Morgunblaðið - 31.01.1992, Blaðsíða 17

MORGUNBIiAÐIÐ PÖSTUDAGUR 31: JANÚAR' 1992
Eru tannskemmdir
óhjákvæmilegar?
eftir Gunnar
Rósarsson
Svarið við þessari spurningu er
stutt og laggott: NEI! Tilgangurinn
með þessum pistli er að skýra hvers
vegna. Af þeim sjúkdómum sem
heija á tennur og aðlæga vefi eru
tannskemmdir (karies á erlendum
málum) lang skæðastar, einkum
framan af mannsævinni.
Tannsýklan
Séu tennurnar ekki burstaðar
myndast á þeim svonefnd tann-
sýkla. Þetta er skán, sem saman-
stendur af milljörðum sýkla og efni
er þeir framleiða sjálfir úr sykri,
og límir þá fasta við tennumar.
Þessir sýklar eru sníkjudýr, er vinna
hýsli sínum aðeins tjón en aldrei
gagn. Þessi ófögnuður byggir af-
komu sína á sykri, án hans fær
tannsýklan síður þrifist. Fái hún
frið fjölgar íbúum hennar ört, hún
þykknar og æ skæðari sýklar fá þar
vaxið.
Sykurinn
Um sykurinn er það að segja,
að einu gildir hvort hann er einn
sér, blandaður öðrum fæðutegund-
um eða mikið eða lítið unninn.
Margir trúa því að lítt unnar sykur-
vörur (hunang, mólassar, hrásykur,
púðursykur o.s.frv.), séu tönnunum
síður skaðlegar en hvítur sykur.
Þetta er misskilningur. Allar þessar
afurðir eru, að meginhluta til, syk-
ur. Tannskemmdarsýklunum er
sama hvaðan gott kemur, fyrir þeim
er sykur bara sykur.
Sýruárásir
Samspil sýklanna og sykursins við
myndun tannskemmda er í grófum
dráttum með eftirfarandi hætti: Syk-
ur er sýklunum fæða, úr honum
vinna þeir orku sér til viðurværis.
Við þá vinnslu bijóta þeir sykurinn
niður í lífrænar sýrur. Þessar sýrur
safnast fyrir í tannsýklunni, sem
vamar því að munnvatnið nái að
skola þeim burt. Fari magn sýmnnar
yfir ákveðin mörk leysir hún kalkfos-
fat tannanna upp. M.ö.o. tærir sýran
burt byggingarefni tannanna, svo á
þær detta sár. Þessi sýruárás stend-
ur yfir u.þ.b. 30 mínútum eftir hvert
skipti sem sykurs er neytt og er
tímalengd árásanna lítið háð magni
þess sykurs sem etinn er. Af framan-
sögðu er ljóst, að því oftar sem syk-
urs er neytt, því lengri tíma dagsins
sæta tennurnar sýruárásum, og því
hraðar skemmast þær.
Meðfylgjandi mynd sýnir þá
þætti sem þurfa að vera fyrir hendi
til að tannskemmd myndist. En
þeir eru: Sýklar, sykur og tími til
skemmdarverka. Pjarlægi eigandi
tannarinnar sýklana og sykurinn,
skemmist tönnin ekki. Svo einfalt
er það. Nú er því ljóst að tennur
hafa þá sérstöðu meðal ytri líkams-
hluta manna að þær skemmast séu
þær ekki þrifnar. Önnur sérstaða
tannanna gerir þetta bagalegra en
ella væri, en hún er sú að tannsár
eða -skemmdir gróa ekki af sjálfsd-
áðum eins og hjá öðrum lifandi
vefjum líkamans.
Tannlæknar heyra stundum
sjúklinga sína tala um að þeir hafi
svo ónýtar tennur. Vitna þeir þá
gjaman til ein-
hvers skyld-
mennis sem eins
er ástatt fyrir,
máli sínu til
stuðnings.
Vissulega hafa
einstaklingarnir
missterkar varn-
ir gegn fyrr-
nefndum sýruárásum, og þar með
tannskemmdum. _ En það breytir
ekki þeirri staðreynd að ef engin
er sykurinn eða sýkillinn, skemmast
tennur ekki. Það er ljóst. Því geta
einstaklingar sem þjást af tíðum
tannskemmdum, hæglega snar-
stöðvað myndun tannskemmda með
bættri munnhirðu og breyttu mat-
aræði.
Hollráð til
varnar sýruárásum
1. Burstið tennurnar allar vel
a.m.k. kvölds og morgna. Helst með
flúortannkremi, en flúor gerir tenn-
urnar þolnari gegn sýruárásum eft-
ir sykurát.
2. Haldið sykurneyslu í lágmarki
og munið að jafn mikið situr eftir
á tönnunum hvort sem sælgætisbit-
inn var stór eða smár. Sú aðferð
að takmarka sælgætisneysluna við
ákveðna „nammidaga" er afar
tannvæn.
3. Látið athuga tennurnar reglu-
Gunnar Rósarsson
lega hjá tannlækni. Eftirlit á 6-12
mánaða fresti er hæfilegt fyrir
flesta.
4. Tannhreinsityggjó svonefnd
hafa nýlega vakið athygli. Þau eru
17
hentug hjálpartæki til tannhreins-
unar í hita og þunga dagsins, þótt
aldrei komi þau í staðinn fyrir tann-
burstun eftir kúnstarinnar reglum.
Þessar tyggigúmmístegundir eru
sykurlausar, en innihalda þess í stað
dísæta sykuralkóhóla, sem tann-
skemmdasýklarnir geta ekki breytt
í sýrur. Alkóhólar þessir virðast
einnig draga úr krafti sýruárás-
anna, sem fylgja í kjölfar sykuráts.
Hér virðist alkóhólið xylitol fremst
meðal jafningja.
Börnin
Börn eru besta fólk og eiga gott
eitt skilið. Burstum því sjálf tennur
barna okkar á hveiju kvöldi a.m.k.
fram til 8 ára aldurs, en höfum
hönd í bagga eftir það. Þótt þau
maldi í móinn, sum hver, er leikur
einn að ná samvinnu þeirra með
lagni. Öruggt er að fá verk skila
meiri árangri en slík tannburstun,
miðað við þá vinnu sem leggja þarf
í hana. Enda mun fullsannað að:
„Hreinar tennur skemmast
ekki.“
Höfundur er tannlæknir.
NÝTT!
SERUTGAFA
TAKMARKAÐUR FJÖLDI
kíb mwHuuumi sÉmðmw.
jjfr/i
□ Stuöarar, vatnskassahlíf, hliöarlistar, huröahandföng og útispeglar,
allt í sama llt og yfirbyggingin
Heilir hjólkoppar O Rafstýrðir og rafhitaðlr útispeglar ED Vindkljúfur á framstuðara
Sætaáklæði / gólfteppi - ný gerð O Vindkljúfur að aftan (Lancer stallbakur og Colt)
O Sportstýrishjól
A
MITSUBISHi
MOTORS
A
MITSUBISHI
MOTORS
MITSUBISHI COLT-EXE
MITSUBISHI LANCEH stallbakur-EXE
MITSUBISHI LANCEH hlaðbakur-EXE
ALLIR MED 12 VENTLA HREYFIL MED FJÖLINNSPRAUTUN
ALLIR MED AFLSTÝRI - ALLIR MED HVARFAKÚT
ÞRIGGJA ÁRA ÁRYRGD
HVARFAKÚTUR
MINNI MENGUN
HEKLA
LAUGAVEGI 174
SÍMI695500
toN