Dagblaðið Vísir - DV - 09.11.1988, Blaðsíða 33

MIÐVIKUDAGUR 9. NÓVEMBER 1988.
33
LífsstOI
Fólk er
hættulega opið
fyrir dulspeki
„Viöhorf almennings til dulspeki í
dag er hættulega opið. Þaö veröa oft
dulspekivakningar á tímum þegar
fólk 'er aö gera uppreisn gegn ríkj-
andi vísindahugsunarhætti og þjóö-
félagsástæöur eru þannig aö fólk vill
heldur leita aö einhveijum huldum
veruleika en horfa á þennan gráa,
steinsteypta, guölausa veruleika í
kringum sig. Mér finnst mjög slæmt
þegar fólk lítur á þetta sem flóttaleið.
Það er miklu skemmtilegra þegar
fólk tekur þetta sem öðruvísi leiö til
að skoða heiminn í kringum sig, aö
fólk sé meðvitað um að mjög hugsan-
lega sé mikið af þessu algert rugl en
um leið mjög skemmtilegt rugl sem
getur opnaö augu manns fyrir manni
sjálfum,“ sagði Hilmar Örn Hilmars-
son sem stjórnar námskeiði í lestri
úr Tarotspilum í Tómstundaskólan-
um.
„Við eigum raunverulega ekki
mikla lifandi dulspekihefð á Vestur-
löndum. Tarotspilin eru sterkur
hluti af henni og hafa verið í gegnum
miðaldir og fram á þennan tíma
þannig að þau eru mjög skemmtilegt
viðfangsefni. Persónulega trúi ég því
að á einhvem furðulegan hátt, sem
ég get ekki útskýrt, geti maður slys-
ast á að hitta á mjög nákvæma og
sterka hluti með spilunum."
Spilin eru hjálpartæki
“Ef maður á að trúa því að við
höfum öll möguleika á aö upplifa for-
tíðina á dýpri hátt og framtíðina á
sterkan hátt þá eru þessi spil tæki
sem maður notar.“
- Er það jákvætt tómstundagaman
að spá í spilin?
„Já, ég myndi segja að það væri
jákvætt. Þú ert að horfa á eitthvað
annað en gráan veruleikann í kring-
um þig og finnur fleiri fleti á tilver-
unni. Það er mjög mikilvægt að hafa
smáhúmor fyrir þessu en þegar á
hefidina er litið þá kennir þetta
mönnum meiri sveigjanleika í hugs-
un. “
- Hver heldur þú að sé ástæðan fyrir
því að Tarotspil og stjömuspeki em
svona vinsæl á íslandi í dag?
„Við íslendingar erum náttúrlega
rétt skriðnir út úr moldarkofunum
og erum enn með gömlu draugana á
vappi í kringum okkur. Við höfum
ekki ennþá gengið í gegnum þessa
vísindatimburmenn sem hin þjóð-
félögin á Vesturlöndum hafa gert.
Við tókum ekki 300 ár í að fara í gegn-
um iðnbyltingu og iðnvæöingu eins
og þau. Við fengum 50 ár í að ganga
í gegnum allt þetta dót og gerum það
með mun meiri sveigjanleika en
flestir aðrir.
Stjörnuspekin er orðin mjög stór
þáttur í lifi fólks. Fjöldi fólks les
reglulega stjömuspekidálkana í dag-
blöðunum. Svo skrifa vísindamenn
mótmæli og telja að fólk sé aö hallast
að fratvísindum og dæma stjörnu-
speki út frá því sem stendur í þessum
dálkum. Ég lít á stjörnuspeki sem
eitthvað annað og meira.“
Vildi afsanna stjörnuspeki
„Upphaflega lagði ég stund á
stjörnuspeki til að geta afsannað
hana en mér til mikillar furðu og
armæðu þá virkar hún. Ég veit ekk-
ert hvemig einhverjir steinklumpar
úti í heimi geta haft þessi áhrif en
hún virkar lygilega vel. Ég held að
Tarotspilin virki þannig aö við vörp-
um innri vitneskju út í spilin og not-
um þau sem útgangspunkta til að
leyfa okkur að sjá inn í framtíðina.
Við lærum það frá barnæsku að eng-
inn getur séð inn í framtíðina og það
em ekki margar leiðir opnar lengur
til að spá í framtíðina. Sumir íslend-
ingar leyfa sér aö dreyma fyrir dag-
látum en ég held að Tarotspil geti
verið þetta tæki sem fólk þarf til að
leyfa sér að vera skyggnt og sjá fram
í tímann.“
- Ert þú forlagatrúar?
