Dagblaðið Vísir - DV - 09.11.1988, Blaðsíða 30

30
MIÐVIKUDAGUR 9. NÓVEMBER 1988.
LífsstHI
Þegar kreppir að er ástæða til að
nýta gömul húsgögn og gera upp
eða mála - eða hvað? Oft eru gömul
húsgögn mjög vönduð og duga vel.
Áður fyrr voru húsgögn smíðuð
með þaö fyrir augum að endast.
Þess vegna skyldi ávaUt hugsa sig
vel um áður en slíku er hent. Þó
að yfirborð sé farið að láta á sjá er
alltaf hægt að mála og gera fallegt
á ný.
Tvær aðferðir
Pétur B. Lúthersson húsgagna-
arkitekt segir að það sé hægt að
fara tvær leiðir þegar gera skal upp
gömul húsgögn. „Annar kosturinn
er að fara með húsgögnin á verk-
stæði og láta þá sprauta þau - þá
þarf bara að velja liti. Þannig verð-
ur þetta auðvitað mjög áferðarfag-
urt,“ segir Pétur. Hinn kosturinn
er að gera þetta sjálfur og setja sér
þá ákveðin markmið í byrjun.
Ef maður hefur gamlan skáp, t.d.
úr góðu efni, væri synd að mála
hann. Þá er betra að hreinsa máln-
ingu eða lakkefni upp og láta svo
viðaræðamar sjást. Fallegast er aö
hafa viðinn án lakks. Það er enginn
sem segir að nauðsynlegt sé að
lakka. Svo er fallegt að pússa upp
eða skipta um lamir eða bæta við
málmhomum eða einhverju slíku.
Ef um harðvið er að ræða þá má
sandblása slíkt. Mýkri við, eins og
furu og greni, má þvo upp úr lút
eöa þvottasóda. í húsgögnum úr eik
Þaö var friskað upp á þessi hús-
gögn með því að mála tréverkiö í
hvítum lit. Einnig var skipt um
ákiæði. Síðan var gamalt borð
fundið sem passaði við og það
pússað upp með húsgagnabóni.
Þegar slíkt bón er notað er mikil-
vægt að vinna aðeins lítið svæði
í einu svo áferðin þorni ekki.
Húsgögn:
Að gera gamalt nýtt
og öðrum laufviðartegundum er
hins vegar sýra í viðnum. Því er
varhugavert að hreinsa þessar teg-
undir upp úr sterkum efnum -
þetta getur gengið í efnasambönd."
Þegar efni eru notuð til að leysa
upp kemísk efni á húsgögnum er
mikilvægt að fara eftir leiðbeining-
unum á umbúðunum. Til eru nokk-
ur uppleysiefni til að hreinsa yfir-
borö á húsgögnum undir málningu
eða lökkun. En þegar slíkt er gert
er vinnan stundum svo mikil að
ekki tekur þvi að standa í því. Und-
irvinnan er mikilvæg og það er
einnig hægt að nota sandpappír eða
jafnvel sköfu. En það verður að
gæta sín vel á skreytingum ef ein-
hverjar eru.
Einfaldast er vafalaust að matta,
grunna og lakka. Þá er yfirborðið
sært (mattað) með sandpappír -
gljáinn tekinn af með pappírnum,
svo lakkið festist. Síðan er grunnað
og lakkað. Svokölluð „do it your-
self‘-efni eru til sem henta fyrir
slíkt.
í verslunum er hægt að spyrja
um málningu, sparsl o.fl. fyrir hús-
gögn. Til eru terpentínuþynnt olíu-
lökk sem henta vel fyrir húsgögn
sem á að mála.
Kemst næst
að smíða
Pétur telur að það sé gott fyrir
ungt fólk að nota frístundir í að
dunda við að skreyta hjá sér og
gera upp gömul húsgögn. „Þetta er
þroskandi og mikið betra heldur
en sjónvarpsgláp. Svona fram-
kvæmdir komast næst því að
smíða. Gömul húsgögn eru alltaf
til einhvers staðar, t.d. hjá foreldr-
um ungs fólks og í geymslum.
Reyndar er búið að henda miklu
en það er engin ástæða til að halda
því áfram.
-ÓTT
Meðferð bóka:
Bækur eiga að standa nokkuð
þétt saman, ekki í of mikilli birtu
og hitastig má ekki vera of hátt til
þess að þær endist sem best. Hiti
og rakastig hefur mikil áhrif á
ástand böka þegar til Iengdar læt-
ur. Heppilegt rakastig er ura
50-55%.
Það er ákaflega misraunandi
hvemig eigendur fara með bækur
sínar. Bækur standa mjög oft
óhreyföar allan ársins hring. En
hvemig er þá best að geyma þær,
er ekki nóg að þær standi bara
þama í hillunni eins og þær hafa
gert til þessa? Vissulega eiga þær
að vera í hiUum en ektó á víð og
dreif eða jafnvel í kössum í skúma-
skotum. Bækur eiga að standa þétt-
ingsfast saman svo að ryk komist
síður að þeim og þannig halda þær
lagi sínu og reisn - þó mega þær
ektó standa of þétt saman. Þaö eru
nokkur önnur atriði sem hafa skal
í huga til að þessir gripir endist sem
best.
Birta, raki og ofnar
Eiginlega er stofuhiti of hár fyrir
bækur. Talið er að 1&-19 stiga hiti
sé heppilegastur fyrir bækur og
rakastigiö á aö vera 50-55%.
