Tímarit lögfræðinga - 01.09.1982, Blaðsíða 40

boðsréttarmálum, en þar ríkir sú ólögmæta regla, að einkaréttur lög-
manna eigi ekki við. I þeim málum er þó miklu algengara, að máls-
kostnaður sé felldur niður, að því er virðist. Ákvörðun fjárhæðar
sýnist og vera önnur. Má þar oft greina ómakslaunasj ónarmið eða
refsimálskostnaðarsjónarmið, og er málskostnaður þá ákveðinn frem-
ur lágur og að álitum. 1 skiptaréttarmálum sýnist haft í huga, að
málskostnaður verður oft að lokum skiptakostnaður, annaðhvort að
óskiptu eða búshluta. I fógeta og uppboðsréttarmálum fer lítil sem
engin gagnaöflun fram, enda varla heimil fyrir dómi gegn mótmæl-
um gagnaðila, og kann það að leiða til þess, að málskostnaður sé
ákveðinn í lægra lagi. Er þetta í samræmi við það ákvæði í 4. tl. 5. gr.
lágmarksgjaldskrár L.M.F.f., að sömu réglum skuli beitt um mál-
flutning fyrir skipta- fógeta- og uppboðsrétti og fyrir hinum almenna
héraðsdómi? Mál af þessu tagi eru oft erfið í undirbúningi og hags-
munir miklir. Hér er að mínu mati á komin slæm dómvenja, sem þarf
að hnekkja. 1 þessum dómum er einkaréttur lögmanna oft ekki virtur.
Gjafsóknar- og gjafvarnarlaun
Réttarheimildir um þetta atriði eru XI. kafli eml. og starfsreglur
dómsmálaráðuneytisins auk dóma, sbr. m.a. fyrrnefndan hæstarétt-
ardóm frá 1974, bls. 457.
Gjafsóknarleyfi var kallað beneficium, og segir það nokkuð um
uppruna þess og eðli. Það var algeng skoðun í Danmörku fram eftir
öldinni, að lögmönnum væri skylt að sinna slíkum málum vegna einka-
réttar síns, og að lækka ætti þóknun eða tiltaka lægri þóknun en í
öðrum málum, þar sem vinnuframlagið væri að einhverju leyti endur-
gjald fyrir einkaréttinn, — einkarétt sem ekki er jafnan í heiðri hafður
á fslandi. Eftir 18. gr. laga um málflytjendur er lögmönnum skylt að
flytja þau gjafsóknar- og gjafvarnarmál, sem þeim eru falin, í þeim
kaupstað, sem skrifstofa þeirra er, eða þar í grennd (væntanlega þar
sem einkaréttur gildir). Þessi skylda hvílir ekki á þeim, ef þeir hafa
ekki opna skrifstofu. Nú eru lögmenn, sem ekki hafa opna skrifstofu,
varla lögmenn í þessum skilningi, en mörgum slíkum eru þó því mið-
ur falin slík störf í bága við lög, einkum lögmönnum banka og opin-
berra stofnana. Slíkt er ólöglegt en látið óátalið. Um fjárhæð laun-
anna hafa vafalítið ríkt svipuð sjónarmið og í Danmörku. Þau eru
sennilega úrelt, en ekki gleymd. Lögmenn eru almennt vanhaldnir í
þessum efnum. Ég kýs að tjá mig ekki um þetta, að mínu mati er
beneficium sjónarmiðið ekki alveg úrelt.
82