Tímarit lögfræðinga - 01.09.1982, Blaðsíða 41

Eftir XI. kafla eml. þarf gjafsóknarhafi ekki að greiða réttargjöld
eða gjöld fyrir endurrit; þetta eru afdráttarlaus lagaákvæði. í raun
er þetta þó gert og er sagt að hjá því verði ekki komist vegna bókhalds-
aðferða dómstólanna að lögmaðurinn leggi út kostnaðinn. Oftast lendir
þessi kostnaður því á lögmanninum og að sjálfsögðu fær hann enga
vexti af útlögðu fé, þegar til endurgreiðslu kemur, e.t.v. löngu síðar.
173. gr. eml. nefnir ekki gerð ágrips og fjölritun þess, og er ráðuneytið
nú farið að neita að greiða slíkan kostnað, sem þá lendir oftast á lög-
manni. Þetta er óeðlilegt, enda hér um að ræða stærsta liðinn í útlögð-
um kostnaði í hæstaréttarmálum.
Nú er ákvörðun málskostnaðar í gjafsóknarmálum oftast dómsathöfn.
Spurning er, hvort svo þurfi að vera að lögum. Það væri heppilegt,
og líklega löglegt, að dómarinn kallaði lögmanninn fyrir sig eftir dóms-
uppsögu og gæfi honum kost á að gera grein fyrir útlögðum kostnaði
og hugmyndum um talsmannslaun, en „ákvarðaði" síðan eftir 3. tl.
173. gr. eml. fjárhæðina. Ef þessi ákvörðun væri ekki hluti dóms,
mætti líta á hana sem stjórnvaldsákvörðun og kæra hana til dómsmála-
ráðuneytisins. Hvar er lagaheimild gegn þessum skilningi?
Málsvarnarlaun
Málsvarnarlaun er þóknun, sem sakadómari ákvarðar í dómi eða sem
stjórnvald sem greiðslu til skipaðs verjanda. Þessa greiðslu getur
verjandi fengið greidda hjá sakadómi eða ríkissjóði fljótlega eftir að
dómur er uppkveðinn. Er þar um að tefla útlagt fé ríkissjóðs. Þetta
dregst þó stundum mánuðum saman og er þá greitt án vaxta. Það fer
síðan eftir niðurstöðu dómsins, hvort fjárhæð þessi er innheimt hjá
sakborningi.
Oftast er ekki um annað að ræða en skipaða verjendur, en lögmenn
geta þó sinnt ýmsum tilteknum störfum fyrir sakborna menn og hand-
tekna, utan við þetta, áður en til ákæru kemur eða á ákveðnu stigi
rannsóknar, og þegar sökunautur sætir gæzluvarðhaldi, en ekki um
málið sjálft, eftir að ákæra hefur verið birt, gegn sérstakri þóknun.
Lögmenn geta að sjálfsögðu gert viðskiptamönnum sínum reikninga
fyrir ýmislegt, sem þeir vinna í þeirra þágu, utan hefðbundinna starfa
verjanda. Þeim er jafnframt heimilt að vinna ýmislegt annað fyrir þá
gegn sérstakri þóknun eftir að þeir eru settir í gæzlu eða ákæra hefur
verið gefin út; en eftir að þeir hafa verið skipaðir verjendur eða rétt-
argæslumenn tel ég, að þessu sé nokkuð þröngur stakkur skorinn. Eins
og áður sagði þarf ekki að gera kröfu fyrir dómi um málsvarnarlaun.
83