Morgunblaðið - 31.01.1992, Blaðsíða 11

11
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 31. JANÚAR 1992
Yestmannaejrjar í 60 ár
Bókmenntir
Sigurjón Björnsson
Haraldur Guðnason: Við Ægis-
dyr. Saga Vestmannaeyjabæjar
í 60 ár. I. bindi, 1982, 340 bls.
Útg. Vestmannaeyjarbær; II.
bindi, 1991, 528 bls. Útg.
STOFN.
Níu ár eru á milli útkomu þess-
ara tveggja bóka sem nú koma
saman í öskju í bókabúðir í tilefni
af útkomu II. bindis.
Fyrra bindið ber undirtitilinn
Saga Vestmannaeyjabæjar í 60 ár,
en hið síðara Saga Vestmannaeyja-
bæjar.
Þann 1. janúar fengu Vest-
mannaeyjar kaupstaðarréttindi.
Arið 1969 var því „50 ára afmæli
bæjarstjórnar í Vestmannaeyjum".
Haraldi Guðnasyni hafði verið falið
að rita „sögu bæjarstjórnar“ en
útgáfan dróst úr hömlu, m.a. vegna
gossins og var síðan ákveðið að
ritunin næði til ársins 1979. Verk-
efni höfundar var samkvæmt
framansögðu nokkuð þröngt. Rit-
verkið er ekki Saga Vestamanna-
eyjar og-varla heldur Saga Vest-
mannaeyjabæjar nema að hluta til.
Þetta ber að sjálfsögðu að hafa í
huga.
I fyrra bindi segir fyrst frá að-
draganda þess að Vestmannaeyjar
fengu kaupstaðarréttindi. Þá var
allítarleg lýsing á aðstæðum og
atvinnuháttum í Eyjum árið 1918
og fyrstu bæjarstjórnarkosningun-
um er lýst nákvæmlega. Að þessu
loknu kemur langur annáll (150
bls.) þar sem gerð er grein fyrir
því helsta sem við bar á árunum
1918-1979 frá ári til árs. Er það
vissulega fróðleg lesning, sem
margt má lesa úr, þó að vissulega
geti alltaf verið álitamál hvernig
velja skuli efni í slíkan annál. Þá
kemur um 100 bls. kafli, Heilbrigð-
ishættir og þróun heilbrigðisþjón-
ustu. Örn Bjarnason, fyrrum hér-
aðslæknir í Eyjum, er meðhöfundur
þessa kafla. Það er prýðilega læsi-
legur og áhugaverður þáttur.
Vestmannaeyjar voru sérstakt
kjördæmi frá 1845-1959. Á þessu
tímabili hafa Vestmanr.aeyjar átt
fjórtán alþingismenn. Aftast í bók-
inni er æviskrá allra þessara
manna, einkum þó þingsaga þeirra.
Eru það mun lengri frásagnir en
venja er í æviskrám og er það vel.
Langlengst er frásögn um Dr.
Valtý Guðmundsson sem var þing-
maður Vestmannaeyja 1894-1901.
Annað bindi ritsins er sýnu
lengra en hið fyrra og fjallar um
mun fleiri efnissvið. Það skiptist í
fimmtán aðalþætti. Sáíyrsti þeirra,
Vestmannaeyjahöfn, er langlengst-
ur (93 bls.). Er það mjög efnismik-
Haraldur Guðnason
ið og vandað yfirlit yfir hafnar-
framkvæmdir frá því fyrst á öld-
inni. Aðrir þættir eru: Samgöngur,
gatnagerð, bæjarverkstæði, skipu-
lag á Heimaey, björgunar- og varð-
skipið Þór, Bæjarútgerð Vest-
mannaeyja, brunavarnir, rafveita,
Ijarhitun, vatnsveita, lögi'egla,
landbúnaður, félagsmál, íþróttir.
Að loknum þessum þáttum kem-
ur bæjarfulltrúatal og er yfirleitt
um hálfrar blaðsíðu frásögn um
hvern. Níutíu og sex telst mér að
þeir hafi verið, þar af sex konur.
Bæjarstjóratal er hér einnig, en
tólf hafa bæjarstjórar verið í Eyj-
um.
Margt gott er hægt að segja um
þetta ritverk. Það er unnið af vand-
virkni, mikilli elju við söfnun heim-
ilda sem varla hafa allar legið á
glámbekk. Texti er skýr og útúr-
dúralaus. Helstu annmarkar ritsins
eru það sem í það vantar. Höfund-
ur getur þessa raunar í eftirmála
seinna bindis og nefnir sérstaklega
safnamál og skólamál sem eftir sé
að gera skil. Bæði eiga þessi efnis-
svið sér langa og merka — í sumum
tilvikum stórmerka — sögu. Margs
annars saknar maður við lestur
þessa ritverks, t.a.m. því að ekki
skuli greint meira frá bæjarlífinu
almennt, einstökum mönnum sem
„settu svip“ á bæinn með athöfnum
sínum og æði. Fróðlegt hefði verið
að'fá sitthvað að vita um fuglayeið-
ar, eftirminnilegar sjóferðir, atvik
ýmis. Hvernig lifði fólk í raun?
