Alþýðublaðið - 24.12.1943, Side 23

Jólablað Alþýðublaðsins 23
MÖRG ÞEIRRA SKÁLDA, er lilðu fyi'ir og eftir siSu-
skiptin, eru oss lítt kunn. Nöfn þeirra eru tengd ýmsum
kvæðum og rímum, og oft vitum vér hreint ekki annað
en nafnið eitt, ef það er þá annars þekkt, og oft er sama
kvæðið eða rímurnar kenndar fleirum en einurn höfundi.
Stundum hafa hér sem oftar þjóðsagnirnar fyllt upp í
skörð vitneskjunnar og hlaðið um skáldin múra furðu-
legra frásagna. Ekki sízt hefir ímyndunarafl þjóðarinnar
fengið byr í bæði skaut og skapað sögur um þá rnenn,
er í raunir hafa ratað, heilsutjón, ástarharma, eignamissi
o. fl. Annað er gæfa en gjörvuleiki.
En þegar þetta tvennt hefir ekki lialdizt í hendur,
heldur þveröfugt, hvort farið sína leið, hefir þjóðin
gripið til skýringa á misræminu. Guðmundur skáld Berg-
þórsson átti t. d. að vera visinn og krepptur sökum þess,
að móðir hans og fóstra rifust yfir vöggu hans með
ógurlegu blóti og formælingum, og svo mætti lengi telja.
Oft gerir þjóðtrúin skáklin kraftaskáld og lætur þau
jafnvel vita jafnlangt nefi sínu.
ÞÓRÐUR MAGNÚSSON á Strjúgi (Strjúgstöðum) í
Langadal í Húnavatnsþingi er eitt af öndvegisskáldum
á síðari hluta t6. aldar. Önnur mestu skáld á því líma-
bili eru þeir Hallur Magnússon og Magnús Jónsson prúði.
Hafa hinir tveir síðast nefndu verið á líkum aldri, en
Þórður nokkru yngri.
Um ævi Þórðar 'er nálega ekkert kunnugt nema þjóð-
sagnir einar. Hann var vel ættaður. Magnús faðir hans
var lögréttumaður í Vaðlaþingi (Eyjafjarðarsýslu) og
síðar í Húnavatnsþingi. Magnús hefir fæðzt urn 1510, því
að eftir vitnisburði, gerðum að Holtastöðum í Langadal,
15. des. 1579, tclur hann sig nær sjötugu. Samkvæmt vitn-
isburði á alþingi 1760 er liann enn í Eyjafirði, og hlýtur
því Þórður að vera fæddur þar nyrðra. En laust eftir
1760 flytzt Magnús vestur, því að eftir það getur hans við
bréf í Húnavatnsþingi. Magirús var Guirnsteinsson, bóirda
í Eyjafirði, Oddssoirar. Mun Gumrsteimr hafa verið son-
ur Odds á Holtastöðum, Steiirssónar í Auðbrekku í Hörg-
Greinin, sem hér fer á eftir, fjallar um Þórð Magn-
ússon á Strjúgi, eitt af helztu skáldum íslenzkum á
siðaskiptaöld. Um Þórð og skáldskap hans er margt á
huldu, eins og um fleiri skáld á íslandi, er uppi voru
um og eftir siðaskiptin. — í greininni er rakinn ævi-
ferill Þórðar, svo sem föng eru til, og tilfært ýmislegt
af kveðskap hans.
árdal (d. 1594 í síðari plágunni), Brandssonar lögmanns
á Hofi á Höfðaströnd, Jónssonar. Kona Steins var Þör-
unn Skúladóttir, Loftssönar ríka, Guttormssonar, og getur
skáldgáfa Þórðar þannig átt rætur að rekja til Lofts.
Sumarið 1574 kvæntist Þórður Ragnhildi Einarsdóttur
og reisti sama ár bú að Strjúgi, er faðir hans fekk hon-
um í hendur. Samkvæmt þessu ártali og aldri Magnúsar,
föður Þórðar, mun Þórður hafa fæðzt um 1550. Hann
kemur ekki við bréf eða gjörninga. Viiðist hann hafa
verið maður friðsamur og óhlutdeilinn. Þórður hefir lík-
lega ekki verið ríkur, en bjargálna sjálfseignarbóndi. Síð-
ast er vitað um Þórð á lífi 1591. Dánarár hans er ekki
þekkt, en sennilega hefir hánn lifað eitthvað fram á 17.
öld, og gæti aldurs vegna hæglega hafa lifað fram um
1620.
EINS og áður er sagt, var Hallur Magnússon skáld
uppi um líkt leyti og Þórður, en hefir verið allmiklu
■eldri. En þar sem fundurn hairs og Þórðar bar nokkuð
saman, þykir mér hlýða að gera stuttlega greiir fyrir hon-
um. Hallur var göfugramanna, sonur Magnúsar Brynjólfs-
sonar lögxéttum. á Espihóli í Eyjafirði, híns mesta virð-
ingarnanns. Fékk liann nrikinn auð eftir föður sinn, og
ajlmiklar eignir fékk lrann einnig með koxru sinni, Arn-
fríði Torfadóttur, prests í Saurbæ.
Ekki varð Halli lraldsamt á eignum sínum. Vii'ðist
hainr hafa verið óreiðunraður, enda drykkfelldur, þrætu-
gjarn, lrefnigjarn og nokkuð refjóttur. Lenti hann í
svæsmun málaferlum við þá Svalbeiðiirga, fyrst við Jón
lögmamr Jónssoir og síðair við Sigurð sýslumann á Reyni-
stað, bróður hans, en þeir voru lrarðir í horn að taka.
Risti Hallur sýsluinanni það rammasta níð, sem til er
á íslenzkri tungu, og varð að gjalda stórfé fyrir. Sakaður
var hanir og um galdur, exrda trúði hanxr því sjálfur, að
hairn væri kraftaskáld. í þessu málastappi gekk fé hans
til þurrðar, og mun hann hafa verið orðinn öreigi, er
lrann lézt (árið 1601), en það bar til með þeim hætti,
að hann drukknáði ölvaður í nrógröf.