Morgunblaðið - 31.01.1992, Blaðsíða 25

24
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 31. JANÚAR 1992
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 31. JANÚAR 1992
25

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Niðurskurður
og mótmæli
Mótmælaalda ríður yfir
þjóðfélagið vegna niður-
skurðar ríkisstjórnarinnar á
fjárlögum eða það mætti halda
af öllum þeim samþykktum,
yfírlýsingum og viðtölum sem
yfir landslýð dynja í fréttum
fjölmiðla. í flestum tilfellum
er um að ræða hópa eða ein-
staklinga, sem verða fyrir nið-
urskurðinum, hvers konar
hagsmunaaðila og þrýstihópa.
Þetta er ekkert nýtt fyrirbrigði
heldur hefur það tíðkast um
langt skeið, að þrýstihópar
skipuleggi mótmælaherferðir
til að hafa áhrif á almennings-
álitið. Það er gert með því t.d.
að skipuleggja greinarskrif í
blöð og birtingu á yfirlýsingum
og samþykktum félaga, funda
og stjórna í blöðum, útvarpi
og sjónvarpi. Við þessu er að
sjálfsögðu ekkert að segja, því
það er lýðræðislegur réttur
fólks að rödd þess heyrist. En
svo langt getur þetta -gengið
að heildarmyndin brenglast.
Ágætt dæmi um þetta er
blaðamannafundur fjármála-
ráðherra í síðustu viku þar sem
hann skýrði frá því, að hallinn
á rekstri ríkissjóðs á síðasta
ári hafi numið 12,6 milljörðum
króna. Fréttin af þessum ógn-
vænlegu tíðindum drukknaði í
mótmælayfirlýsingum vegna
afleiðinga af niðurskurði á fjár-
lögum 1992. Upplýsingar fjár-
málaráðherra eru samt skýr-
ingin á ástæðum niðurskurðar-
ins, sem verið er að mótmæla
— orsökinni fyrir því, að nauð-
synlegt er að draga saman
seglin í ríkisrekstrinum. Hall-
inn á ríkissjóði undanfarin ár
hefur verið geigvænlegur og á
síðasta ári var hann hinn mesti
í fjörutíu ár. Þessu til viðbótar
hafa lántökur hins opinbera
verið gengdarlausar, jafnt inn-
anlands sem utan, og þjóðin
og komandi kynslóðir verið
skuldsettar til framtíðar. Að-
eins á síðasta ári námu þessar
lántökur 36-38 milljörðum
króna. Halli ríkissjóðs er í raun
og veru lántaka og umfram-
eyðslan á síðasta ári nam því
um 50 milljörðum króna, eða
nærri helmingi af fjárlögum
ársins.
Hvert heilvita bam ætti að
geta skilið, að þessi eyðsla
getur ekki gengið svona leng-
ur. Hallinn á ríkissjóði svarar
til þess að 12.600 manns hefðu
þurft að greiða eina milljón
hver til viðbótar sköttum sínum
til að standa undir eyðslunni
eða 25.200 manns þurft að
greiða hálfa milljón hver til
viðbótar. Eða 126 þúsund
manns hundrað þúsund krónur
hver. Þessar tölur sína ljóslega
hversu hrikalegur ríkissjóðs-
hallinn var á síðasta ári. Við
þetta er ekki búandi.
Meginviðfangsefni ríkis-
stjórnar Sjálfstæðisflokksins
og Alþýðuflokksins er að ná
tökum á ríkisfjármálunum og
hún hefur einsett sér .að eyða
hallanum á tveimur árum.
Þrátt fyrir niðurskurðinn, sem
mótmælin beinast að þessa
dagana, er hallinn á ríkissjóði
í ár áætlaður fjórir milljarðar
samkvæmt fjárlögum. Reynsl-
an undanfarin ár hefur þó ver-
ið sú, að hallinn hefur orðið
miklu meiri en fjárlög gerðu
ráð fyrir, svo ríkisstjórnin og
fjármálaráðherra verða að
halda vel á spöðunum til að
fjárlögin standist.
