Morgunn - 01.07.1974, Blaðsíða 8

6
MORGUNN
raunverulegir atburðir. Þetta er reynsla mannanna á öllum
öldum. En inn í þessar hugmyndir fléttast öðrum þræði kyn-
leg villa, sem hefur verið furðu lífseig. Þeir héldu, að framliðn-
ir menn væru á ferðinni hér á jörðunni í sínum jarðnesku lík-
ömum. Ég sagði, að villan hefði fléttast inn „öðrum þræði“.
Mér skilst svo, sem þegar góðir eða helgir menn birtust, þá hafi
það verið algerlega sálrænt fyrirbrigði. En þegar fyrirbrigðin
eru af grófara eða lakara taginu, þá eru framliðnu mennirnir i
líkömunum, eftir hugmyndum fornmanna.
Ég sagði, að þessi villa hefði reynzt furðu lífseig. Lesið þjóð-
sögur okkar. Galdramennirnir vekja upp drauga með því að
særa líkamina upp úr gröfunum. Þegar menn ganga aftur, án
þess að hafa verið vaktir upp, þá eru grafir þeirra þráfaldlega
opnar, meðan þeir eru að ljúka einhverjum erindum i þessum
heimi, og draugarnir komast í mestu vandræði, ef einhver
varnar þeim þess að komast i gröfina. Séu menn hræddir um,
að maður geri óþægilega vart við sig eftir andlátið, þá er nál-
um stungið upp i iljar honum, svo að hann verði svo sárfættur,
að hann kjósi heldur að liggja kyrr í gröíinni. Þegar einhver
er farinn að ganga aftur, er sætt lagi, meðan búizt er við, að
hann sé ekki á ferli, og stálnöglum stungið niður í leiðið, auð-
sjáanlega í því skyni, að hinn framliðni maður reki sig á nagl-
ana, þegar hann ætlar að fara að leita upp úr gröfinni, meiði
sig á þeim og fari ekki á kreik.
Yfirleitt hefur það gengið kynlega örðugt að fá menn til
þess að gera fullan greinarmun á mannverunni sjálfri og lík-
inu i gröfinni. Komið út i kirkjugarðinn hér og athugið, á hvað
mörgum legsteinum stendur, að framliðni maðurinn „hvíli
hér“. I einum sálminum í sálmabókinni, sem stundum er sung-
inn við jarðarfarir, er beðið þeirrar bænar, að holdið geymist í
friði, jafnframt því sem beðið er um það, að hjálpráð drottins
hlífi sálunni. Ég veit ekki, hverjum ófriði höfundar óttast, að
holdið kunni að verða fyrir. En bersýnilega er þetta talið mjög
mikilvægt atriði. Og við hverja jarðarför lýsir presturinn yfir
þvi, að likaminn skuli rísa upp af jörðunni.
Eitt atriði úr fornritunum skal ég næst minnast á, sem virð-