Tímarit lögfræðinga - 01.11.1985, Side 43

áframhald þess. Hlutverk þvingunarráðstafana í þágu opinberrar rann-
sóknar er á hinn bóginn allt annað en markmið umræddra fógetagerða
vegna þess að því aðeins er unnt að grípa til slíkra ráðstafana að þeirra
sé þörf til að upplýsa meint afbrot.
Þær þvingunarráðstafanir, sem helst kæmu til greina í þessu sam-
bandi, eru haldlagning samkvæmt VI. kafla laga nr. 74/1974 og húsleit
samkvæmt VII. kafla laganna. Sá er munurinn á þessum aðgerðum að
húsleit verður yfirleitt ekki gerð nema á grundvelli dómsúrskurðar, en
lögrégla getur að jafnaði lagt hald á muni án slíks úrskurðar. Eðli máls
samkvæmt kæmi eflaust sjaldan til þess að beitt yrði handtöku, gæslu-
varðhaldi eða skyldum ráðstöfunum við rannsókn höfundarréttarbrota
þótt það væri að sjálfsögðu ekki útilokað ef um væri að ræða stórfelld
brot.
3. VENJULEG MÁLSMEÐFERÐ FYRIR DÓMSTÓLUM.
Sé brotinn réttur á höfundum eiga þeir nú í sumum tilvikum völ á
tveimur kostum vilji þeir sækja rétt sinn fyrir dómstólunum. Annars
vegar geta þeir sótt mál sitt sjálfir með því að höfða venjulegt einka-
mál og hins vegar geta þeir krafist þess að ákæruvaldið höfði opinbert
mál í þessu skyni. Handhafi ákæruvalds getur að sjálfsögðu neitað að
höfða mál telji hann skilyrði til málshöfðunar ekki vera fyrir hendi.
Meðferð höfundarréttarmála fyrir dómstólunum er að minni hyggju
lítið frábrugðin meðferð venjulegra dómsmála. Rétt er þó að drepa á
örfá atriði sem hér skipta máli.
3.1. Einkamál.
Á sviði einkamálaréttarfars eru það einkum reglurnar um sönnun
sem ástæða er til að staldra við. Sönnun í höfundarréttarmálum getur
verið erfiðleikum bundin fyrir báða aðila. Að jafnaði hvílir sú skylda
á höfundum að sanna að réttur hafi verið á þeim brotinn, sbr. hrd. 1950,
353 og 1982, 1124. Á hinn bóginn verður sá, sem heldur því fram að
höfundur hafi afsalað sér rétti sínum, að sanna það, sbr. hrd. 1983,
1974 og 21. mars 1985.
Sú meginregla gildir í íslenskum rétti að sá, sem krefst skaðabóta
sér til handa í dómsmáli, verður að sanna að tjón sé bótaskylt og jafn-
framt að færa sönnur á fjárhæð bóta. Að því er síðara atriðið varðar
standa höfundar höllum fæti. Oft og tíðum er nánast útilokað að færa
rök að því hve brot á höfundarrétti hefur valdið miklu tjóni í krónum
talið. Stundum, en þó alls ekki alltaf, er fyrir hendi sá möguleiki að
181