Morgunblaðið - 30.01.2008, Blaðsíða 25

ÞAÐ þarf ekki að fara mörgum
orðum um fall efnisins og efnisins
verðgilda að und-
anförnu. Hlutir hafa fall-
ið úr þeim hæðum er
þeir höfðu risið í og
væntingar mannanna
með þeim. Væntingar og
staða sem virðist bein-
tengd þeim verðgildum
er vér mennirnir höfum
lagt á efnið. En er efnið
virkilega svo mikils, ef
þá einhvers virði? Lao
Tse talaði fyrir notagildi
hins nytlausa, m.ö.o. að
tómið væri efninu í raun
verðmætara því tómið
gerði efnið að því sem það væri og svo
kæmu mennirnir með sín tilbúnu
gildi og gerðu efnið nytsamlegt og
verðmætt. En mennirnir eru fyrir
löngu búnir að gleyma tóminu. En í
tóminu býr ýmislegt. Í tóminu býr
m.a. mennskan og allt sem henni
tengist. Í tóminu er einnig bústaður
andans, mannsandans. Það virðist
vera að tvíhyggjusamband efnis og
tóms sé fasti. Það er manneskjum
erfitt að lifa andlegu lífi í of mikilli
efnislegri gnótt og öfugt. En af
hverju ná efnið og tómið ekki betri
samhljóm í manneskjunni? Þurfum
við virkilega kreppu til
að minna okkur á gildi
andlegs lífernis og þarf
efnisleg gnótt ætíð að
magna upp breysk-
leika sem virðist um
þessar stundir öllu yf-
irsterkari: ÉG-ið og
allar þess sjálfhverfu
vistarverur.
Ég nefndi það við
kunningjakonu mína á
haustdögum að ég
væri að reyna að hætta
að hugsa, nota og
breyta eftir tveimur
sögnum, þ.e. „ég vil“ og „mig langar“.
Ég vildi meina að með því að „deyja“
sjálfinu ofan af eigin vitund ætti
manneskjan möguleika á að opna á
vitundarsamband við „samvitund“.
Þessi tilraun mín byggðist á þeirri trú
að með því að gleyma sjálfum sér í
öðrum og upplifa sig sem part af
stærri heild væri bestur möguleiki að
hámarka hamingju. Ef ég væri tré
vildi ég upplifa það hvernig væri að
vera skógur, svo notað sé myndmál.
Engu að síður var ég afar meðvitaður
um eigin mörk og að samlifunin með
„við-inu“ mætti ekki ganga á innsta
kjarna sjálfsins. Ég valdi því með-
vitað að gera tilraun til þess að „deyja
sjálfum mér“. Ég gerði mér grein
fyrir því að e.t.v. yrði það val, síðasta
val mitt sem yrði algerlega „sjálf“
miðað en taldi þó víst að mér myndi
ekki endast ævin til „al-dauða“ sjálfs.
Bæði var sjálfið þanið og tíminn stutt-
ur auk þess hefur það verið mín upp-
lifun á því ári sem ég hef dvalið á Ís-
landi, eftir um 5 ár í burtu, að
samfélagið væri um of einstaklings-
miðað og því e.t.v. ekki best fallið til
slíkrar tilraunastarfsemi í „sjálfs-
sogi“(sbr. fitusog). Það sem mælti
hins vegar með tilrauninni var sú
staðreynd að mér leið eins og útlend-
ingi hér og var því ekki enn orðinn að-
lagaður þeim gildum er hér ríkja. Til-
raunin hefur gengið bærilega og mér
hefur fundist að ég hafi færst nær
skóginum þó ég hafi engar hlutlægar
upplýsingar innsæi og tilfinningu
minni til staðfestingar. En þannig er
það nú svo oft, það er nefnilega í raun
enginn hlutlægur veruleiki til, aðeins
u.þ.b. 6,7 milljarðar mannlegra upp-
lifana af hinum svokallaða veruleika.
Í mínu tilfelli er skógurinn heim-
urinn og heimurinn er orðinn heima
og hvað sem líður úrtölum vissra póli-
tíkusa og eintrjá-a um að við eigum
að vera laufblöð á einni fullvalda
hríslu þá er skógurinn orðinn eitt í
svo mörgum skilningi. Ekki einungis í
efnislegum skilningi hnattvæðingar
og samskipta heldur einnig í
mennskum skilningi tómsins.