„Já, ég er forlagatrúar en ég áskil
mér samt rétt til að breyta örlögun-
um.“ -Ade

Hilmar Örn Hilmarsson skyggnist í spilin
Menning
Jack Nicholson í kvikmyndinni sem gerð'var eftir Járngresi.
Rónalíf
William Kennedy
Járngresiö (Iron Weed)
Guöbergur Bergsson þýddi úr banda-
risku
Almenna bókafélagiö 1988
Ef þaö gæti hresst upp á angist
höfunda, sem ekki fá gefnar út
skáldsögur hjá forlögunum, þá má
minnast þess að Járngresinu var
hafnað þrettán sinnum áður en rit-
höfundurinn Saul Bellow skrifaði
útgefanda William Kennedy (f.
1928) og tjáði honum að það væri
hneyksli aö höfundur Albany-
sagnanna (Saul Bellow notaði það
hugtak um tvær fyrri sögur
Kennedys, Legs 1975 og Billy Phel-
an’s Greatest Game 1978 - sem fáir
höfðu keypt) þyrfti að bíða eftir'
útgáfu verka sinna. Saul Bellow
mun hafa kennt Kennedy þaö sem
Ameríkanar kalla „creative writ-
ing“ - eða „skapandi ritun“ - þegar
sá síðamefndi var blaðamaður á
Puerto Rico. Þetta var þó ekki meiri
klíkuskapur en svo að þriðja bók
hans, Járngresið, fékk Pulitzer-
verðlaunin í Bandaríkjunum árið
1983 og síðan var sagan kvikmyn-
duð sem mun vera nútímadómur
um hvort skáldsögur hafi lukkast.
Útgefandinn notaði hugmyndina
um Albany-sögurnar til að mark-
aðssetja höfundinn, datt í hug að
endurútgefa tvær fyrri bækur
Kennedys og segja fólki að hér
væri komin trílógía um borgina
Albany sem er smáborg í grennd
við New York og enginn hafði áður
heyrt bendlaða við bókmenntir.
Það eitt að skrifa um slíkan staö
var því nýjung og markaði höfund-
inum nokkra sérstöðu. Kennedy
kom Albany á landakort bók-
menntanna líkt og þýðandi hans
Guðbergur gerði við Grindavík í
Tangasögum sínum. Og þessir höf-
undar eiga líka samleið i suður-
ameríska galdraraunsæinu sem
Kennedy þefaði af á Puerto Rico
og nýtti sér strax í fyrstu bók sinni,
The Ink Truck 1969.
Guð hjálparþeim ...
Sögupersónur Járngresis eru
rónar, karlar og konur, sem lifa
sínu lífi utan við borgaralegt sam-
félag, berstrípaðar manneskjur án
nokkurra ytri stööutákna. Enginn
á neitt nema frelsið og stoltið og
áhyggjurnar miðast við að komast
af næstu tuttugu mínúturnar.
Fólkið hrekst viljalaust um tilver-
una með ábyrgðina á sjálfu sér, svo
gott sem dautt í augum samfélags-
ins. Rónarnir eru utan við líf okkar
hinna, vinna í kirkjugarðinum, búa
í yfirgefnum húsum og bílhræjum
eða á öskuhaugunum og einu af-
skiptin sem samfélagið hefur af
Bókmenntir
Gísli Sigurðsson
þeim er þegar lögreglan eða sjálf-
skipaðar hreinsunarsveitir gera
rassíur.
Byrði syndarinnar, fyrirgefning-
in og frelsunin leika stórt hlutverk
í sögunni. Eina athvarfið er í trú-
boðsstöð sem gefur mat og húsa-
skjól þeim sem ekki hafa drukkið
þann daginn. Þar eru menn því
stöðugt að falla út úr sælunni og
komast aftur í náðarfaðminn með
því að hanga edrú. Þannig ber hver
ábyrgð á sjálfum sér og nýtur ekki
náðarinnar nema til komi eigið
frumkvæði.
Sagan gerist á nokkrum dögum í
kringum allrasálnamessu þegar
andarnir fara á kreik og flytja jafn-
vel búferlum. Við fylgjumst með
Francis Phelan sem vitjar heima-
bæjar síns eftir langa fjarveru og
notar tækifærið til að rifia upp for-
tíðina. Hann hefur sífellt verið á
ferðinni, gangandi, í strætó eða í
lest og jafnan án markmiðs. Hann
tekur bara þá lest sem fer í tiltekna
átt og hirðir ekki um hvert hún ber
hann. Hann stefnir þó á kirkju-
garðinn í upphafi bókar þegar hann
fer þangað tfi að vinna fyrir sér
einn dag með því að moka í nýjar
grafir. Þar erum við kynnt fyrir
söguefninu og Francis endurnýjar
kynnin við þann hluta fiölskyld-
unnar sem er kominn í gröfina.
