Tímarit lögfræðinga - 01.09.1982, Blaðsíða 39

En hvað má segja um ákvörðun fjárhæðar, þegar mæla þarf fyr-
ir um málskostnað? Skaðleysissjónarmiðið hefur stundum verið nefnt
og ákvæði laga um það efni. I þeim kann að vera skaðabótaþáttur,
sem veitir ákveðinn rétt til að fá „sitt á þurru“, eins og sagt er. Sem
fyrr getur er þó ekki talið, að dómari sé bundinn við þetta sjónarmið,
þótt það sé til leiðbeiningar og beri að virða í ríkari mæli. Áður er
getið ákvæða 178. gr. eml. um skiptingu málskostnaðar og um, að
hann sé látinn niður falla. Þess eru og áreiðanlega mörg dæmi, að
dómari hafi lækkað málskostnað, vegna þess að honum hefur þótt
málatilbúnaður ófullnægjandi; slíkt er sanngjarnt. Kemur þá til at-
hugunar, hvort málsaðili hafi haft eðlilega ástæðu til að koma fyrir
dóminn með kröfur í þeim búningi, sem raun varð á. Vafi getur bæði
verið um staðreyndir og um lagareglur. Er málskostnaður sjálfsagt
frekar lækkaður eða látinn falla niður, ef óvissa er um staðreyndir,
en vegna óvissu um lagareglur. Þá verður dómari að meta, hvort
nauðsynlegt hafi verið að stofna til þess kostnaðar, sem til álita kem-
ur. Einnig hefur dómari frjálsar hendur til að taka tillit til, hvort
rekstur málsins hafi að öðru leyti verið fullnægjandi.
Ástæða er til að víkja sérstaklega að nokkrum atriðum til viðbótar.
Er það fyrst, að ýmsar dómsúrlausnir benda til, að málskostnaður sé
felldur niður gagnvart aðilum, sem sækja mál á hendur þeim, sem
eru meiri máttar, t.d. vátryggingarfélögum, bæjarfélögum og ríkis-
sjóði. Þetta byggist væntanlega á því sjónarmiði, að þessum aðilum
sé hægur vandi að gæta réttar síns og það sé þarflaust að þeir fái
umbun frá þeim, sem kosið hafa að sækja mál á hendur þeim. Hafi
starfsemi þeirra það eðli, að þeir eigi að halda uppi vörnum á eigin
kostnað. Sama á að gilda um banka og aðra aðila, sem hafa lögfræð-
inga í þjónustu sinni. Er að mínu mati hæpið að dæma slíkum aðilum
venjulegan málskostnað. Fremur ómakslaun og útlagðan kostnað. Hér
er einkum átt við víxilmál banka.
Þá er þess að geta, að oft eru kveðnir upp réttarfarslegir úrskurðir,
og er nokkur venja að segja í þeim, að málskostnaður bíði dóms í að-
almálinu. Þetta er ekki góð regla. Kemur þar fyrst til, að dómurinn
í aðalmálinu er í eðli sínu um annað en úrskurðurinn og óeðlilegt að
blanda þessu saman, enda sýnist lítið tillit tekið til þess, sem úrskurð-
inn varðar, þegar málskostnaður í aðalmálinu er ákveðinn. Þá má
benda á, að þessi aðferð er lítt vænleg til að draga úr því, að aðilar
hafi uppi kröfur um réttarfarsúrskurði, af litlu tilefni.
Það sem hér hefur verið rakið á við um almenn héraðsdómsmál.
Margt af því á einnig við um málskostnað í skipta-, fógeta- og upp-
81