Dagblaðið Vísir - DV - 23.11.1996, Blaðsíða 16

i6 * menning
LAUGARDAGUR 23. NÓVEMBER 1996
Ljóðið er ekki einkaeign
örfárra útvalinna
Bubbi Morthens gefur um þessar
mundir út ljóðadisk, geisladisk með
frumútgáfu á eigin ljóðum, - ekki
sungnum eins og búast mætti við af
landsfrægum söngvara heldur lesn-
um af honum sjálfum við undirleik
margra þekktra listamanna. Tíma-
mótaútgáfa á íslandi.
Ljóð Bubba eru af öllu tagi, nátt-
úruljóð, ástarljóð, bemskuminning-
ar, ljóð um lokaða veröld vímuefn-
anna. Allt þetta hefur Bubbi sungið
um, oft. En er hann ekki að hætta
sér út á hálan ís með því að gefa út
ljóð, þó á geisladiski sé en ekki í
venjulegri ljóðabók?
Ljóðskáld risaeðlur
„Nei,“ svarar hann, án þess að
hika. „í fyrsta lagi er ljóðformið
ekki einkaeign örfárra útvalinna. I
öðru lagi tel ég mig vera að fara út
á afskaplega styrkan ís, og líka aðr-
ar leiðir á isnum en aðrir hafa far-
ið. Það geri ég vegna þess hve lítill
hópur les ljóðabækur. Hryggileg
staðreynd. I hinni breiðu flóru bók-
menntanna era ljóðskáld orðin risa-
eðlur. Málarar, tónskáld, skáld-
sagnahöfundar standa sterkt en
ljóðskáldin höllum fæti. Æ færri
kaupa ljóðabækur. Þó tel ég ljóðið
öflugasta listformið. Ekki er ég þar
með að segja að ég sé öflugasta ljóð-
skáld landsins, af og frá. Ég yrki
ljóð bara af innri þörf. En með því
að setja þau á geisladisk er ég að at-
huga hvort ekki megi rjúfa þessa
stíflu á leið ljóðsins til fólksins og
hleypa flóðinu af stað. Þá ímynda ég
mér að fólk, sem alla jafna myndi
ekki nenna að lesa ljóð, gerði það í
mínu tilfelli, kannski út af því að ég
hef nafn af öðrum vettvangi, kæm-
ist þá að því að ljóð geta bara verið
skemmtileg og færi og keypti bækur
eftir betri ljóðskáld!"
- Heldurðu að ljóðin þín verði
leikin á rásunum eins og lögin þín?
„Já, ég vona að þeir noti
ljóðadiskinn þegar þeir þurfa til
dæmis eitthvað mjög stutt milli at-
riða. Ljóðin eru mörg svo knöpp,
30-40 sekúndur, það má grípa til
þeirra þegar of stutt er í næsta dag-
skrárlið til að spila lag. Ég geri mér
hiklaust vonir um þetta.“
Þetta ættu fleiri að gera
- En nú er miklu dýrara að lesa
ljóð í útvarpi en spila lag, þess
vegna er svona lítið um ljóðaflutn-
ing.
„Það er ekki dýrara að lesa ljóð
en flytja verk eftir íslensk tónskáld.
Klassísku tón-
skáldin fá mun
méiri peninga
fyrir sín verk
en dægur-
lagatónskáld.
Sem sýnir fyrst
og fremst getu-
leysi þeirra
sem berjast fyr-
ir réttindum
okkar sem
semjum dægur-
lög og texta. En
ég vona að
þetta sé nógu
skemmtilegt og
nýstárlegt til að
vekja forvitni,
líka út af því
hvað það era af-
skaplega flinkir tónlistarmenn sem
leika undir hjá mér. Þó það væri
ekki annað sem laðaði að.
Diskurinn er alger nýjung á ís-
lenskum markaði en ég sé fyrir mér
mörg skáld sem þetta form myndi
henta; til dæmis Diddu, sem er mik-
ill rokkari, það myndi styrkja ljóð
hennar að lesa þau við undirleik.
Annað ungt skáld er Linda Vil-
hjálmsdóttir, ef hún fyndi sér sinn
tón og sín hljóðfæri. Ég sé fyrir mér
kvenleg hljóðfæri hjá henni, harm-
óníku, selló, og svo groddalegri raf-
magnshljóðfæri inni á milli. Gyrðir
Elíasson ætti að nota dularfulla og
svolítið drungalega tónlist með sín-
um ljóðum. Sigfús Bjartmarsson er
líka upplagður - og margir fleiri. Ég
skil ekki hvers vegna ég ríð á vaðið
en ekki einhver annar.“
- Er þetta dýrara en að gefa út
ljóðabók?
„Þetta er ódýrara ef eitthvað er.
En til þess að það sé ódýrt þarf mað-
ur auðvitað að hafa eitthvert innsæi
í tónlist og vinnuna í hljóðveri.