En það eru fleiri mikilvægar
ástæður fyrir því að nauðsyn-
legt er að skera niður kostnað
í ríkisbúskapnum. Þar ber
hæst, að halli ríkissjóðs og lán-
tökur halda uppi vöxtum í land-
inu en á síðasta ári keyrði svo
um þverbak, að lánsfjárþörf
hins opinbera var meiri en allur
nýr sparnaður landsmanna í
bankakerfinu. Lækkun raun-
vaxta er skilyrði þess að end-
urnýjun þjóðarsáttar á vinnu-
markaði takist, því þannig má
létta byrðum af heimilum og
atvinnufyrirtækjunum, veija
kaupmátt og atvinnu. Ekki er
hægt að búast við kauphækk-
unum vegna samdráttar í þjóð-
artekjum fimmta árið í röð.
Af þessu má glöggt ráða,
að það er hagur þjóðarinnar í
heild að dregið verði úr útgjöld-
um ríkisins og það er óhjá-
kvæmilegt að það bitni að ein-
hveiju leyti á jafn viðkvæmum
málaflokkum og heilbrigðis- og
menntamálum, sem taka til sín
nær 60% af útgjöldunurn. Sú
hugsun virðist æði rík hjá
mörgum, að ríkið sé eitthvert
ópersónulegt fyrirbrigði, sem
allt í lagi sé að gera kröfur til
og láta borga. En ríkið, og
reyndar sveitarfélögin líka, er
ekkert annað en fólkið í land-
inu. Kröfur á hendur ríkinu eru
kröfur á hendur þjóðarinnar.
AF INNLENDUM
VETTVANGI
AGNES BRAGADÓTTIR
Islenskir aðalverktakar:
Ríkið fékk 27% eignar-
hluta fyrir 129 milljónir
ÞEGAR grannt er skoðað, virðist sem Sameinaðir verktakar fái 86
milljónir króna við það að minnka eignarhlut sinn í Aðalverktökum
úr 50% í 32% og Reginn hf. að sama skapi 43 milljónir króna fyrir
að minnka sinn eignarhlut úr 25% í 16%. Þetta er langt innan við
raunverulegt innra virði Aðalverktaka, sem voru með áætlaða eiginfjár-
stöðu upp á liðlega 3,4 milljarða króna þegar samkomulagið var gert,
í júlílok 1990. í því sambandi er þó rétt að geta þess að samkvæmt
ofangreindum samningi var ákveðið að minnka eigið fé Aðalverktaka
ineð því að greiða eigendunum út samtals um 2,4 milljarða króna, og
minnkaði verðmæti Aðalverktaka í hlutfalli við það.
Eins og greint var frá á sínum
tíma hér í Morgunblaðinu og aftur
nú á miðvikudaginn var um það sam-
ið um mitt ár 1990 að Sameinaðir
verktakar tækju umsamda upphæð
út úr Aðalverktökum með banka-
bréfum til fimm ára, og minnkuðu
þannig eignarhlut sinn í Aðalverk-
tökum úr 50% í 32%. Sama máli
gegndi með Regin hf., sem skyldi
með úttektum af höfuðstól minnka
eignarhlut sinn úr 25% í 16% og
eftir stæði ríkið sem 52% eigandi
íslenskra aðalverktaka. Úttektir
Sameinaðra verktaka eru enn ekki
hafnar, samkvæmt upplýsingum
Stefáns Friðfinnssonar, forstjóra ís-
lenskra aðalverktaka, vegna þess að
enn er ekki búið að ganga frá eigna-
skiptum öllum, svo sem húseigna-
skiptum. Reginn hf. hefur á hinn
bóginn tekið út þær upphæðir sem
fyrirtækinu bar, til þess að hlutur
þess í Aðalverktökum minnkaði úr
25% í 16%.
