Tímarit lögfræðinga - 01.08.1980, Síða 42

mikilli könnun í samvinnu við aðra stofnun á sama sviði, The National Center
for State Courts, á starfi og verksviði ólöglærðra dómara í Bandaríkjunum.
Þeir eru mjög fjölmennir og gegna miklu hlutverki í réttarkerfinu eins og í
Englandi. Þá hefur stofnunin unnið afar mikið starf að umbótum og samræm-
ingu í meðferð mála varðandi börn og ungmenni.
Árið 1956 var hafið námskeiðahald fyrir dómara áfrýjunardómstiganna.
Hefur slíkt námskeið verið haldið árlega síðan og í samvinnu við lagadeild
New York-háskóla. Er boðið tilteknum hópi dómara í hvert sinn, bæði úr
ríkja- og alríkiskerfinu, sem sitja námskeið eða málþing í tvær vikur. Er
unnið lengi og strangt á hverjum degi. Það sem einkum er tekið til með-
ferðar er: Stjórnun og rekstur dómstólanna, samskipti dómstóla hinna ein-
stöku ríkja og alríkisdómstólanna, samning dóma, nýir straumar í skaðabóta-
rétti í sambandi við líkamstjón, frjáls blaðamennska og réttaröryggi og tölvu-
notkun við dómstólana.
Þessi námskeið eru afar vel undirbúin og skipulögð. Hafa rúmlega 800
dómarar áfrýjunardómstólanna tekið þátt í þeim undanfarin 23 ár. Hafa þeir
komið frá öllum ríkjunum 50 og öllum 11 áfrýjunarumdæmunum í alríkiskerfinu.
Má í þeim hópi til nefna þrjá dómara, sem síðar voru skipaðir í Hæstarétt
Bandaríkjanna, og er núverandi dómforseti einn þeirra.
Skipulagi stofnunarinnar er þann veg farið, að u. þ. b. 1000 einstaklingar,
aðallega lögmenn, dómarar og fræðimenn í lögfræði, mynda eins konar
ábyrgðarmannahóp. Enginn fær inngöngu nema boðið sé. Þessi samtök kjósa
síðan 29 manna stjórn, sem síðan ræður forstöðumann. Núverandi forseti
Hæstaréttar Bandaríkjanna er heiðurstjórnarformaður.
Ég hef að framan minnst á nokkur helstu viðfangsefni stofnunarinnar. Því
til viðbótar ætla ég að lokum að nefna nokkur önnur, til þess að gefa örlítið
skýrari mynd af því starfi sem þarna hefur verið unnið.
Á fyrstu árunum voru þróaðar aðferðir og vinnubrögð við að rannsaka og
taka út, ef svo má að orði komast, starf og starfshætti einstakra dómstóla
og dómstólakerfa. Eru ríkjandi aðferðir á þessu sviði í Bandaríkjunum upp-
fundnar og þróaðar af þessari stofnun. I framhaldi af þessu hafði stofnunin
forgöngu um myndun sérstakra starfshópa, sem í voru dómarar, þingmenn
og meðlimir nefnda og ráða og aðrir þeir aðilar, sem höfðu með málefni
dómstóla og réttarfars að gera einkum með tilliti til breytinga á skipulagi
og starfsháttum. Er þessum starfshópum látin í té þjálfun í vísindalegum
vinnubrögðum. Á árunum 1963—1973 var af hálfu stofnunarinnar framkvæmd
mjög ítarleg, vísindaleg könnun á meðferð refsimála um gjörvöll Bandaríkin.
Leitaði stofnunin eftir og fékk liðsinni margra fremstu lögfræðinga landsins,
einkum úr dómarastétt. Þá lagði American Bar Association, fiölmennustu lög-
fræðingasamtök Bandaríkjanna, mikið starf af mörkum við betta risavaxna
verkefni. Má geta þess hér, að Burger forseti Hæstaréttar tók þátt í þessu
starfi frá upphafi til 1969, er hann var skipaður dómforseti.
Undanfarin ár hefur staðið yfir rannsókn á rekstri dómsmála — bæði
einkamála og refsimála — út frá ýmsum hliðum og sjónarmiðum. M. a.
beinist þessi rannsókn að tækni og aðferðum við gagnasöfnun í viðamiklum
einkamálum.
Þá er vert að lokum að geta merks þáttar í starfseminni, en það eru sam-
anburðarkannanir á starfsemi og rekstri dómstóla í Bandaríkjunum og Eng-
104