Morgunblaðið - 30.01.1982, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. JANÚAR 1982
Minning:
Jón Sigmundsson fv.
framkvœmdastjóri
Aldraður maður útslitinn hverf-
ur á braut, hvað skilur hann eftir?
Minningar um áratuga starf landi
og héraði sínu til heilla. Maður
sem er einn þeirra sem um má
segja: „Hvenær sem ég heyri góðs
m'anns getið dettur mér hann í
hug.“
Jón var fæddur að Görðum á
Akranesi 1. nóv. 1893. Foreldrar
hans voru Sigmundur Guðmunds-
son, síðasti bóndinn í Görðum, og
kona hans, Vigdís Jónsdóttir. Si-
gmundur var annálaður dugnað-
ar- og greiðamaður og kona hans
stóð við hlið hans og gerði með
honum Garðinn frægan. Þau voru
hæði af traustum borgfirskum
ættum. Mönnum sem gerðu kröfur
til sjálfs sín en ekki annarra. Og
unnu að því að gera land okkar að
sælureit þeirra sem vilja og kunna
að njóta þess. Fljótt kom í ljós
verkhyggni Jóns og góðar gáfur,
hagsýni og að hann vildi ekki níð-
ast á neinu sem honum var trúað
fyrir. Að hvert verk sem honum
var falið var í höndum manns,
sem kunni til verka og vildi vinna
til gagns. Snemma hlóðust á hann
störf. Hann var t.d. í hreppsnefnd
Ytri-Akraneshrepps 1928—’40 og
síðar í fyrstu Bæjarstjórn Akra-
ness, skólanefndum og sóknar-
nefndum, stjórn Rafveitu Akra-
ness frá upphafi, 1926, og fram-
kvæmdastjóri og gjaldkeri hennar
um 20 ára skeið. Þannig mætti
lengi telja en skal nú látið staðar
numið.
Hann var hugsjónamaður. Ein
hugsjón hans var bindindishug-
sjónin. 14 ára gamall gekk hann í
unglingastúkuna Sigurvon. Hann
var stofnandi með fleirum að
Akurblómi nr. 3, 1910. Síðar var
hann gæslumaður barnastúkunn-
ar Stjörnunnar í 25 ár. Og hinn
önnum kafni maður gaf sér tíma
til að vinna í stúkunni Akurblómi
og barnastúkunni. Hversvegna?
Það var af því að hann sá að bind-
indi er lykillinn að lífshamingju
manna. Honum þótti vænt um
æskuna, því vildi hann vísa börn-
unum þá leið sem var til heilla.
læið bindindis og reglusemi. Hann
vissi að allt annað, hlutleysið líka,
var helstefna.
En stóð hann einn? Nei, langt
því frá. Við hlið hans stóð Hendr-
ikka Andrea Ólafsdóttir Finsens
læknis. Þau giftust 30. júlí 1921 og
hún dó 5. september síðastliðinn.
Það var hans gæfa að fá slíkan
lífsförunaut. Og hún naut þess að
styðja sinn ágæta mann til allra
starfa, því hún vissi að allt starf
hans var til góðs. Börn þeirra voru
fjögur: Vigdís, d. 16 ára, Garðar
Sigmundur, bréfberi á Akranesi,
Kristín, húsmóðir, Akranesi, og
Ólafur Ingi, bankafulltrúi. Eg
sendi þeim samúðarkveðjur og
samgleðst þeim um leið að hafa
átt slíka foreldra til að kveðja og
sakna. Ég færi þeim hjónum inni-
legar þakkarkveðjur frá stúkunni
Akurblómi og félögum hennar.
Þökkum minningar um þau, minn-
ingar um störfin og þann hug-
sjónaeld sem lifði, þrátt fyrir að
aldur og aðstæður gerðu að þau
voru minna með nú en áður fyrr.
Minning þessara hjóna getur
verið eins og blys á leið ungra sem
aldraðra um að vinna meðan dag-
ur er og keppa fram til sigurs fyrir
land okkar, hérað okkar, bindind-
isstarfið í landinu. Minning þeirra
sem létu ekki nægja orð, heldur
störfuðu meðan dagur var.
Guð blessi minningu þeirra.
