ekki.
Raunar sagöi forveri minn, Krist-
ján Kristjánsson, aö fornbókasali
mætti ckki sjálfur vera bókasafnari.
Þaö er nokkuð til i því, þvi sjálfsagt
yrói þá litiö eftir til aó lifa af. ef
bóksalinn þyrfti aó kaupa allt það
besta sjáltur. — Verða menn for-
fallnir? Já, sumir sjálfsagt. Ég segi
nú ekki að menn séu að eyöa siö-
ustu aurunum í bækur, eða taka af
mjólkurpeningunum, en um marga
hef ég þó heyrt, sem gæta þess aö
láta fjölskyldunar ekki vita um ferö-
Spjalláð við
Egil Bjarnason
fornbókasala
ir til fornbokasalanna, og þeir gæta
þess aö taka allt verð af bókunum
er þeir kaupa."
— Eru þessir bókasafnarar
flestir furðufuglar, eða hvers kon-
ar menn eru þetta sem taka bakt-
eriuna?
Sumir eru furöufuglar, sumir
ekki, eins og alls staöar, ekki eru
bókamenn i eitt mót steyptir fremur
en aörir. En óg get sagt þér af öldn-
um manni, sem lengi skipti við mlg
hér. Hannn kom alitaf »il min með
nýjustu bók Kiljans. skömmu eftir
aö hún var komin út, og seldi hana
eða tók út á hana aðrar bækur. Ég
spuröi hann eitt sinn hverng á-
þessu háttalagi stæöi. Þaö stóð
ekki á svarinu hjá þeim gamla: „Ég
verð aö lesa Kiljan. en ég vil ekki
eiga hann."
Svo gerist þaö eitt sinn, aö út
kemur bók eftir Kiljan, þar sem
meðal annars er þáttur af Stefáni i
Reykjahlíð. Gamli maöurlnn kom
meö bókina eins og venjulega, og
seldi mér. En skömmu síðar kemur
hann aftur, &g nú spyr hann mig
hvort ég sé búinn að selja bókina.
Ég kvað svo vera. „Bölvaður asni
var óg,“ heyrðist þá i þeim gamla,
„að skera ekki úr þáttinn um hann
Stefán frænda minn og eiga hann."
— Margar fleiri sögur mætti
sjáifsagt segja af bókamönnum, af
ýmsum geröum."
— Eru einhverjar sérstakar
bækur eftirsóttari en aðrar?
„Já. ég held að segja megi að
mest sé spurt eftir bókum um ís-
lenskan fróöleik margvíslegan;
sagnfræöi, ættfræði, þjóðsögur, og
svo náttúrulega skáldsögur. Oft er
talað um erlend áhrif á menningu
okkar fari vaxandi, en það sést ekki
á þessu, siöur en svo."
— Ráð handa ungum mönnum,
sem eru að leggja út á hina hálu
braut bókasöfnunar?
„Þaö er dýrt að safna bókum og
hefur auövitaó alltaf verið. En ég
myndi ráðleggja ungum mönnum
að einskorða sig við bækur um
áhugamál sin, þannig aö þeir kaupi
bækur sem þeir hafa áhuga á aö
lesa. Siöan er alltaf hægt aö færa
þetta út á ný og ný sviö eftir því
sem áhugi kann aö standa til og
aðrar ástæður. Annars veröur vist
hver og einn aö þreifa sig áfram i
þessum fræðum."
— Starf fornbókasalans, er það
skemmtilegt?
„Já. Ég er nú búinn aö vera í
þessu eins lengi og fram hefur
komiö, og þaö stafar af þvi aö
þetta er mjög lifandi starf, maður
er í tengslum viö lifið og fólk á öll-
um aldri, og ég sætti mig vei við
daglaunin, þó ekki séu þau nú alltaf
há.
Þá kom hérna elnu sinni maður,
og spuröi hvernig þessi búð væri
eiginlega rekin. Oft hefði hann
komið, en alltaf væri lokað Ég
sagöi honum, aö ég væri nú farinn
að reskjast, og oröinn svo nægju-
samur, að eg gæti vel hugsaö mér
að loka búöinni þegar sæmileg
upphæö væri komin i kassann. Ég
lét hann svo hafa þessa stöku i
kaupbæti:
Ýmsu veldur annríkið
illu á minum högum,
ég er svona við og viö,
við, á flestum dögum.“
Þar meö kvöddum viö Egil forn-
bókasala, enda ókyrrð farin aö
gera vart við sig frammi í búð, þar
sem aldnir heiðursmenn, smástrák-
ar og pönkarar biöu eftir af-
greiöslu, en allir virtust þeir finna
eitthvaö við sitt hæfi.
— AH.