Morgunn - 01.07.1974, Blaðsíða 65

I.ANDNÁM ÍSI.ENDINGA VESTAN HAFS
63
þykja mikils um vert. Óhætt mun að fullyrða, að í þann félags-
skap hafi verið lagt meira starf og að þar hafi kennt meiri fórn-
fýsi en dæmi eru til um nokkurn félagsskap hér á landi.
Vestur-Islendingar likjast i mörgu — líklegast öllu — þeim
forfeðrum sínum, sem námu Island 1000 árum áður. Þeir
líkjast þeim í mannkostum og kappgirni og þreki.
Atferli Islendinganna á Nýja íslandi var að fleiru leyti ólíkt
athöfnum annarra frumbyggja Vesturheims en því einu, að
þeir settu sér stjórnarskrá og lög.
Fyrsti innflytjendahópurinn kom þangað 21. okt. 1875. Tæp-
um tveim árum síðar hafa þeir komið sér upp prentsmiðju og
blaði í fámenninu og fátæktinni. Fyrsta tölublaðið kom út í
sept. 1877.
„Prentsmiðjan og blaðið,“ segir dr. Björn B. Jónsson, „eru
óræk sönnunarmerki þess, að án bókmennta fær íslenzk sál
ekki lífi haldið. Án bókmennta gátu nýlendumenn ekki unað
aafi sinni árinu lengur.“
Snemma bei'gðisl krókur til þess, er verða vildi. Lang skýr-
asta einkennið á Vestur-Islendingum hefur bókmenntatilhneig-
ingin verið. Það hefir aldrei komið fyrir í Vesturheimi, norðan
frá íshafi og suður á syðsta odda Eldlands að jafn-fámennur
þjóðflokkur hafi látið frá sér fara jafnmikið af prentuðu máli,
eins og blöð Vestur-Islendinga eru, tímarit og bækur. Ekki þarf
að taka það fram, að þetta prentaða mál er misjafnt að gæð-
um frá bókmenntalegu sjónarmiði. Svo er með öllum þjóðum.
6>g svo er í þessu efni tvenns að gæta. Tilhneigingin til að rita
er bersýnilega óvenjulega algeng með löndum okkar vestra.
Ekki eingöngu í samanburði við aðra þjóðflokka þar. Enginn
samanburður kemui þar til neinna mála. Heldur líka í saman-
burði við íslenzku þjóðina hér heima. Að hinu leytinu, skilst
mér, hefir ekki að jafnaði jafn mikilli gagnrýni verið beitt af
ntstjóranna hálfu þar, eins og tíðkast hefur annarsstaðar. „Allt
er hirt og allt er birt“, segir K.N. í einni skopvísunni sinni.
bað stafar sumpart af því, að blöðin eru tiltölulega stór, en
ekki að sama skapi mikill fastur starfskraftur við þau. En að
nokkru leyti á það lika rót sína að rekja til þeirrar, nokkuð