Þetta tók mig þrjá daga. Galdurinn
er að velja vel; velja menn sem eru
fluggáfaðir á hljóðfæri, og ég tel mig
hafa fengið þá bestu sem völ var á
og hentuðu mér í þessari útgáfu.
Tómas R. Einarsson var verkstjóri
plötunnar og kom mikið við sögu
bæði áður en hún var unnin og í
hljóðverinu."
Allsherjar spuni
„Málið er áð þarna er ekkert ör-
uggt,“ heldur Bubbi áfram. „Menn
kasta sér fram af bjargbrún og
seinna kemur í ljós hvað kemur út
úr því. Það gerir þetta svo spenn-
andi. Við unnum þannig að ég las
kannski upp eða sýndi tónlistar-
mönnunum ljóð og skýrði myndir
og hugmyndir mínar með því. Svo
vora hljóðfærin valin eftir því sem
hentaði ljóðinu, síðan byrjaði bara
viðkomandi að spila, ég taldi upp að
15 í huganum og byrjaði svo að lesa.
Og þeir spiluðu af fingrum fram það
sem orðin blésu þeim í brjóst. Þetta
var einn allsherjar spuni. Og ekki í
eitt skipti var tvítekið. Það er ekki
ein taka á þessum diski sem var tví-
tekin. Einu sinni lestur og einu
sinni leikið, og það lá. Þetta segir
heilmikið um hvað þessir menn eru
flinkir.
Mest spennandi flnnst mér að
vera að sameina tvö form, tónlist og
ljóð. Beatnik-skáldunum banda-
rísku þótti svalt að lesa upp í reyk-
mettuðum búllum ögrandi ljóð um
borgarastéttina og djassinn var leik-
inn undir og menn voru á spítti og
svona. Dagur Sigurðarson var full-
trúi þessara skálda hér þó að hann
notaði sér ekki þetta form. Það hef-
ur aldrei náð fótfestu hér þó að
djassleikarar og skáld hafi stundum
stillt saman strengi sína. Enginn
hefur hugsað: þetta form getur stað-
ið eitt og sér og lifað: Tónlist og ljóð.
Ég er mjög spenntur að vita
hvernig disknum verður tekið. Og
ég stefni auðvitað að því að selja
meira en þúsund eintök, sem mér
skilst að sé metsala á ljóðabók. Ég
verð ekki ánægður nema ég selji
alla vega þrjú þúsund! Hvort sem
það tekst eða ekki.“
Brýnt að geyma raddir
skálda
- Er útgáfa á ljóðum á geisladisk-
um bundin við að hafa músík með?
„Nei, nei, diskurinn býður upp á
hvað sem er. Þú getur gargað ljóðin
þin, hvíslað þau, og þú getur farið
miklu nær þeim í túlkun en með lif-
andi flutningi. Þegar maður les upp
fyrir fólk þarf lesturinn að yflr-
gnæfa skvaldrið í salnum, það er
kannski kokkteilhristari í gangi á
barnum eða kaffivél sem keppir við
þig um athyglina. En í hljóðveri get-
ur maður farið á bólakaf, niður í 0,1
desíbel og það skilar sér, valið alls
konar umhverflshljóð - hvað sem
er.
Þetta er mjög sniðugt fomi og við
skulum ekki gleyma því að skáld
hafa lesið inn á plötur, til dæmis
Matthías Johannessen. Mér er i
barnsminni platan hans Vilhjálms
frá Skáholti þar sem hann stynur í
dramatískri angist: „Og úr því að
þeir krossfestu þig, Kristur, hvað
gera þeir við ræfil eins og mig?“
Það er raunar agalegt hvað við eig-
um fá gömul skáld á plötum. Ef
heimurinn verður enn þá til eftir
hundrað ár þá er brýnt að gefa út
skáldin sem nú lifa handa komandi
kynslóðum. Ég sé líka fyrir mér að
skáld ræði verk sín á diskum, lesi
Ijóðin fyrst og sitji síðan á eintali
við hlustandann um það sem hann
eða hún er að gera. Þetta býður upp
á óteljandi möguleika.
Ég sé ekkert hégómlegt eða hall-
ærislegt við þetta form. Þetta getur
verið einlægara en blaðaviðtal eða
viðtalsbók, því maður sem situr
einn i hljóðveri að ræða verk sín og
sýn sína á tilveruna, hann talar frá
hjartanu.
Ég held ekki - og vona ekki - að
skáldsagan eigi eftir að blómstra á
geisladiskum. Hennar staður er
bókin. En ljóðið í sínu knappa formi
það á þar heima.“ -SA
Bubbi Morthens les Ijóð sín á geisladisk undir áhrifum Vilhjálms frá Skáholti. DV-mynd ÞÖK
Bubbi 1980. Skyldi þessi vilja kannast við Ijóðskáldið?