í árslok 1989, eða rúmlega hálfu
ári áður en stjórnvöld og Sameinaðir
verktaka og Reginn hf. komust að
samkomulagi um að ríkið yrði meiri-
hlutaeigandi í Aðalverktökum, var
uppi mikill þrýstingur af hálfu Reg-
ins í stjórn Aðalverktaka á að félag-
ið fengi greidda ákveðna upphæð af
höfuðstól Aðalverktaka. Var fallist
á að Reginn fengi 100 milljónir króna
á þessum tíma, samkvæmt mínum
upplýsingum, en jafnframt ákveðið
að Sameinaðir verktakar og ríkis-
sjóður sem samkvæmt þessu hefðu
átt að fá 200 og 100 milljónir króna
(Sameinaðir áttu 50%, ríkið 25% og
Reginn hf. 25%) létu sinn hluta liggja
í fyrirtækinu.
Samkvæmt samningnum í júlílok
árið 1990 var gert ráð fyrir því að
Reginn hf. fengi 670 milljónir króna.
Þar af hafði fyrirtækið áður fengið
100 milljónir króna árið 1989. Raun-
veruleg úttekt Regins er því 670
milljónir króna og samkvæmt því
áttu Sameinaðir að taka út tvöfalda
þá upphæð, eða, 1.340 milljónir
króna, þar af eru 200 milljónir króna
vegna fyrra árs. Samkvæmt sama
samkomulagi skyldi ríkissjóður taka
út 400 milljónir króna. Má því segja
að ríkið, sem var jafnstór eigandi
að Aðalverktökum og Reginn hf.,
hefði því átt að taka 270 milljónir í
viðbót út af höfuðstól, en til þess
að eignaraðild breyttist, ríkinu í hag,
voru þeir fjármunir látnir liggja.
Því má til sanns vegar færa að
ríkið skilji eftir 270 milljónir króna
í félaginu og fái breytta eignaraðild
í staðinn, þannig að ríkið eigi 52%
í stað 25%. Enn þarf frekari skýr-
inga við, því þegar breytt eignarað-
ild er skoðuð, samkvæmt samningi
milli eigendanna þriggja, þá kemur
á daginn að þær 270 milljónir króna
sem eftir liggja í fyrirtækinu skipt-
ast samkvæmt nýjum eignahlutföll-
um. Eða með öðrum orðum: Ríkið á
52% í þeim, eða 141 milljón króna,
Sameinaðir verktakar eiga í þeirn
32%, eða 86 milljónir króna og Reg-
inn hf. 16%, eða 43 milljónir króna.
Sameinaðir verktakar fá því 86 millj-
ónir króna fyrir 18% í Aðalverktök-
um og Reginn 43 milljónir.
Kannski er einfaldast að skýra
þessa skiptingu á þann veg að setja
upp ímyndað dæmi: Segjum sem svo
að ríkið hefði tekið út af höfuðstól
sömu upphæð og Reginn og því tek-
ið 270 milljónir króna til viðbótar,
þannig að samtals hefði ríkið tekið
670 milljónir króna frá Aðalverktök-
um. En til þess að fullnægja nýju
samkomuiagi um breytta eignarað-
ild, þá hefði ríkið borgað aftur inn
í fyrirtækið 270 milljónir króna og
sú innborgun skiptist þá á milli eig-
endanna eftir hinum nýju eignarhlut-
föllum: Ríkið ætti 52% í eigin inn-
greiðslur, 141 milljón króna, Samein-
aðir 32%, 86 milljónir, og Reginn
16%, eða 4,3 milljónir króna.
Ekkert af þeim 1.340 milljónum
króna, sem Sameinuðum verktökum
ber, eru þeir farnir að taka út í
bankabréfum til fimm ára, vegna
fyrrgreindra ástæðna, en Reginn
hefur þegar tekið sínar 670 milljónir
króna. Reikna má með, að miðað við
lánskjaravísitölubreytingar frá þeim
tíma sem samningurinn var gerður
(í júlílok árið 1990) að þessi eign
Sameinaðra verktaka standi í 1.480
milljónum króna í dag.