Það er því ósk mín til (íslensks)
samfélags/a og þegna þess/þeirra að
þeir upplifi sig sem hluta af heild og
að sú heild sé heimurinn því að sá tími
sem við töldum að það væri mikilvæg-
ast að greina okkur frá öðrum er lið-
inn. Í hnattvæddum heimi eru farsæl
samskipti lykillinn að velgengni. Það
að þekkja það sem við eigum sameig-
inlegt með öðrum áður en við leitum
að því sem skilur okkur að og að
mæta þeirri sameiginlegu mennsku
með kærleika en ekki ótta eru boðorð
nýrra tíma.
Er efnið fellur
Héðinn Unnsteinsson skrifar
um gildismat og veruleika » Í hnattvæddumheimi eru farsæl
samskipti lykillinn að
velgengni.
Héðinn Unnsteinsson
Höfundur er sérfræðingur
í alþjóðlegri stefnumótun.
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 30. JANÚAR 2008 25
BÆJARRÁÐ Garðabæjar sam-
þykkti sl. vor að leita til sérfræð-
inga hjá KHÍ til að gera mat á Vina-
leið að beiðni verkefnastjórnar
Vinaleiðar, samstarfsverkefni kirkj-
unnar og þriggja grunnskóla Garða-
bæjar og eins á Álfta-
nesi. Þessar
niðurstöður má nálg-
ast á vefsíðu Garða-
bæjar, www.gardaba-
er.is.
Vinaleið er sam-
starfsverkefni kirkj-
unnar og grunnskóla
og var hugsuð sem til-
rauna- og þróun-
arverkefni í eitt ár.
Það hófst haustið 2006
og bar brátt að.
Kveikjan að sam-
starfsverkefninu voru
þung áföll sem dundu yfir íbúa
Garðabæjar seinni hluta vetrar 2006
og fóru börn og unglingar ekki var-
hluta af þeim. Vinaleiðin hafði þá
verið starfrækt í Mosfellsbæ í sex
ár með sama hætti og tekist vel.
Ákveðið var í ljósi áfalla í presta-
kallinu að fara strax af stað og
vinna það sem þróunarverkefni svo
að unnt væri að efla sálgæslu við
börn og unglinga. Verkefnið var
sett af stað eftir kynningu frá bisk-
upsstofu og eftir samráð við skóla-
stjóra og presta í Garðaprestakalli.
Í stuttu máli er hugmyndafræðin sú
að Vinaleiðin sé hluti af þeirri stoð-
þjónustu sem skólarnir láta nem-
endum sínum í té og sé valkostur.
Allir fjórir skóla-
stjórnendurnir lýstu
yfir ánægju með Vina-
leiðina í matinu. Þó
skáru sig úr tveir skól-
ar sem töldu að Vina-
leiðin væri mikilvæg
viðbót við aðra stoð-
þjónustu skólans og
hefði skilað fram-
úrskarandi starfi.
Vinaleiðin starfar enn í
skólanum á Álftanesi.
Hún er skilgreind sem
sálgæsla sem börnum
er veitt með trún-
aðarviðtölum sem skólaprestur eða
djákni sjá um.
Þegar niðurstöður eru skoðaðar
virðist framkvæmd Vinaleiðarinnar
hafa tekist vel. Að vísu eins og oft
er um ný tilraunaverkefni tekur
tíma að þróa það og sníða af því
annmarka og laga að þeirri starf-
semi sem fyrir er. Einnig er ým-
islegt sem betur mætti fara þegar
verkefnið er endurskoðað eftir þetta
eina ár. Skýrsluhöfundar hafa sett
fram tillögur til úrbóta í einum kafla
skýrslunnar. Þar segir svo orðrétt:
,,Skýrsluhöfundar telja að verk-
efnið Vinaleiðin hafi á skömmum
tíma náð að skapa sér sess sem
gagnleg viðbót við þá stoðþjónustu
sem umræddir skólar bjóða. Þeir
annmarkar sem komið hafa í ljós á
þessu eina ári eru um margt dæmi-
gerðir fyrir byrjunarörðugleika sem
fylgja nýbreytni í skólastarfi. Slíkir
annmarkar lúta oft að afmörkum
hinnar nýju þjónustu, skörun henn-
ar við þá þjónustu sem fyrir er…
Fyrir vikið verða oft árekstrar í
skólasamfélögum meðan ný starf-
semi er að festa sig í sessi. Allt eru
þetta velþekkt vandamál í breyt-
ingastarfi og margt af þessu á við
um aðdraganda og undirbúning
Vinaleiðarinnar…“
Skýrsluhöfundar taka ekki af-
stöðu til hvort Vinaleið skuli haldið
áfram. Hins vegar koma þeir með
tillögur til stuðnings Vinaleiðinni
verði henni haldið áfram sem von-
andi verður. Þær tillögur lúta fyrst
og fremst að því að skilgreina hug-
myndafræði, markmið og útfærslu
verkefnisins betur og setja skýrari
mörk um þessa þætti til að skörun
verði síður við þá fagaðila sem eru
þegar til staðar í skólunum.