Hvernig skemmti það sér t.a.m.?
Var aldrei ort vísa? Þannig mætti
lengi telja. Vissulega hefðu dreifðar
frásagnir af þessu tagi gefið verk-
inu mun meira líf og fært lesand-
ann nær því mannlífi sem lifað
hefur verið í Eyjum. En það hefði
orðið önnur bók og ekki „saga
bæjarstjórnar". Við höfund er varla
að sakast. Hann hefur gert það sem
fyrir hann var lagt. Engum er til
þekkir dylst heldur að hann er
manna færastur til að rita um safn-
amál Eyjamanna. En hver veit
nema framhald verði á þessari
sagnaritun?
HVORKIFUGL NÉ FISKUR
Bókmenntir
Súsanna Svavarsdóttir
Sálfarir — Leyndardómar hins
óþekkta. Eftir ritstjóra Time-
Life bóka. Helga Þórarinsdóttir
íslenskaði. Útgefandi: Almenna
bókafélagið hf.
Það hefur líklega ekki farið fram-
hjá neinum að á seinustu árum
hefur áhugi á andlegum málefnum
vaxið til muna. Eftir því sem krepp-
ir meira að veröldinni fjárhagslega
(ísland er til dæmis talið eitt af
andlegustu punktunum á jörðinni —
enda með skuldugri og úrræða-
lausari þjóðum), eykst áhuginn á
andlegum málefnum. Hjónaband og
fjölskyldulíf er í molum, það þykir
sannað að ný manngerð sé að ryðja
sér til rúms; manngerðin sem getur
ekki myndað tilfinningatengsl við
annað fólk, við erum hætt að ríg-
halda í ævagamlar siðavenjur og
lífsgildi — og erum bara farin að
leita.
En það er dálítið makalaúst að
um leið og við höfnum þeim gildum
sem við höfum alist upp við, byijum
við að leita þeirra — utan við okkur
sjálf. Það er of flókið að leita or-
saka að glundroðanum hjá sjálfum
sér og axla þar með ábyrgð á afleið-
ingunum. Það er.einfaldara að leita
skýringa á fallvaltleika mannlegs
eðlis í einhveiju yfirskilvitlegu eða
dulrænu; sálnarölti, karma, hlutum
ákveðnum fyrir fæðingu og svo
framvegis. Það er gott og blessað
ef manneskjan er að leitast við að
finna kennileiti til að botna eitthvað
í eigin tilfinningaflækjum, bælingu
og höftum — sem koma í veg fyrir
að hún lifi farsællega og njóti sín
sem einstaklingur.
Svo er talað um nýöld og að ver-
öldin sé að verða svo andlega, af
því allir hafi svo mikinn áhuga á
þessum andlegu málefnum. En því
miður, er að verða deginum ljósara
að ósköp lítill hluti okkar hefur
áhuga á því að grauta í sjálfum
okkur, heldur er nýaldarvakningin
í rauninni fíkn síðasta áratugar ald-
arinnar, tekur við af svelti/ofáts
fíkninni, sem tók við af eiturlyfja-
fíkninni, sem tók við af áfengisfíkn-
inni, sem er orðin svo gömul fíkn
að þeir sem fara í meðferð við
áfengissýki eru kallaðir „antíkalk-
ar“;
Áhugi okkar á andlegum málefn-
um er því ekkert annað en flótti;
leið til að takast ekki á við okkar
hversdagslegu, þreytandi og hund-
ómerkilegu vandamál, horfast ekki
í augu við okkur sjálf; leita að sönn-
unum fyrir því að manneskjan geti
farið úr líkamanum, leita að sönn-
unum fyrir því að eftir dauðann
bíði okkar sæluríki, leita að fyrri
lífum til að sanna að þetta sé allt
saman karma og að þessvegna get-
um við ekkert gert að aðstæðum
okkar.
Svo er alveg sama hvað við köf-
um, við verðum engu nær. Stöndum
alltaf eftir með okkur sjálf, skuldir
okkar, basl, hversdagsleika, tilfinn-
ingavandamál og óleyst verkefni.