Úm verðið á átján prósentunum
segir Thor Ó. Thors, stjórnarformað-
ur Islenskra aðalverktaka og fram-
kvæmdastjóri Sameinaðra verktaka,
í viðtali hér í Morgunblaðinu síðast-
liðinn sunnudag: „Höfum við ekki
greitt þjóðfélaginu að vissu leyti til
baka, með því að samþykkja að ríkið
taki af 'okkur 18% af eignarhlut-
anum? Minnka hann úr 50% í 32%,
án þess að fá í rauninni nokkurn
skapaðan hlut greiddan fyrir það?“
Ljóst er af framangreindu að hér
er um sannkallað gjafverð á þessum
27% að ræða og eru raunar áhöld
um það hvort samningamenn ríkisins
í þessum efnum hafi ekki platað fyrr-
um meirihlutaeigendur Aðalverktaka
alveg bullandi upp úr skónum! Að
vísu hafði ríkisvaldið þann þrýsti-
möguleika á viðsemjendur sína, að
ef ekki semdist á þessum nótum
væri ekki um annað að ræða en
svipta Islenska aðalverktaka einka-
leyfinu til framkvæmda á Keflavík-
urflugvelli, gera fyrirtækið upp,
borga eigendum sinn hlut og hætta
starfseminni sem slíkri. Þar með
hefði framtíðararðsvon fyrirtækisins
engin verið. Þannig hefði matið á
félaginu bara verið miðað við eiginfj-
árstöðu þess og upplausnarvirði en
ekki hagnaðarvon framtíðarinnar.
Því er ekki óeðlilegt að spyija sem
svo hvort ríkið ætli að leita eftir frek-
ari samningum við Sameinaða verk-
taka og Regin hf. um yfirtöku ríkis-
ins á Aðalverktökum á sambærileg-
um kjörum. Nú er ekki vitað hvort
stjórnvöld muni leita eftir slíku, en
samkvæmt mínum upplýsingum
myndu Sameinaðir verktakar og
Reginn vart ljá máls á sams konar
samningum, ef leitað yrði eftir því.
AF INNLENDUM
VETTVANGI
KRISTIN BRIEM
Eigiii fé Sameinaðra verk-
taka 1978 breytt í hlutafé
ÖLLU EIGIN fé Sameinaðra verktaka hf. í árslok 1978 Iiefur nú
verið breytt I hlutafé á grundvelli ákvæða laga um tekju- og eignar-
skatt fyrirtækja. Þær 900 milljónir sem félagið greiddi út í sl. viku
eru því að hluta til endurgreiðsla á innborguðu hlutafé stofnenda
félagsins sem ekki telst vera tekjur. Allt umfram það er aftur á
móti tekjur sem myndast fyrir árið 1978 en skv. lögum hefur mátt
framreikna þær miðað við vísitölu jöfnunarhlutabréfa fram til þessa
dags. Þannig hefur myndast ákveðið svigrúm í skattkerfinu sem
gerir hlutafélögum kleift að greiða út hagnað sem myndaðist fyrir
1978 til hluthafa án þess að þeir þurfi að standa skil á skatti.
Þegar útgáfa jöfnunarhlutabréfa
var upphaflega heimiluð árið 1962
var sá takmarkandi þáttur á útgáf-
unni að ekki var heimilt að gefa
út bréf umfram framreiknað hluta-
fé. Þessari reglu virðist hafa verið
breytt með nýjum skattalögum árið
1971 og var þá veitt heimild til að
gefa út jöfnunarhlutabréf miðað við
raunverulegt verðmæti eigin fjár.
