Uppeldi og menntun - 01.01.2013, Síða 95

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(1) 2013 95
bJörg eirÍKsdóttir og ragnheiÐUr bJörK Þórsdóttir
Leiðin að þroska í gegnum listnám er jafn mikilvæg og leiðin í gegnum raungreina-
eða félagsfræðinám (Efland, 2002; Eisner, 1998, 2002). Í áratugi hafa menntarannsóknir
í listgreinum fengist við það að reyna að sanna að listirnar geri okkur gáfuð, kannski
mest til þess að réttlæta tilvist þeirra í skólakerfinu en við eigum að kenna listirnar
listanna vegna eða Art for art‘s sake eins og Bítlarnir sungu forðum. Við eigum ekki að
þurfa að réttlæta listgreinakennslu þegar vitað er að listsköpun og listtjáning hefur
fylgt manninum frá upphafi vega og hefur gildi í sjálfu sér. Það að tjá tilfinningar,
hugsanir og hugmyndir í gegnum listsköpun er lykillinn að mannlegri tilveru og gerir
okkur mennsk. Hefur ekki einmitt vantað mennskuna hér á jörðinni nánast alla 20.
öldina? Við þurfum að skoða þróunarsögu mannsins og líta í eigin barm. Hvað gerir
okkur mennsk? Það að upplifa og njóta lista er menntandi og listin talar við okkur
milliliðalaust, án rökhugsunar og hugtakagreiningar. Þetta ósagða, sem samt er (Björn
Þorsteinsson, 2011).
Með hinni miklu áherslu á kjarnagreinar er öllum námsgreinum ekki gert jafn hátt
undir höfði og þegar brotthvarfstölur úr íslenskum framhaldsskólum eru skoðaðar er
greinilegt að stýringin virkar ekki. Bóklegum greinum hefur verið gert hærra undir
höfði og þar með er gefið í skyn að listir og verknám skipti ekki jafn miklu máli. Getur
verið að vandamálin sem við okkur blasa í skólakerfinu stafi af því að námsgreinar
séu ekki jafn réttháar?
Samkvæmt lögum á skólakerfið að vinna út frá hugmyndum um einstaklingsmiðað
nám þar sem gengið er út frá þörfum og áhuga hvers og eins. Þar með ætti að vera
óþarfi að ákvarða kjarnagreinar vegna þess að um leið og við samþykkjum að eitt sé
mikilvægara en annað erum við að skerða jafnrétti nemenda og viðurkennum ekki
einstaklingsmuninn. Hinn mannlegi margbreytileiki er staðreynd og því er mikilvægt
að sýna öllu námi jafn mikla virðingu. Það geta ekki allir verið góðir í öllu en allir
geta verið góðir í einhverju og það skiptir máli og hefur gildi í samfélagi manna. Það
er ekki þar með sagt að nemendur þurfi ekki að læra að lesa, skrifa og reikna, þvert
á móti er það sjálfsagt. Spurningin er hins vegar sú hvernig við kennum börnum að
lesa, skrifa og reikna og hvað fleira við kennum. Ef við viðurkennum og leggjum rækt
við allar greindir eigum við meiri möguleika á að takast á við mörg þeirra vandamála
sem við okkur blasa.
Með nýrri menntasýn aðalnámskrár, sem meðal annars birtist í heftinu Sköpun,
verður vonandi hægt að snúa frá þröngri áherslu á kjarnagreinar í bóknámi en til þess
þarf umburðarlyndi gagnvart margbreytileika manneskjunnar. Er hugsanlegt að með
því að leggja áherslu á grunnþættina sex sem hin nýja menntastefna gengur út á að
þurfi ekki lengur ákveðnar kjarnagreinar?
sKóli Í sÍfEllDri þróUn
Á undanförnum árum hefur farið fram hugmyndafræðileg uppstokkun á íslensku
skólakerfi þar sem öll skólastig hafa verið til umfjöllunar. Afraksturinn varð ný lög
um leik-, grunn- og framhaldsskóla árið 2008 og nýjar aðalnámskrár hafa verið að líta