Hilmar Einarsson hjá Morkin-
skinnu, sem hefur mikið fengist við
viðgerðir á bókum, segir dæmi
nokkurt lýsa vel hvemig bækur
geymast „Það er meö ólítóndum
hvemig bækur hafa varöveist, t.d.
á geymslulofti nokkm á safhi í
't__________________________________i
Skandinavíu. Þar er kalt og dimmt
en loftstreymið er gott - mikil
hringrás lofts. Þama hefiir aldrei
verið kynt og bækurnar þama era
í mjög góðu ásigkomulagi eftir
hundrað ára. Mikil birta er slæm
fyrir kjöl bóka, að ekki sé talað ura
sólarljós.
Það er raikilvægt að fólk sé ekki
aö staðsetja bókahillur nálægt ofn-
um. Þær eiga sem sagt, ef kostur
er, að vera í ekki of heitu lofti.
Standi bækur þétt saman má segja
að þær verji hver aðra Þannig á
ryk fyrst og fremst verra með að
komast að þeim. Og fari illa, t.d.
að eldur komi upp, þá á sót og jafn-
vel vatn ekki jafngreiða leið inn í
þær. Fylli bækur bara út í hálfa
hilluna er mikilvægt að setja bóka-
stoðir við endann."
- Er mikill munur á eiginleikum
bóka með tilliti til aldurs?
„Jú, bækur í dag eru lélegri en
t.d. um aldamótin. Þá var notaður
harxdunninn pappír, Þó eru bækur
í dag úr ágætisefni. En á milli 1920
og 1940 var lélegur pappír notaður.
Þetta var tijákvoðupappír, svipað
og er í dagblöðum í dag.
Meðferð bóka er ektó flókið at-
riöi. Bækurnar mega í sjálfu sér
standa óhreyföar í htilunum. Hins
vegar eru það ytri aðstæður sem
ráöa mestu um ástand þeirra, hita-
stig, rató, birta og loftstreymi. Og
að sjálfsögðu á að fara vel með þær
þegar þær era teknar fram úr hill-
unum. -ÓTT
Hvemig eiga bókahillur að vera?
- Eyjólfur Bragason arkitekt
„Bókahillur þurfa ekki að vera
skrauthtilur," segir Eyjólfur Braga-
son arkitekt. En það fer vel að láta
þær ná alla leið upp í loft, t.d. báöum
megin við hurðarop. Hillumar sjálf-
ar eiga aö vera einfaldar - ekki of
breiðar og ekki of djúpar. Aðalatriöið
er að þær séu sterkar og haldi sér.
Þegar bækur fylla svo út í hillurnar
er hin raunverulega „dekorasjón"
komin. Þetta er hin mesta prýði.
- Hvaðadýptirogbreiddiráaðstyðj-
ast við þegar smíða skal bókahillu?
„Svo hillurnar svigni ekki er heppi-
Mismunandi er hvort fólk raðar bókum upp miðað við notagildi. Einföld
regla (sé aðeins ein hilluröð notuð) er að setja söfn með fallegum kili efst
og láta svo uppslðttarrit og jafnvel myndaalbúm vera við höndina.
Þar fyrir neðan geta svo vasabrotsbækur eða reyfarar komið og neðst er
svo best að hafa möppur og safntímarit (það þyngsta). DV-mynd BG
legast að hafa þær á bilinu 75-100 cm,
ekki breiðari án sérstakrar styrking-
ar. Dýptin fer auðvitað að miklu leyti
eftir stærð bókanna sem geyma skal.
27 cm eru nóg, t.d. fyrir möppur, og
þá er nóg rými fyrir bækur. Þetta
má gjarna fara niður í 22 Ví cm fyrir
venjulegar bækur. Bil á mitii hilln-
anna getur svo verið þannig að 2-3
cm séu frá hæstu bók upp í næstu
htilu.
Þegar bókahilla er hönnuð verður
að gæta þess að bolta hana upp við
vegginn - þetta mætti gera á fjórum
stöðum með vinkiljámum. Þama er
um mikil þyngsli að ræða.“
- Áaðstyðjastviðeinhverjarmegin-
reglur um uppröðun bóka?
„Það á auðvitað að styðjast við
notagtidið. Uppsláttarrit og það sem
mest er notað á að vera við handar-
jaðarinn, í brjósthæð t.d. Söfn og
annað slíkt, sem minna er gluggað
í, ætti að vera efst uppi. „Pocket-
bækur“ og reyfarar ættu svo að vera
annaðhvort fyrir ofan eða neðan
miðju. Tímarit og möppur og mynda-
albúm gætu svo verið í neðri kantin-
um - tímaritin geta verið neðst því
þau eru þung þegar þau eru í stafla.
Hvað varðar staðsetningu htiln-
anna í rými eða herbergi er fallegt
að láta þær ná alla leið upp í loft. Það
er engin ástæða til að láta eitthvert
pláss vera afgangs við loftið. Ef hti-
luraðirnar eru látnar vera sín hvor-
um megin við hurðarop nýtist rýmið
vel. Þannig myndi veggpláss skapast
á milh, þ.e.a.s. fyrir ofan huröaropið.
Við gluggavegg mætti svo hafa lægri
hillur sem hægt væri að sitja við. í
herbergjum, þar sem á aö seija mikið
af bókum, er smekklegt að láta hæð
hillnanna lækka í línu niður að
glugganum - láta hæðina detta niður.
-ÓTT