En því andlegri sem við verðum,
því fleiri óyggjandi staðreyndir sem
við þykjumst finna í öllum þeim
hafsjó af bókum sem gerðar eru út
á þessa flóttaleið, færumst við fjær
því að „leysa það karma“, sem við
höfum „uppgötvað að við komum
til að leysa“. Við ijarlægjumst raun-
veruleikann. Það er augljóst merki
fíknar á sjúklegu stigi.
Þessi bók er gerð út á þennan
flóttamannamarkað. Hún segir
ekkert, bætir engu við, rekur ýmsar
rannsóknir sem eiga að sanna eða
afsanna ódauðleika sálarinnar og
endurholdgun. Afstaða er hvorki
tekin með né á móti, svo bókin er
ekki líkleg til að vekja upp and-
mæli eins eða neins. Niðurröðun
efnis er óskipuleg. Á eftir löngum
kafla um rannsóknir á fyrri lífum
kemur kafli um fyrri líf Dalai Lama
og byijað er að tala um hann á
tveimur síðan, en þá, án aðgreining-
ar er farið að skrifa um Edgar
Casey og vinnu hans og í lokin
kemur myndaröð um Dalai Lama
og Búddatrú. Þetta er bara eitt
dæmi. Það er tæpt á vinnu nokk-
urra sálfræðinga og vísindamanna
sem hafa kannað sálfarir, minning-
ar fólks frá fyrra lífi og nánast all-
ar frásagnirnar byija á því að þær
séu eiginlega þær merkilegustu.
I bókinni eru margar laglegar
myndir, en efnistök eru harla
ómerkileg. Kaflaheitin er sterk:
Ferðir sálarinnar, Ýmis stig sálfara,
Úr heljargreipum, Af fyrri jarðvist.
Það er engu líkara en hér verði lífs-
gátan ráðin. Hún er það ekki.
Ritverk þetta er vissulega mikil
fróðleiksnáma og gagnlegt upp-
flettirit. Um suma þætti er varla
miklu við að bæta, s.s. heilbrigðis-
mál, hafnarmál eða stjórnun bæjar-
félagsins.
Verkið er prýðilega vel útgefið.
Mikill fjöldi mynda er þar sem
skýra textann og lífga. í lok seinna
bindis er mannanafnaskrá yfir allt
verkið.
Þá vil ég loks geta þess að nafn
ritsins, Við Ægisdyr, finnst mér
einstaklega fallegt og vel valið.
B ílamarkaóurinn
MMC L-300 4x4 8 manna '90, ek. 21 þ
km., grár/tvílitur. V. 1780 þús.
Koranda (Willys cj-7) ’88, 2.3 diesel, ek.
29 þ. km. V. 980 þús., sk. á ód.
Honda Accord EX-2.0Í ’88, hvítur, 5 g., ek.
60 þ. km., rafm. í öllu, glæsil. bíll. V. 1180
þús., sk. á ód.
Peugout 405 GL ’88, hvítur, 5 g., ek. 62
þ. km., 2 dekkjag., o.fl. V. 820 þús., sk. á ód.
Wagoneer LTD '86, 6 cyl., búnsans
m/viðarkl., sjálfsk., ek. 52 þ. km., rafm. í
öllu. Jeppi í sérfl. V. 1550 þús.
BMW 630 CS ’77, 2ja dyra, 6 cyl., álf. o.fl.
Sjaldgæfur bíll. V. 780 þús. Ath. sk. á góð-
um jeppa.
Chrysler Town & Country, turbo st. '88,
ek. 43 þ. km., m/öllu. V. 1390 þús., sk. á ód.
Dodge Ramcharger Royal SE ’85, sjálfsk.,
ek. 88 þ. km. V. 1280 þús.
Fiat Uno 45 '90, ek. 11 þ. km., 2 dekkjag.,
sem nýr. V. 565 þús. (465 stgr).
Honda Accord EXi 16v 2200 '91, m/öllu,
ek. 26 þ. km. V. 2150 þús., sk. á ód.
Honda Civic GL Sport '90, ek. 22 þ.
V. 940 þús. (sk. á ód.)
Honda Prelude EX 2,0 '88, 5 g., ek. 28 þ.
km., sóll., o.fl. V. 1280 þús., sk. á ód.
NÝJUNG
Skoðunarskýrsla frá þekktu
bifreiðaverkstæði fylgir öllum
bílum á sýningarsvæði okkar.
Viö erum við símann 12 tíma á dag, frá 9 til 21.
Sími 629011. Grænt númer 99 6290.
Skandia
r
Island
Fresturinn er að renna
Þannig hefur þú 4 vikur til að bera
saman iðgjöld tryggingafélaganna.
Að sjálfsögðu er bíllinn tryggður
á meðan!
Ef þú ert með endurnýjunardag
bifreiðatryggingar þinnar 1. mars
ættir þú að segja upp núverandi
tryggingu skriflega í síðasta
lagi í dag!