Í Morgunblaðið 11. janúar sl.
skrifar Brynjólfur Þorvarðarson
grein sem ber heitið ,,Vinaleið fær
falleinkunn“. Þar segir hann að
Vinaleið sé klúður og geti jafnvel
verið hættuleg börnum. Vinaleiðin
hafi verið lögð niður í Hofstaðaskóla
vegna andmæla foreldra.
Samkvæmt skýrslunni var talið
að um örfáa einstaklinga væri að
ræða og sérstakalega eitt foreldri
sem hafi gert óvægnar atlögur að
verkefninu og starfsmönnum þess
og haft uppi hugmyndir um að trú-
boð hafi verið stundað í skólanum.
Sú neikvæða umfjöllun hefur truflað
verkefnið í öllum skólum Garða-
bæjar.
Nú þegar niðurstöður úr matinu
liggja fyrir þurfa sveitarfélögin og
sóknirnar að endurskoða málið. Það
er ljóst að til þess að starfsemin geti
þrifist þarf fjármögnun hennar að
vera í föstum skorðum. Annars fæst
ekki hæft fólk í verkefnið né nær
það að skapa sér fastan sess.
Það er ljóst af lestri þessarar
skýrslu að mikil ánægja var með
Vinaleiðina. Vinaleiðin byggist á
kristilegum gildum eins og náunga-
kærleika, fyrirgefningu og umburð-
arlyndi. Ekki veitir af á tímum firr-
ingar, ofbeldis, glæpa,
fíkniefnaneyslu og skertrar siðferð-
isvitundar. Það er augljóst af nið-
urstöðum skýrslunnar að Vinaleiðin
er kærkomin viðbót í stoðþjónustu
skólanna og mikill meirihluti for-
eldra er hlynntur henni. Það er ekki
jafnræði að sá hluti foreldra þurfi
að gjalda fyrir viðhorf örfárra ein-
staklinga sem vilja Vinaleiðina út.
Það er merki um dæmalausa frekju
og ofríki en hvorki virðingu né um-
burðarlyndi gagnvart þeim sem
þjónustuna kjósa.
Nú liggur fyrir frumvarp á Al-
þingi þar sem menntamálaráðherra
leggur til að breyta ákvæðum um
kristin uppeldisviðmið í skólum og
fella úr hugtakið kristilegt siðgæði.
Ég skora á menntamálaráðherra að
halda inni hugtakinu um kristilegt
siðgæði. Mín hugmynd er sú að í
frumvarpi menntamálaráðuneyt-
isins um breytta starfshætti grunn-
skóla skuli standa eins og lýst er í
markmiðum frumvarpsins að þeir
skulu mótast af kristilegum gildum
sem eru: umburðarlyndi, jafnrétti,
lýðræðislegt samstarf, ábyrgð, um-
hyggja, sáttfýsi og virðing fyrir
manngildum. Því hvergi hef ég bet-
ur séð kristilegum gildum lýst.
Vinaleiðin fær góða dóma
Kristín Sigurðardóttir
skrifar um Vinaleiðina » Vinaleiðin er kær-komin þjónusta við
þá stoðþjónustu sem
fyrir er í grunnskólum
Garðabæjar.
Kristín Sigurðardóttir
Höfundur er ljósmóðir,
hjúkrunarfræðingur og amma barns
í Hofstaðaskóla.
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
Á ÍSLANDI býr gott og hjarta-
hlýtt fólk, sem kemur best fram í
gjafmildi þess fyrir hver jól og í
raun allt árið um kring í þágu
þeirra er minna mega sín. Skjól-
stæðingar Fjölskylduhjálpar Ís-
lands hafa notið góðs af mikilli
gjafmildi fyrirtækjanna í landinu
sem styðja vel við bakið á starfinu.