Ari Gíslason
í dag, laugardaginn 30. jan.,
verður gerð frá Akraneskirkju, út-
för Jóns Sigmundssonar fyrrv.
framkvæmdastjóra. Hann lést í
sjúkrahúsi Akraness að kveldi
sunnudags 24. janúar sl.
Jón Sigmundsson var fæddur að
Görðum á Akranesi 1. nóvember
1893. Foreldrar hans voru Sig-
mundur Guðmundsson bóndi þar,
og kona hans, Vigdís Jónsdóttir.
Jón ólst upp í Görðum, stundaði
sjómennsku á yngri árum eins og
títt var hjá ungum mönnum í þá
daga. Hann fluttist til Borgarness
1921, og vann þar við verslunar-
og skrifstofustörf til 1925, en þá
flutti hann til Akraness aftur og
gerðist þar kaupmaður næstu 10
árin. Árið 1936 hóf hann rekstur
eigin skrifstofu og rak hana nær
óslitið meðan heilsa leyfði. Hann
annaðist bókhald fyrir ýmsar
stofnanir og fyrirtæki og gerðist
jafnframt framkvæmdastjóri
þeirra margra.
Hér skal það helsta nefnt: Hann
var einn af stofnendum rafveitu
Akraness 1926, og var í stjórn
hennar frá upphafi og fram-
kvæmdastjóri og gjaldkeri hennar
í 20 ár. Hann annaðist bókhald og
var gjaldkeri Síldarverksmiðjunn-
ar á Akranesi frá stofnun hennar
1937 til 1962, eða í 25 ár. Hann var
fyrsti ■ framkvæmdastjóri báta-
ábyrgðarfélags Akraness 1938 og
annaðist það til 1976. Hann starf-
aði sem framkvæmdastjóri út-
gerðarfélagsins „Víðis“ hf
1940—1950. Hann gerðist umboðs-
maður Brunabótafélags Islands
1938 og var það til 1973. Jón gerð-
ist gjaldkeri sparisjóðs Akraness
1942 og starfaði þar til 1964, er
Landsbanki íslands yfirtók rekst-
ur sparisjóðsins. Jón Sigmundsson
var kosinn í hreppsnefnd ytri
Akraneshrepps 1928 og sat í
hreppsnefnd í 12 ár, þar af
hreppsnefndaroddviti í 6 ár. Hann
var kosinn í fyrstu bæjarstjórn
Akraness 1942 og sat þar í eitt
kjörtímabil, sem einn af fimm
fulltrúum Sjálfstæðisflokksins.
Jón var mikill félagsmálamað-
ur, og átti sæti í stjórnum margra
félaga og stofnana hér í bænum,
auk þess sem áður er talið. Hann
var mikill tónlistarunnandi og
söngmaður góður. Hann var einn
af stofnendum karlakórsins Svan-
ir, og söng með honum eftir því
sem kórinn starfaði, um 50 ára
skeið, einnig söng hann í fjölda
ára með kirkjukór Akraness og
var fyrsti formaður hans. Hann
var mikill áhugamaður um mál-
efni kirkjunnar átti sæti í sóknar-
nefnd í mörg ár, og annaðist þá
einnig reikningshald og gjaldkera-
störf fyrir hana. Bindindismaður
var Jón alla ævi og vann mikið á
þeim vettvangi og var t.d. gæslu-
maður barna og unglingastúku
hér í bænum um 25 ára skeið.
Hann var mikill áhugamaður um
byggðasafnið í Görðum og átti
sæti í stjórn þess um árabil.
Hér hefur margt verið upptalið
af þeim mörgu málaflokkum, sem
Jón var viðriðinn á sinni löngu
starfsævi, en samt er margt ótal-
ið.
Jón Sigmundsson var góður
liðsmaður í þeirri vösku sveit, sem
stóð að þeirri uppbyggingu, sem
orðin er á Akranesi. Hann var
einn þeirra, sem sá Akranes
breytast úr fátæku þorpi í mynd-
arlegt bæjarfélag, sem hann kveð-
ur nú á 40 ára afmæli þess. Fyrir
hans miklu störf hér á Akranesi,
skulu nú við leiðarlok færðar
þakkir. Hér er kvaddur góður og
traustur maður, sem lét ná-
kvæmni og reglusemi sitja í fyrir-
rúmi í öllum störfum.