Þar var tekið fram að samanlagt
nafnverð jöfnunarhlutabréfa miðað
við hlutafé félagsins mætti ekki
vera hærra en svarar tii almennrar
verðhækkunar frá 1. janúar 1973
eða frá stofnun hlutafélags eða inn-
borgunar hlutafjár eftir þann tíma.
Útgáfa bréfanna skyldi byggð á
raunverulegu verðmæti hreinna
eigna félagsins. Þessi síðastnefnda
heimild var hins vegar bundin við
árin 1971 og 1972 þannig að útgáf-
an eftir þann tíma tók eingöngu
mið af vísitölunni.
Lagaheimildir voru síðan
rýmkaðar enn frekar með lögunum
frá árinu 1978 þegar aftur varð
heimilt að gefa út jöfnunarhlutabréf
miðað við raunverulegt eigið fé hlut-
afélags í lok þess árs. Það ákvæði
var hins vegar ekki bundið við
ákveðinn tíma eins og áður þannig
að fyrirtæki hafa alltaf getað fram-
reiknað eigið fé sitt frá árinu 1978.
Rökin fyrir breytingunni árið
1978 kunna að vera þau að á árun-
um 1971-1978 var söluhagnaður
hlutabréfa skattfijáls ef bréfin
höfðu verið í eigu sama aðila í fjög-
ur ár. Helmingur söluhagnaðar var
hins vegar skattfijáls ef bréfin
höfðu verið í eigu sama aðila í tvö ár.
Frá árinu 1978 hefur ríkisskatt-
stjóri reiknað út sérstaka vísitölu
jöfnunarhlutabréfa. Útgáfa jöfnun-
arhlutabréfa sem er í samræmi við
vísitöluna er talin skattfijáls þar
sem aðeins er verið að leiðrétta
hlutaféð fyrir verðlagsbreytingum.
Hins vegar hefur ekki verið hægt
að gefa út jöfnunarhlutabréf vegna
uppsafnaðs hagnaðar sem myndast
hefur eftir 1978.
í máli Félags vatnsvirkja hf. fjall-
aði ríkisskattanefnd um álitaefni
vegna útgáfu jöfnunarhlutabréfa
Sameinaðra verktaka. Deilt var um
hvort miða ætti við nafnverð eignar-
hluta Sameinaðra verktaka hf. í
íslenskum aðalverktökum sf. eða
raunverulegt verðmæti eignarinnar.
Varð niðurstaðan sú að ekki þurfi
að styðjast við nafnverð eignarhlut-
ans heldur megi leggja til grundvall-
ar raunverulegt verðmæti eignar-
innar. Afstaða virðist hins vegar
ekki hafa verið tekin til þess hvert
hið raunverulega verðmæti eigin
fjárins er.
Ýmsar aðrar réttarreglur um
hlutafélög snúa að máli Sameinaðra
verktaka og því hvernig félagið
lækkaði og hækkaði hlutafé í því
skyni að geta greitt það út til hlut-
hafanna. I riti Stefáns Más Stefáns-
sonar, Hlutafélög, er á það bent að
unnt sé að losa hlutafé út úr félagi
með því að hækka hlutafé með út-
gáfu jöfnunarhlutabréfa og iækka
það síðan. Þar segir jafnframt að
lækkun hlutafjár sé stundum fram-
kvæmd í því skyni að endurgreiða
hluthöfum hlutafé að einhveiju
leyti. Slíkar ráðstafanir geti verið
fullkomlega eðlilegar, t.d. ef hlutafé
í félagi er mjög hátt en hluthafar
óski nú eftir því að félagið dragi
saman seglin og þeim sé greiddur
út hluti af hlutafénu til fijálsrar
ráðstöfunar. í þessu sambandi má
einnig benda á að mörg dæmi eru
um það að hlutafé sé borgað út við
slit félaga eða þegar rekstrartil-
gangi félaga er breytt þannig að
ekki er þörf á jafn miklu eigin fé
og áður.
