Flóra: tímarit um íslenzka grasafræði - 01.04.1966, Síða 82

verðu Atlantshafinu. Henni er lýst frá Grænlandi, Jan Mayen, Bjarn-
areyju, Færeyjum og Skotlandi ásamt eyjunum þar norður af. Lýsing
Tansleys (1939 p. 787 og áfram) á mosaheiðinni í hálöndunum skozku
gæti vel verið af íslenzkri mosaþembu, að öðru leyti en því, að þar eru
nokkrar tegundir, sem vanta hér. Þó virðist stinnastör (C. Bigelowii)
vera aðaltegund þar eins og hér. Hins vegar er mosaheiðin skozka ein-
dregnara hálendisgróðurlendi en hér, eins og vænta má. Tansley segir,
að til fjalla sé Rhacomitrium heiðin „the final or closed stage of the
formation, (þ. e. melagróðrinum) but at the lower altitudes it may
advance at a stage further and be a community of ericaceous shrubs“
(L. c. p. 787). Helgi Jónsson (1905 p. 61) heldur fram líkri skoðun um
gróðrarsögu íslenzku hraunanna. Ég hygg þó, að ef mosaþemban nær
fullum þroska, þ. e. hún myndar samfellda gróðurbreiðu, breytist hún
naumlega í annað gróðurlendi að óbreyttum ytri skilyrðum. í hálend-
inu er sífelld barátta háð á mótum mela og mosaþembu. Algengt er að
sjá á veðurbörðum stöðum, hvernig mosabreiðan er rifin upp áveðra
þótt hún sé samfelld hlémegin.
I Skandinavíu gætir mosaheiðar sáralítið, og nær hún þar hvergi
yfir stór svæði. Þó lýsir Resvoll-Holmsen henni á nokkrum stöðum
(1922 p. 182), og virðist meiri munur á háplöntum norsku mosaheiðar-
innar og þeirrar íslenzku en var á þeirri skozku. Nordhagen (1943 p.
205 og áfram) lýsir Rhachomitrium hverfi, sem um margt er líkt ó-
samfelldri mosaþembu á íslandi, þótt háplöntur séu aðrar. Hann segir
að hverfið sé „svakt sesonghygrofil" og „svakt chionofob“, og kemur
það vel heim við það, sem áður er sagt um mosaheiðina íslenzku,
nema vel mætti fella orðið „svakt“ burtu. Nordhagen telur sauðving-
ulshverfi Rhacomitrium lieiðarinnar til fylkisins Juncion trifidi. Ég
hygg einnig réttast að telja íslenzku mosaheiðina til þessa fylkis.
Höfuðeinkenni háplöntugróðurs mosaheiðarinnar er að hann er
strjáll. Hann þekur ekki meira en 20—30% af yfirborðinu og oft miklu
rninna. Á mjög veðurbörðum stöðum eru háplöntur oft svo strjálar,
að naumast eru meira en 2—3 einstaklingar á heilum fermetra. Á lág-
lendi verða háplönturnar þéttari í mosaþembunni, og flötur þeirra þá
allt að 50%. Algengustu háplöntur, sem kalla má að finnist alls staðar
í mosaheiði eru: grasvíðir (Salix herbacea) og kornsúra (Polygonum'
viviparum), næst þeim ganga geldingahnappur (Armeria vulgaris),
stinnastör Carex Bigelowii) og lambagras (Silene acaulis), þá eru
krummalyng (Empetrum hermafroditum) og túnvingull (Festuca ru-
bra) mjög algeng. Tala háplantna er yfirleitt mjög lág. A-tegundirnar
eru í miklum meirihluta eða um og yfir 80%, og ná 100% í einstökum
80 Flóra - tímarit um íslenzka grasafræði