30. júlí 1921, kvæntist Jón,
Hendrikku Andreu, dóttur Ólafs
heitins Finsen, fyrrv. héraðslækni
hér á Akranesi og konu hans Ingi-
bjargar ísleifsdóttur Finsen.
Hendrikka lést 5. september sl.
Þeim hjónum varð fjögurra barna
auðið. Elsta barnið Vigdísi misstu
þau 16 ára gamla. Þau þrjú, sem á
lífi eru búa öll á Akranesi. Þau
eru:
Garðar Sigmundur, ókvæntur,
Kristín Hendrikka, gift Herði
Sumarliðasyni, starfsmanni á
rannsóknarstofu Sementsverk-
smiðjunnar á Akranesi og Ólafur
Ingi, skrifstofustjóri Landsbanka
íslands Akranesi, kvæntur Helgu
Guðmundsdóttur.
Hendrikka, kona Jóns, var
elskuleg kona, sem bjó manni sín-
um og börnum fagurt heimili þar
Minning:
Jón Magnússon
Vestmannaeyjum
Fæddur 22. október 1911
Dáinn 20. janúar 1982
Hann Jón okkar er dáinn og
verður jarðsunginn í dag, laugar-
dag, frá Landakirkju í Vest-
mannaeyjum.
Jón fæddist á Brekkum í Rang-
árvallahreppi. Foreldrar hans
voru þau Élín Sveinsdóttir frá
Raufarfelli, austur-Eyjafjöllum
og Magnús Jónsson frá Gaddstöð-
um á Rangárvöllum. Bærinn
Brekkur stóð norðaustan við
Gunnarsholt en fór í eyði 1882 af
völdum sandfoks en foreldrar Jóns
fluttu bæinn austur og þar ólst
Jón upp, en sá bær færist í kaf í
sandi 1924. Jón mundi vel eftir
sandauðninni sem þakti mest alla
Rangárvelli á þessum árum.
Það var honum því mikið
ánægjuefni að koma hingað í
Gunnarsholt hálfri öld síðar og
sjá æskustöðvarnar grasi vafnar
og taka þátt í því starfi að halda
við þessu víðfeðma graslandi.
Magnús, faðir Jóns, deyr 1923 og
ári síðar fiutti Elín með börnin að
Uxahrygg, Rangárvöllum þar sem
Kjartan, bróðir Jóns, tók við búi,
en Jón vann á ýmsum bæjum í
sem gestrisni og góðvild var í há-
vegum höfð.
í dag er Jón Sigmundsson flutt-
ur heim að Görðum, til æskustöðv-
anna sem hann unni alla tíð. Þar
fær hann sinn hinsta hvílustað í
kirkjugarðinum, sem er við hlað-
varpann á gamla Garðahúsinu,
þar sem hann sleit barnsskónum.
Hann er komin heim. Blessuð sé
minning hans.
Valdimar Indriðason
I
Þegar ég settist að á Akranesi
fyrir rúmum 30 árum, gekk ég
strax í karlakórinn og hóf þar æf-
ingar. Þar var líf og fjör, og þar
var flótlegt að eignast marga góða
vini.
Frá þessum fyrstu árum mínum
í kórnum eru mér tveir menn sér-
lega minnisstæðir, báðir raddfé-
lagar í 2. bassa, en það voru þeir
heiðursmenn Friðrik Hjartar og
Jón Sigmundsson. Jón var þá
Rangárvallasýslu. Síðar fluttist
hann til Vestmannaeyja þar sem
hann giftist árið 1940 Ingibjörgu
Magnúsdóttur frá Dyrhólum í
Mýrdal, dóttur hjónanna Sigríðar
Sigurðardóttur og Magnúsar
Björnssonar. Þeim varð þrigja
barna auðið. Þau eru: Magnús
Birgir, skólastjóri á Hvanneyri
giftur Steinunni Ingólfsdóttur,
Érna, húsmóðir í Vestmannaeyj-
um, gift Jóni Sighvatssyni og Inga
Jóna, húsmóðir í Vestmannaeyj-
um, gift Ólafi Óskarssyni. Auk
þess átti Jón áður Þóru Kristínu
og býr hún í Þykkvabæ, Rangár-
vallasýslu.