Nú er jólahátíðin yfirstaðin og
sjálfboðaliðar þakklátir fyrir
hversu mörgum fjölskyldum þeir
gátu létt lífið yfir hátíðirnar. Það
koma að meðaltali um 120 til 140
fjölskyldur vikulega eftir matarút-
hlutun allt árið. Í hverri viku út-
hluta sjálfboðaliðar Fjölskyldu-
hjálpar Íslands á annað tonn af
matvælum til fjölskyldna í neyð og
þegar allt er talið eru það hátt í
16.000 einstaklingar sem njóta
mataraðstoðar einu sinni á ári. Þá
eru ekki teknir með allir þeir sem
nutu jólaúthlutunar en um síðustu
jól þurftu yfir 450 fjölskyldur á því
að halda. Auk jólaúthlutunar í des-
ember 2007 úthlutuðum við einnig
vikulega mat í sama mánuði.
Jólapakkarnir undan jólatrénu í
Kringlunni og Smáralind komu
hundruðum fjölskyldna til góða
sem ekki höfðu peninga til jóla-
gjafakaupa fyrir börnin sín. Skjól-
stæðingar hófu fyrirspurnir um
jólapakkana í lok nóvember og því
verður söfnun þeirra ár hvert seint
að fullu þökkuð.
Þakkarbréf til fyrirtækjanna
Frá árinu 2003 hefur Fjöl-
skylduhjálp Íslands fengið árlega
einn af ráðherrum úr ríkisstjórn-
inni með í lið við að afhenda sér-
stök þakkarbréf til hinna yndislegu
og gjafmildu forsvarsmanna fyr-
irtækjanna sem lítinn þakklæt-
isvott fyrir frábæran stuðning.
Seint á síðasta ári var það Björg-
vin G. Sigurðsson viðskiptaráð-
herra sem afhenti þakkarbréfin
fyrir árið 2006 ásamt verndara
Fjölskylduhjálpar Íslands, Ragn-
hildi Gísladóttur söngkonu, í Ráð-
herrabústaðnum við Tjarnargötu í
Reykjavík.
Færum við ráðherra hjartans
þakkir fyrir aðstoðina.
ÁSGERÐUR JÓNA
FLOSADÓTTIR,
formaður Fjölskylduhjálpar
Íslands.
Fjölskylduhjálp
Íslands, skjólstæðingar
og fyrirtæki
Frá Ásgerði Jónu Flosadóttur
Árvakur/Frikki.
Björgvin G. Sigurðsson viðskiptaráðherra afhendir þakkarbréfin fyrir árið
2006 ásamt verndara Fjölskylduhjálpar Íslands, Ragnhildi Gísladóttur.
BORGARSTJÓRNARMÁL í
Reykjavík og umfjöllun um þau í
Spaugstofunni á laugardag hafa
orðið til þess að umræða um geð-
sjúkdóma og gamansemi hefur
blossað upp. Gekk Spaugstofan of
langt í því að skopast að Ólafi F.
Magnússyni fyrir „andleg veik-
indi“ hans? Ólafur varð fyrir per-
sónulegu áfalli og varð niðurdreg-
inn í kjölfar þess sem er vart í
frásögur færandi, enda full-
komlega eðlilegt. Það er tæpast
hægt að tala um geðsjúkdóm í því
sambandi. Engu að síður upplifði
Ólafur umfjöllun Spaugstofunnar
sem árás á sig og Ólína Þorvarð-
ardóttir tjáði sig um það op-
inberlega að þarna hefði verið of
langt gengið.
Þetta mál vakti mig til umhugs-
unar um það, að það þykir oft og
tíðum óskaplega fyndið þegar fólk
þjáist af geðsjúkdómum. Það
kann að haga sér öðruvísi en aðrir
og í stað þess að menn finni til
samúðar með fólki sem er alvar-
lega veikt á geði sér það ekkert
athugavert við að hlæja að því og
skemmta sér yfir veikindunum.
Það er fátítt að fólk skemmti sér á
kostnað krabbameinssjúkra eða
hjartveikra og geri grín að slíkum
sjúklingum.
Ekki það, að það sakar aldrei
að hafa húmorinn í lagi, jafnvel
þótt menn séu þjakaðir af alvar-
legum veikindum og ýmsar
spaugilegar uppákomur geta fylgt
því. En það sem stingur svolítið í
þessu sambandi er að einhverra
hluta vegna þykir það fyndnara
að vera alvarlega veikur á sál, en
líkama.
Erna Indriðadóttir
Hvenær er fyndið
að vera veikur?
Höfundur er félagi í Geðhjálp.