Tímarit lögfræðinga - 01.09.1982, Blaðsíða 18

ganga úr skugga um, að ráðningin og efni vinnusamningsins sé í sam-
ræmi við vilja aðilana og sé ekki andstætt lögum. Á hinn bóginn miðar
lögskráning úr skiprúmi aðallega að því að tryggja að rétt reiknings-
skil séu gerð milli útgerðarmanns og skipverja. Starfsmenn ríkisins,
lögskráningarstjórar, annast lögskráningu. Um þá og framkvæmd lög-
skráningar eru nánari ákvæði í lögum nr. 63/1961. Samningur um
ráðningu í skiprúm á skipi, sem stærra er en 12 rúmlestir brúttó, skal
gerður skriflega, sjá 11. gr., sbr. 1. gr. sjómannalaga. Munnlegur samn-
ingur er þó ekki ógildur. Hann bindur aðila, en erfitt getur reynst að
sanna efni hans. Auk þess getur vanræksla í þessu efni varðað útgerð-
armann eða skipstjóra refsingu.
Sé skipverji ekki ráðinn um ákveðinn tíma, til ákveðinnar ferðar eða
veiðitímabils, skal aðili, sem hyggst segja upp skiprúmssamningi, gera
það með vissum uppsagnarfresti. Kveði samningur ekki á um upp-
sagnarfrest fer lcngd hans eftir ákvæðum sjómannalaga, sjá 2. og 13.
gr. I sjómannalögum eru ítarleg ákvæði um það hvar farið skuli úr
skiprúmi. Frá sumum þeirra geta aðilar ekki vikið með samningi,
t.d. þeirri almennu reglu 13. gr. laganna, að sé skipverji íslenskur og
ráðinn á skipið í íslenskri höfn, þá geti aðilar aðeins sagt samningi
upp, þannig að skipverji fari úr skiprúmi í íslenskri fermingar- eða
affermingarhöfn eða þar sem skipið hættir siglingu hérlendis.
Mörg önnur ákvæði eru í sjómannalögum um lok ráðningarsamnings.
Ymis atvik veita heimild til að rifta samningi án þess að gæta þurfi
fyrirmæla um uppsagnarfrest. 1 33. gr. laganna eru taldar vanefndir
skipverja, er veita skipstjóra (útgerðarmanni) rétt til þess að víkja
honum fyrirvaralaust úr skiprúmi. Ef heimild 33. gr. er notuð, á skip-
verji ekki rétt til bóta vegna brottvikningarinnar, nema ástæðan fyrir
henni hafi verið sú, að hann gat ekki stundað starf sitt sökum veik-
inda eða meiðsla, sem hann á ekki sök á. Vanefndir af hálfu útgerðar-
manns geta veitt skipverja rétt til riftunar, sjá t.d. 38.-39. gr. sjó-
mannalaga um það, þegar skip verður óhaffært o.fl. Ýmsar fleiri ástæð-
ur veita skipverja rétt til riftunar og skiptir þá ekki alltaf máli, hvort
útgerðarmanni eða mönnum, er hann ber ábyrgð á, verður um þær
kennt, sbr. t.d. 36. og 40. gr. sjómannalaga um það, er illkynjuð far-
sótt geisar á áætlunarstað skipsins eða skipið missir rétt til að sigla
undir íslenskum fána.
Þá eru í sjómannalögum nokkrar reglur um kaup skipverja, þ.ám.
rétt þeirra til launa í forföllum vegna slyss eða veikinda. Ennfremur
hafa lögin að geyma ákvæði um starfsskyldur skipverja og ýmis sér-
stök réttindi þeirra.
60