Tímarit lögfræðinga - 01.08.1980, Síða 47

kom það skýrt fram að ekki er síður nauðsynlegt að efla svo réttaröryggi á
þessu sviði, að sjaldan þurfi að reyna á reglur um bótaskyldu. Framsögumað-
urinn Wade benti t. d. á, að í breskum stjórnarfarsrétti væri lögð höfuð-
áhersla á að koma í veg fyrir, að borgararnir bíði tjón af gerðum stjórnvalda,
en bótareglum hefði fram að þessu verið minni gaumur gefinn. Fleiri ræðu-
menn áréttuðu, að bótareglur væru ekki einhlítar, og minntu á nauðsyn ann-
arra ráðstafana til réttaröryggis, svo sem skýrra reglna um málsmeðferð í
stjórnsýslu og öflugs eftirlits með stjórnvöldum. Ennfremur var fjallað um
mikilvægi réttarúrræða til brottnáms ólögmætu ástandi af hálfu stjórnsýslu-
aðila.
Athygli vöktu upplýsingar frá Bretlandi um reynslu manna þar í landi af
embætti stjórnsýsluumboðsmanns þingsins (the Parliamentary Commissioner
for Administration eða ,,the Ombudsman"). Embætti þetta var stofnað með
lögum árið 1967, og náði valdsvið stjórnsýsluumboðsmannsins þá einungis til
landsstjórnarinnar. Árið 1974 var umboðsmanninum fengið víðtækara verkefni,
og fæst hann nú einnig við mál, sem varða sveitarstjórnir. Á þeim fáu árum,
sem síðan eru liðin, hefur þessi embættismaður fjallað um ýmis tilvik, þar
sem borgararnir hafa orðið fyrir tjóni af völdum þess, að eitthvað hefur farið
úrskeiðis í opinberri sýslu. Slíkt tjón hefur oft verið bætt eftir sanngirnis-
mati fyrir tilstilli umboðsmannsins, þótt bótaréttur væri strangt tekið ekki
fyrir hendi. Engar upplýsingar komu fram á fræðafundinum um hlutverk
samsvarandi embættismanna á Norðurlöndum, en lögfræðingar hér á landi
munu þekkja betur til starfsemi þeirra, einkum umboðsmanns danska þjóð-
þingsins. Verða þessar athugasemdir um stjórnsýsluumboðsmenn ekki hafð-
ar lengri, þótt ástæða væri e. t. v. til að gera samanburð annars vegar á
gildi skaðabótareglna sem bótaúrræðis og hins vegar gildi starfsemi slíks
embættismanns til að tryggja réttlæti í stjórnsýslu.
Sérstakir stjórnsýsludómstólar eru í ýmsum Evrópulöndum. Voru menn
ekki á eitt sáttir um, hvort heppilegra væri að bótamál gegn hinu opinbera
væru falin þeim til meðferðar eða almennum dómstólum.
Einn ræðumanna gat um ákvæði 50. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu, er
varðar skaðabótaskyldu hins opinbera. i greinni segir, að ef Mannréttinda-
dómstóll Evrópu telji úrskurð eða ráðstöfun stjórnvalds aðiIdarríkis fara I
bága við skyldur ríkisins samkvæmt sáttmálanum, skuli dómstóllinn að full-
nægðum nánar tilteknum skilyrðum úrskurða sanngjarnar bætur til þess,
sem órétti var beittur. Með 28. gr. sáttmálans er Mannréttindanefnd Evrópu
m. a. fengið það hlutverk að reyna að koma á sáttum í ágreiningsmálum, sem
lögð eru fyrir hana. Getur nefndin í því skyni stuðlað að því að bætur komi
fyrir tjón, sem hefur hlotist af því að starfsmenn hins opinbera hafa brotið
gegn Mannréttindasáttmála Evrópu.
Óvíst er, hvort 9. fræðafundur Evrópuráðsins um lögfræði verður til þess
að þoka rétti aðildarríkjanna saman. Hins vegar verður að ætla, að ýmsar
upplýsingar, sem þar komu fram, geti stuðlað að frekara samræmi á því
sviði, sem hér um ræðir. Einnig má fullyrða, að fundurinn hafi eflt verulega
tengsl fræðimanna og aukið skilning þeirra á ólíkum viðhorfum lögfræðinga
í Vestur-Evrópu. Má síst vanmeta þann þátt, þó að áhrif hans verði ekki
mæld eða vegin eftir aðferðum raunvísindanna.
Arnljótur Björnsson.
109