Hinir dauðu tala til hans og hann
við þá og þannig byrjar hann að
horfast í augu við sjálfan sig sem
hann hefur jafnan hlaupið undan
líkt og þegar hann lék hafnabolta
forðum og hljóp á milli hafna, kast-
aði boltum (sem verða að grjóti í
raunveruleikanum) og sló með
kylfu sem hættir að vera leikur sé
kylfunni beint gegn öðrum mönn-
um.
Sá sem eftir lifir
Francis kemst þannig í samband
við dauöa fortíð sína í gegnum dáið
fólk sem lifir áfram í endurminn-
ingunni líkt og hann sjálfur sem
dó samfélaginu þegar hann hljópst
á brott frá konu og börnum og varð
róni. Ólíkt þeim dauðu, getur
Francis þó komist aftur inn í sam-
félagið með því hætta að drekka
sem er kallað á ensku að vera „on
the wagon", eða að vera „á vagnin-
um“ sem er einmitt það sem Franc-
is gerir þegar hann sest upp á vagn-
inn hjá tuskusala sem ræður hann
í vinnu annan dag sögunnar og
ekur þá m.a. um fornar söguslóðir
Francis. Myndir kvikna úr fortíð-
inni, svipir gamalla vina og fiand-
manna koma fram og smám saman
fær lesandinn heildarmynd af lífs-
hlaupi Francis.
Járngresið er óvenjulega sterk
bók. Þar kynnumst við heimi sem
sjaldan kemst í bókmenntirnar.
Mitt í allri niðurlægingunni lúta
mannleg samskipti þó sömu lög-
málum og annars staðar og þannig
lýsir sagan stærri heimi og fær
goðsögulega vídd. Stíllinn er mjög
margvíslegur, allt frá ruddalegum
og stuttorðum samtölum rónanna
til lýrískra kafla sem tengjast end-
urminningum, ást og dauða. Og
.kannski mætti finna að því að
strætisslangrið er ekki mjög sann-
færandi í þýðingunni en hinir lýr-
ískari kaflar njóta sín mjög vel.
Undirritaður hnaut þó um stöku
orð eins og ,jarðarfararumboðið“
(77) sem er jafnan kallað útfarar-
stofa eða stofnun (á ensku „funeral
home“) og ekki verður séð að Óður-
inn til gleðinnar eftir Schiller, sem
er sunginn með 9. sinfóníu Beet-
hovens, sé betur þýddur með: „Þú
ert gleði fríður guðaljómi” (138) í
stað hins hefðbundna sem flestir
þekkja: „Fagra gleði guðalogi”.
Gísli Sigurðsson
Akureyringar forðast skjaldbökur
- en óttast Reykvíkingar kóngulæi?
Akureyringar eru komnir suður
með leiksýninguna Skjaldbakan
kemst þangað lika eftir Árna Ibsen.
Gestaleikur þeirrahefst á litla sviöi
Þjóðleikhússins í kvöld og verður
síðan á hverju kvöldi fram á
sunnudag. Þráinn Karlsson og
Theodór Júlíusson flytja rökræður
skáldanna tveggja, Ezra Pound og
W.C. Williams, um tilgang listar-
innar og lífsins.
Þótt Skjaldbakan sé aðeins fiög-
urra ára gömul hefur hún þegar
verið sýnd allvíða erlendis. En
Akureyringar sýndu henni litinn
áhuga, þrátt fyrir vel heppnaða
uppsetningu Viðars Eggertssonar.
„Fáguð sýning um efni sem-kemur
öllum við,“ skrifaði gagnrýnandi
DV, Auður Eydal,
Ekki er öruggt að Reykvíkingar
taki betur við sér. Fáir hætta sér í
kjallara Hlaðvarpans að sjá Koss
kóngulóarkonunnar, eitt snjallasta
leikrit sem ritað hefur veriö á okk-
ar tímum, um ofbeldiö og mann-
eskjuna, Eftir því var gerð marg-
verðlaunuð kvikmynd með Will-
iam Hurt í aðalhlutverki. Þeir sem
séð hafa sýninguna (Sigrún Val-
bergsdóttir leikstýrir) eru í skýjun-
um af hrifningu. Enbatni aðsóknin
ekki gæti ieikhópurinn kannske
reynt að fara með sýninguna norð-
ur, í þeirri von að Akureyringura
lítist skár á kóngulær en skjald-
bökur.
-ihh