Meginmarkmið laga um lækkun
hlutaljár er að tryggja að hagur
lánardrottna skei'ðist ekki vegna
lækkunarinnar. Heimilt er að ráð-
stafa lækkunarfé til jöfnunar taps
sem ekki verði jafnað á annan hátt.
í öðru lagi má ráðstafa því til
greiðslu til hluthafa. í þriðja lagi
má veija því til afskriftar á greiðslu-
skyldu hluthafa og í fjórða lagi til
greiðslu í sérstakan sjóð sem aðeins
má nota samkvæmt ákvörðun aðal-
fundar. Ef ráðstafa á hlutafénu
samkvæmt öðrum heimildum en til
jöfnunar taps skal, nema hlutaféð
hækki um leið um samsvarandi
upphæð, birta þrisvar í Lögbirting-
arblaðinu áskorun til kröfuhafa
félagsins um að tilkynna kröfur til
félagsstjórnar innan þriggja mán-
aða frá fyrstu birtingu áskorunar-
innar. Svo fremi sem tilkynntar
kröfur eru ekki greiddar, má ekki
framkvæma hlutafjárlækkunina.
Ráðherra getur úrskurðað eftir ósk
aðila hvort framboðin trygging sé
nægileg. Þá er ráðherra heimilt að
veita undanþágu frá innköllunar-
skyldu ef félag getur sannað að það
á fyrir skuldum. Loks getur hlutafé-
lag lækkað lilutafé án innköllunar-
skyldu á grundveili ákvæða í sam-
þykktum félags, þó verður að vera
ljóst að eignir verða a.m.k. að sam-
svara eigin fé eftir lækkunina.
Hvað hefði orðið um
139 þúsund krónur?
Ef upphæðin hefði verið
vísitölubundin frá upphafi
skv. framfærsluvísitölu,
lánskjaravísitölu eða
byggingavísitölu.
Ef upphæðin hefði verið
vísitölubundin frá upphafi
skv. framfærsluvísitölu,
lánskjaravísitölu eða
byggingavísitölu, en
jafnframt tekið 5% vexti.
K
185,13
152,08 1 55,33
740,14
I
900
miiljónir króna
Rikisskuldabréf komu til sögunnar
1964. Ef upphæðin hefði legið á
bankareikningnum frá 1960-64 og
siðan keypt rikisskuldabréf hefði
upphæðin verið orðin um 700
milljónir króna I árslok 1991.
Ef upphæðin hefði legið á Kjörbók
Landsbankans frá ársbyrjun 1985
KZX
724,66
139 þús. kr. lagðar inn á banka-
reikning í ársbyrjun 1960.
Upphæðin liggur síðan óhreyfð
á bestu venjulegum kjörum
hverju sinni til ársloka 1991.
80,84
72,07 millj. kr. nac
Á\
100
millj. kr.
-■
- 700 míiij. kr.
■600
'60 '65
'70
'75
'80
'85
'90'91 '91 '91 '91 '91
'91 '97 91
'91
139 þúsund krónur ávaxtaðar í 32 ár:
82 millj. í banka en 700
millj. í spariskírteinum
HEFÐU 139 þúsund nýkrónur verið ávaxtaðar í bankakerfinu frá 1960
með bestu ársávöxtun sem þar hefur boðist, væru þær orðnar að tæp-
lega 81 milljón króna í dag. Hefðu 139 þúsund nýkrónur verið vaxta-
lausar en verðtryggðar miðað við byggingarvísitölu frá 1960 væru þær
orðnar að 185 milljónum króna. Hefðu 139 þúsund krónur verið ávaxt-
aðar með spariskírteinum ríkissjóðs frá því þau voru fyrst boðin 1964
gætu þær nú verið orðnar að 700 milljónum króna. Og hefðu 139 þús-
und krónur verið verðtryggðar með vísitölu vöru og þjónustu og bor-
ið 5% raunvexti frá 1960 væru þær orðnar að 900 milljónum króna.