Ingibjörg og Jón stofnuðu heim-
ili, fyrst í Hábæ, en þar rak Helgi
Benediktsson búskap og var Jón
þar ráðsmaður. 1947 flytja þau að
Stóra-Gerði og reka þar sinn eig-
inn búskap í 23 ár en kaupa síðan
Hábæ og bjuggu þar til að gosið
hófst í Heimaey er þau fluttust að
Gunnarsholti. Jón var lengi for-
Bjartmar Guðmundsson
bóndi og alþingismaður
Á sunnudaginn 17. janúar lézt
einn af góðvinum mínum, Bjart-
mar á Sandi. Við vorum þingbræð-
ur í 12 ár, upphaf og endir þing-
mennsku okkar hinn sami. Við
sátum alla viðreisn, en svo hefir
stjórnartímabil Sjálfstæðis- og
Alþýðuflokks frá 1959—1971 verið
nefnt. Á þeim tíma tókst með
okkur náin vinátta. En við höfðum
aðeins kynnst mörgum árum fyrr,
mig minnir haustið 1945, en þá
sátum við saman í nefnd á vegum
Sambands ísl. sveitarfélaga með
það verkefni að finna út grundvöll
fyrir álagningu útsvara í sveitum,
til samræmingar á þeim tekju-
stofni sveitarfélaga eftir föngum.
Að þessu viðfangsefni unnum við
á Akureyri. Með okkur í nefndinni
var Eiður Guðmundsson, hrepp-
stjóri á Þúfnavöllum, og ekki fleiri
að því er mig minnir. Svo liðu
mörg ár og fyrnist yfir þessi
kynni, þar til rás viðburða og
framvinda þjóðmála leiddi okkur
saman á þingbekk haustið 1959.
Ég hef aldrei verið mjög fijótur að
kynnast. En skyldur uppruni úr
sveit og strjálbýli ásamt þessum
kynnum á Akureyri, þótt löngu
væru liðin, gerðu það að verkum
að við löðuðumst strax saman fyrr
en aðrir, tengdumst vinarböndum,
sem treystust fremur en hitt eftir
því sem árin liðu. Áhugamálin
voru á sömu sviðum, efling sveit-
anna og strjálbýlis um allt Island.
Hjartað sló örar er áfram miðaði í
nýjum vegum, nýjum raflínum,
nýjum skólum um sveitir landsins.
Við hittumst oft til að bera saman
bækur okkar og gaman var að sjá
glampann í augum Bjartmars og
hlýja brosið, þegar sigra rþessum
hjartans málum bar á góma. Og
þótt 10 ár, eða rösklega það, séu
liðin frá því að við yfirgáfum
þingbekki, höfum við alloft hitzt
síðan og talið þá mest beinzt að
þjóðmálum. En Bjartmar var líka
skáld. Hann var elztur í stóra
systkinahópnum, sem þau hjón,
Guðrún og Guðmundur skáld á
Sandi, færðu íslenzku þjóðinni.
Nokkrar bækur hafa síðustu ár
komið frá hendi Bjartmars sem
vitna um frábæran stíl, skemmti-
legt og meitlað mál. Frásagnir
hans úr bernsku og æsku og af
ýmsum samtíðarmönnum eru
ómetanlegur auður fyrir íslenzkt
þjóðlíf. „Grunnskólinn" má ekki
gleyma Bjartmari á Sandi, ef
hann vill velferð íslenzkrar þjóðar
um ókomin ár!
En allir hljóta að eiga sín
skapadægur. Og rúm 80 ár er mik-
il ævi. En samt er þetta svona. Ég
kom í nokkur skipti að Sandi og
þar er seiðmagnað umhverfi, mót-
ar sterkt miklar erfðir. Bjartmar
var sérstæður persónuleiki, meiri
en mörgum sýndist, með miklar
gáfur, þrek og þor og hlýtt hjarta.
Við hjónin sendum Hólmfríði
konu hans, börnum þeirra og
barnabörnum og öllum ættingjum
og vinum innilegar samúðarkveðj-
ur.
Fari hann heill, og megi þing-
eysk einkenni hans lengi lifa í
landi.
Jónas Pétursson
(>anga og rata h«*imsin.s hjarn
hverjum manni er vandi,
þú munl reyna, blessad barn,
Birtingur á Sandi.
