Tímarit lögfræðinga - 01.09.1982, Blaðsíða 19

Réttarstaða skipstjóra, bæði gagnvart útgerðarmanni og þriðja aðila,
er á margan hátt verulega frábrugðin réttarstöðu annarra skipverja.
Eru sérákvæði um skipstjóra m.a. í I. kafla sjómannalaga og IV. kafla
siglingalaga.
5. FARMSAMNINGAR OG FARSAMNINGAR
Islensk skip eru flest notuð til fiskveiða, en verulegur hluti skipa-
stólsins er eingöngu notaður til vöruflutninga. í siglingalögum eru eng-
ar sérreglur um fiskiskip. Hins vegar eru í V. kafla þeirra mjög ítar-
lég og efnismikil ákvæði um farmsamninga. I lok kaflans eru nokkrar
greinar um farsamninga, þ.e. samninga um flutning á mönnum með
skipi. Farmsamningur er samningur, þal- sem annar aðilinn, farm-
flytjandi, tekur að sér að flytja muni á skipi. Gagnaðilinn nefnist farm-
samningshafi. Farmsamningar eru margvíslegir og má flokka þá eftir
ýmsum sjónarmiðum.
5.1. Skip í áætlunarferðum
Meginið af vörum, sem fluttar eru til Islands, koma til landsins með
skipum, sem eru í förum samkvæmt fastri áætlun. Verulegur hluti út-
flutningsvöru landsmanna fer einnig með skipum í slíkum ferðum.
Útgerðarmaður (oftast „skipafélag") auglýsir, að hann hafi skip í
reglubundnum vöruflutningaferðum milli tiltekinna hafna. Þeir, sem
þurfa að fá fluttan farm snúa sér til útgerðarmannsins eða fulltrúa
hans („umboðsmanns", ,,skipaafgreiðslu“) og semja um flutninginn,
oftast munnlega. Þegar sendandi hefur afhent farminn eða hann er
kominn um borð í skip, gefur útgerðarmaður (þ.e. farmflytjandi) eða
sá, sem til þess hefur umboð, út farmskírteini. Farmskírteini felur bæði
i sér viðurkenningu (kvittun) fyrir viðtöku farmsins og loforð um að
flytja hann til ákvörðunarstaðar og afhenda hann þar með þeim skil-
yrðum, sem nánar eru greind í farmskírteininu. Eitt af skilyrðum
fyrir afhendingu er það, að farmskírteinið sé sýnt farmflytjanda á
ákvörðunarstað og afhent honum að lokinni afhendingu farms. Hand-
hafi farmskírteinis getur þess vegna treyst því að hann fái farminn
afhentan. Það og ýmsar aðrar reglur siglingalaga um farmskírteini
valda því, að farmskírteini geta gengið kaupum og sölum á sama hátt
og önnur viðskiptabréf.
Þótt skylt sé samkvæmt 76. gr. siglingalaga að gefa út farmskírteini,
ef sendandi æskir þess, er það venjulega ekki gert í innanlandssigling-
um hér á landi. I þess stað eru notuð svonefnd fylgibréf, en þau telj-
61