I umræðum um útborgun Samein-
aðra verktaka hf. á 900 milljóna
króna hlutafé til eigenda félagsins,
tók Thor Ó. Thors, framkvæmda-
stjóri Sameinaðra verktaka, sem
dæmi um áhrif verðbólgunnar, að
til að eiga 900 milljónir króna nú
hefði hann þurft að leggja 139 þús-
und krón'ur inn á banka árið 1960
með 5% ársvöxtum. Thor skýrði frá
þessu í Morgunblaðinu 24. þessa
mánaðar. Þetta dæmi var reiknað
af Ólafi Nilssyni endurskoðanda, og
í samtali við Morgunblaðið sagðist
hann hafa miðað við 5% ársvexti
verðtryggða með vísitölu vöru og
þjónustu, og niðurstaðan, 139 þús-
und, væri í nýkrónum. Það svarar
til 13,9 milljóna gamalla króna.
Raunveruleg ávöxtun fjár í bank-
akerfinu hefur hins vegar verið mun
minni. Pétur H. Blöndal stærðfræð-
ingur reiknaði það út fyrir Morgun-
blaðið, að hefðu 139 þúsund nýkrón-
ur verið lagðar inn í banka árið
1960, og ávaxtaðar á þeim bestu
kjörum sem þar hafa verið í boði á
hveijum tíma, væri upphæðin nú
80,8 milljónir króna. Raunvirði ný-
krónanna 139 þúsund miðað við vísi-
tölur væri hins vegar 152-185 millj-
ónir króna eftir því hvort reiknað
væri með framfærslu-, lánskjara-
eða byggingarvísitölu. Ávöxtun
bankakerfisins hefði því verið nei-
kvæð sem nemi muninum á þessum
upphæðum.
Samkvæmt útreikningum Péturs
hefði þurft að leggja 1,5 milljónir
nýkróna, eða 150 milljónir gamalla
króna, inn á bankareikning árið
1960 til að eiga 900 milljónir króna
í dag.
Pétur reiknaði einnig út að hefðu
139 þúsund krónurnar borið 5%
raunvexti frá árinu 1960, væri upp-
hæðin nú orðin 724 milljónir króna
miðað við framfærsluvísitölu, 740
milljónir miðað við lánskjaravísitölu
og 882 milljónir miðað við bygging-
arvísitölu. 5% ársvextir hafa því nær
fimmfaldað raunvirðið á þessum
tíma. Þess ber að geta að einungis
byggingarvísitalan hefur verið
reiknuð út jafnóðum á þessu tíma-
bili en hinar vísitölurnar voru teknar
upp síðar en reiknaðar aftur í tím-
ann.
Ríkissjóður hóf sölu spariskír-
teina ríkissjóðs árið 1964 en þau
voru verðtryggð og gefin út í litlu
magni lengst af. Samkvæmt út-
reikningum, sem Sigurður Jóhanns-
son hjá Kaupþingi gerði fyrir
Morgunblaðið, gætu 139 þúsund
krónur ávaxtaðar á bankavöxtum .
til 1964 en síðan með spariskírtein-
um ríkisins verið orðnar að 700
milljónum króna nú. Þá er miðað
við meðalvexti sparskírteina sem
gefin eru út ár hvert en mögulegt
hefði verið að fá hærri ávöxtun ef
miðað er við lengri og hagstæðasta
binditíma.
139 þúsund nýkrónur samsvara
13,9 milljónum gamalla króna. Pét-
ur Blöndal nefndi, að til samanburð-
ar hefði lítri af nýmjólk kostað 3,20
krónur og flaska af ákavíti 170
krónur árið 1960. Þá hefðu meðal-
laun árið 1962 verið 83.700 krónur
yfir árið.