Þessari stöku varpaði Guð-
mundur Friðjónsson fram til elsta
sonar síns, Bjartmars, sem þá var
ársgamall. Og hætt er við að oft
hafi sonurinn síðar á lífsleiðinni
fundið til þess vanda er hann
þurfti við að glíma og ráða fram
úr sem forystumaður sveitar sinn-
ar og áhrifamaður í héraði.
Bjartmar var fæddur að Sandi í
Aðaldal 7. júní árið 1900, sonur
hjónanna Guðmundar skálds
Friðjónssonar og Guðrúnar
Oddsdóttur. Hann naut ekki
langrar skólagöngu en ólst upp á
merku menningarheimili og nam
drjúgt þar og í lífsins skóla eins og
verk hans bera vitni. Við búskap
var hann bundinn langt fram eftir
ævi og átti heima að Sandi ævi-
langt þótt dvalir yrðu allnokkrar
annars staðar. Aldrei leyndi það
sér hvaðan hann var upp runninn.
Svo kær var honum Sandur og
umhverfi hans.
Bjartmar var um langt árabil
hreppsnefndarmaður í Aðaldæla-
hreppi og oddviti um skeið. Átti
sæti í sýslunefnd, var í stjórn
Kaupfélags Þingeyinga, gegndi
hreppstjórastarfi. Sat á Alþingi
frá 1959—1971 sem þingmaður
Norðurlandskjördæmis eystra.
Mörg önnur trúnaðarstörf voru
honum falin um dagana.
Rík þörf til ritstarfa hefir verið
kynfylgja í ætt Bjartmars Guð-
mundssonar. Sjálfur ritaði hann
margt um ævina. Eftir hann
liggja 3 bækur með smásögum og
minningaþáttum auk greina í
blöðum og tímaritum. Bjartmar
var ritstjóri Árbókar Þingeyinga
frá 1958—1978. Sá um útgáfu á
ritsafni föður síns.
Persónuleg kynni okkar Bjart-
mars hófust ekki að marki fyrr en
árið 1968. Þá hafði hann ákveðið
að hætta sem ritstjóri Árbókar
Þingeyinga. Enda þá kominn af
léttasta skeiði og hafði ærið að
starfa og fjarri heimabyggð tím-
um saman. Var þá til mín Ieitað
um að taka að mér ritstjórastarf-
ið. Varð ég við því en fór jafn-
framt fram á að til Bjartmars yrði
leitað að starfa áfram með mér, og
var það auðsótt af hans hendi.
Þótt allnokkur aldursmunur
væri tókst þegar ágætt samstarf
milli okkar og kynni sem entust
meðan hans naut við. Ég vissi að
hann hafði ekki íþyngt útgáfu
Árbókarinnar mjög með ritstjórn-
arlaunum þrátt fyrir mikla vinnu
og vorum við sammála um að því
yrði fram haldið og vona ég að við
höfum við það staðið.
Margar ánægjustundir áttum
við saman! ýmist á ferðalagi í efn-
isleit eða á heimilum okkar til
skiptis. Notalegt var að koma í
Sand og njóta gestrisni þeirra
hjóna, Bjartmars og Hólmfríðar,
konu hans, Sigfúsdóttur frá Múla.
Var þá margt skrafað enda hús-
bóndinn stórfróður um menn og
málefni og hafði kynnst fjölda
manns á langri ævi í sambandi við
margvísleg störf sín, og ekki
spillti húsmóðirin þeim umræð-
um, langminnug og logandi af
áhuga.
I skrifum Bjartmars, sem eftir
hann liggja, koma áhugamál hans
vel fram. Honum er ofarlega í
huga sveitin, nágrannarnir og lífið
í kring. Hann var næmur náttúru-
skoðari, unni íslenskri náttúru,
nærfærinn við skepnur og mikill
dýravinur.
Mér virtist hann hógvær í dóm-
um um menn og málefni, sann-
gjarn í garð andstæðinga, leit
ágreiningsefnin af sjónarhóli
þroskaðs manns. Ekki veit ég
hvort hann hefir verið áhlaupa-
maður en ýtinn mun hann hafa
orðið og laginn við að þoka málum
áleiðis. „Kemst þó að seint fari,“
bygg ég að hafi að ýmsu átt við
Bjartmar Guðmundsson því að
hann mun hafa verið seigur þegar
á hólminn var komið. En skoðana-
laus var hann ekki. Það mun fátítt
í Sandsætt.
Bjartmar var hógvær í gaman-