Tímarit lögfræðinga - 01.09.1982, Blaðsíða 38

þó dómur hans um þetta atriði stundum engu þýðingarminni en dóm-
urinn um efnisatriði málsins. Af birtum dómum verður varla séð,
hvaða atriði ráða hér mestu, og er næsta erfitt að festa hendur á
ákveðinni reglu. I þessu efni hafa dómarar bersýnilega mjög mismun-
andi skoðanir.
1 177. gr. eml. segir, að aðili skuli dæmdur til að greiða gagnaðila
málskostnað, ef hann tapar máli „í öllu verulegu". 1 178. gr. segir, að
dómari geti skipt málskostnaði eða látið hann falla niður. Þýðir það
í raun, að hvor aðili ber sinn kostnað af málinu. Væri betra að komast
svo að orði, því að það orðalag, að málskostnaður skuli falla niður,
er mjög oft misskilið af aðilum, sem telja, að dómari hafi ákveðið, að
lögmönnum beri engin málflutningsþóknun.
I 184. gr. eml. sbr. 5. gr. lágmarksgjaldskrár segir, að aðili geti lagt
fram sundurliðaðan reikning yfir kostnað sinn ,,og skal þá að jafn-
aði dæma honum þann kostnað, sem hann hefir haft af málinu“. Það
mun hafa færst í vöxt undanfarið, að slíkir reikningar séu lagðir fram
í héraði, en síður í Hæstarétti; er það ekki talið við hæfi. Yfirleitt
mun lögmaður á reikningi sínum tiltaka lögmannsþóknun eftir gjald-
skrá L.M.F.I. sem fyrr er að vikið, og metur dómari, hvort efni séu
til að taka reikninginn til greina að fullu þrátt fyrir orðalag 184. gr.
eml., en gæta verða dómarar þess, að málskostnaði sé ekki haldið of
mikið niðri. Er hér oft misbrestur. Sams konar ákvæði er nú í lág-
marksgj aldskrá. Spurning er, hvort dómara beri ekki að leggja slík-
an reikning alfarið til grundvallar, sé honum ekki mótmælt af gagn-
aðila eins og um almenna kröfugerð. Menn eiga rétt á að höfða mál til
að fá skorið úr réttarágreiningi og fá hæfilegan málskostnað tildæmd-
an, ef þeir vinna málið. Málsókn er ekki einhvers konar ásókn á dóm-
stóla. Það er mannréttindaatriði að málskostnaður fáist dæmdur, því
að það gerir mönnum kleift að höfða mál út af rétti sínum, en ella
oft ekki. Sama gildir um gagnsóknir í dómsmáli.
Það kemur vafalaust fyrir, að aðstæður leiða til þess, að dómarar
hyggja ekki nægilega að málskostnaði. Svo sýnist til dæmis vera,
þegar um er að ræða erfið mál, sem dómari hefur komist að niður-
stöðu í. Þá sýnist hann stundum telja verki sínu lokið, þótt málskostn-
aðarákvörðun sé eftir. Má ætla, að sú ákvörðun sé á stundum hvat-
skeytleg. Hið sama má ætla að komi fyrir, þegar dómari hefur dæmt
stefnanda í hag, en hefur þó samúð með stefnda. Dómarinn er þreyttur.
Um lækkun eða niðurfellingu málskostnaðar eru taldar gilda fjórar
reglur: áhættusjónarmiðið, nauðsynjarsjónarmiðið, refsisjónarmiðið
og vafasjónarmiðið.
80