Jón Baldvin Hannibalsson utanríkisráðherra:
Ríkið á að standa
við sína samninga
JON BALDVIN Hannibalsson utanríkisráðherra segist á sínum tíma
hafa samið um það við meðeigendur ríkisins að Islenskum aðalverktök-
um, að þeir féllust á að breyta 25% eign ríkisins í meirihlutaeign, og
liður í því sanikomulagi hafi verið að íslenskir aðalverktakar hefðu
einkaleyfi til framkvæmda á Keflavíkurflugvelli í fimm ár. Hann seg-
ir að hann geti ekki gengið á bak þeim samningi. „Samningur er samn-
ingur og ríkið á að standa við sína samninga," sagði utanríkisráðherra
þegar hann var spurður hvort til greina kæmi að Islenskir aðalverktak-
ar yrðu þegar sviptir einkaleyfi til framkvæmda á Keflavíkurflugvelli.
„Jafnframt var undirskilið að fast-
eignum fyrirtækisins skyldi skipt
milli eigenda og að stefnt skyldi að
því að breyta fyrirtækinu í almenn-
ingshlutafélag. Samstarfsaðilarnir
féllust á þessi kjör að auka eignar-
hlut ríkisins um 27% á þeim skilmál-
um að fyrirtækið hefði þá ákveðinn
aðlögunartíma til þess að breyta sér
í almenningshlutafélag og leysa
margvísleg tæknileg vandamál því
tengdu sem lúta að tollfrelsi fyrir-
tækisins sem einokunarfyrirtækis á
vegum vamarliðsins og til þess að
undirbúa að það gæti starfað á sam-
keppnisgrundvelli á innlendum og
erlendum verktakamarkaði," sagði
Jón Baldvin þegar Morgunblaðið
náði tali af honum í Prag í Tékkósló-
vakíu í gærkvöldi.
„Forsenda samningsins var sú að
utanríkisráðherra féllist á að fram-
lengja leyfi fyrirtækisins til fram-
kvæmda, frá og með þeim tíma sem
hann var gerður, um fimm ár. Ég
get ekki gengið á bak þeim samn-
ingi, nema að til komi mjög óvenju-
legar kringumstæður sem réttlætist
af neyðarrétti. Samningur er samn-
ingur og ríkið á að standa við sína
samninga," sagði utanríkisráðherra.
Málamiðlunarsamkomu-
lag um EES talið í sjónmáli
Brussel. Reuter.
Stjórnarerindrekar í Brussel sögðu í gær að í sjónmáli væri málam-
iðlunarsamkomulag í deilu Evrópubandalagsins (EB) og Fríverslunar-
bandalags Evrópu (EFTA) um fyrirkomulag dómstóla í samningnum
urn Evrópska efnahagssva'ðið (EES).
Háttsettir embættismenn banda-
laganna komu saman í gær og utan-
ríkisráðherrar Evrópubandalagsins
ræða málið í Brussel á mánudag.
Stjórnarerindrekarnir sögðu líklegt
að ráðherrarnir myndu veita fram-
kvæmdastjórn bandalagsins aukið
svigním til að ganga frá samningn-
um við EFTA í næsta mánuði.
Aðildarríki Evrópubandalagsins
urðu í gær sammála um að í málam-
iðlunartillögu sem EFTA kynnti fyrr
í vikunni fælist veruleg tilslökun af
hálfu EFTA-ríkjanna, en þar er gert
ráð fyrir að Evrópudómstóllinn fjalli
um deilur sem kunna að koma upp
varðandi samkeppnismál. Stjórn-
arerindrekarnir í Brussel sög'ðu að í
staðinn kynni Evrópubandalagið að
vera reiðubúið að fallast á að ein-
hvers konar gerðardómur fjalli með-
al annars um gagnaðgerðir annars
hvors bandalagsins komi til þess að
gripið verði til varnagla í samningn-
um að því tilskildu að EFTA-ríkin
skuldbindi sig til að taka upp lög sem
sett verða innan EB í framtíðinni.