Morgunblaðið - 21.03.1974, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 21. MARZ 1974
Biörn Pálsson
bingmaður:
Fimmtudagskvöldið
þann 14. marz s.l. flutti
Björn Pálsson athyglis-
verða ræðu við aðra
umræðu í neðri deild Al-
þingis um frumvarp ríkis-
stjórnarinnar um skatt-
kerfisbreytingu. Um kvöld-
ið hafði Björn verið stadd-
ur á fundi hjá Junior
Chamber f Hafnarfirði og
fylgdu honum allir klúbb-
félagarnir á þingpalla. Hér
á eftir fer kafli úr þessari
merku ræðu, sem átti
óskipt athygli allra við-
stadd ra.
I fyrri hluta ræðu sinnar sagði
Björn: „Það er sagt í sögu Hrólfs
konungs kraka, að hann hafði
kappa, sem hét Böðvar Bjarki.
'I.'.nn fór ekki í orrustuna, en sat
innan dyra og þreytti galdur. Ég
held, að hann hafi heitið Höttur
kjáninn, sem truflaði hann. Með-
an Böðvar fékk að vera í næði,
sáu andstæðingar Hrólfs kóngs
hjarndýr, sem barðist með hon-
um, en eftir að Böðvar var kom-
inn í orrustu, hvarf bjarndýrið.
Eg var suður f Hafnarfirði á
klúbbfundi og þeir höfðu eigi
fengið skemmtilegri mann. Þeir
eru víst allir komnir hér á pallana
þessirgóðu drengir. Fjármálaráð-
herra símaði til mín og bað mig að
koma vegna atkvæðagreiðslunn-
ar. Eg sagði, að ég kæmi eigi,
nema halda ræðu. Þeir taka af-
leiðingunum af því að láta mig
eigi i friði, eins og Böðvar Bjarka
forðum.
Þið sjáið allir háttvirtir þing-
menn, að þegar samningamenn
A.S.Í. koma saman á hótel Loft-
leiða syfjaðir og þreyttir, eftir
margra daga þras, senda okkur
svo frumvarp og segja okkur að
samþykkja það, þá er þetta fyrir
neðan allar hellur. Við metum að
sjálfsögðu hvað er af viti í þessu
frumvarpi, ef við erum menn, og
hvað ekki. Ég hafði von um, að
stjórnin gerði það og var sú von
þó veik. Eg óttaðist, að þeir
myndu vilja samþykkja vitleys-
urnar, en gagnrýna frekar það,
sem vit var í og það rættist.
Hg hef ekkert við það að at-
huga, að hækka söluskatt og
lækka tekjuskatt. hef alltaf
haldið því fram, að tekjuskattur á
venjulegar vinnutekjur væri of
hár. Fólk, sem stritar 16 tíma á
sólarhring í fiskvinnslu þarf að
greiða 56% af kaupi sínu í skatta.
Það er of mikið, en allt i lagi, að
þeir borgi meira, sem hafa marg-
ar milljónir á ári i nettótekjur,
án mikils líkamlegserfiðis. Engin
ástæða er fyrir fólk að leggja á sig
næturvökur og fá eigi nema 44%
kaupsins í eigin vasa. Það er alltí
lagi að taka 70% af hátekjumönn-
um, en það má eigi taka 56% af
fólki, sem vinnur fyrir sér með
berum höndum. Sannleikurinn er
sá, að það má eigi taka yfir 30%
til þt-ss að það vilji leggja á sig
aukavinnu. Við búum í landi, þar
sem fiskafli er misjafn. Fólkið
verður að leggja á sig nætur- og
eftirvínnu, til þess að gera eigi
verðmæti önýt. Þess vegna eigum
við að lækka tekjuskattinn. En
hitt finnst mér kyndugt, þegar á
að fara að borga mönnum fyrir að
borga ekki skatt. Það er nýtt
kerfi, sem á að búa til á landi
voru, íslandi, líkt og lífeyrissjóðs-
kerfið, sem við erum algjörlega
frumstæðir með. Það er ósköp
einfalt að hækka söluskatt um
3—5% og lækka tekjuskatt með
hærri persónufrádrætti og lægri
skattstiga.
Hér er komið stört frumvarp,
sem þeir hafa samið á hótel I.oft-
leiða og sem hagrannsóknarstjóri
íX,
X
„Það á
að fara
að borga
monnum
fyrir að
borga
ekki
skatt”
hefur stílfært. Auðvitað veit hag-
rannsóknarstjórinn, að þetta er
vitleysa, þó hann verði að fram-
kvæma verkið, þegar á að fara að
borga mönnum fyrir að borga
ekki skatt. Þetta er nýtt kerfi,
nokkurs konar Bakkabræðra-
kerfi. Svo ætlar þingheimur að
leggja sig flatan og samþykkja
þessi ósköp.
Eg var að glugga í tillögur sjálf-
stæðismanna, því ég met þá alltaf
mikils og athuga hvort þeir hefðu
ekki manndóm til að leggja til að
fella þessa vitleysu niður. Nei,
ónei, bara er talað um að lækka
söluskattinn niður I 2%. Kratarn-
ir leggja til að lækka söluskattinn
í 3'á%, og ekkert annað hjá Gylfa.
Hefur raunar stundum komið
meiri vitleysa frá Gylfa ef satt
skal segja. Þvi i ósköpunum
leggja þeir ekki til að strika út
vitleysurnar en halda eftir því,
sem vit er í? En þetta hef ég oft
orðið að horfa upp á hér. Þegar
vinnustyttingin var lögbundin,
var ég einn á móti. Auðvitað vissu
sjálfstæðismenn, að það var vit-
leysa en þorðu ekki að greiða at-
kvæði á móti. Ég met sjálfstæðis-
menn mikils. Þetta eru greindir
og góðir menn. En því i ósköpun-
um vilja þeir samþykkja þessa
vitleysu?
Gert er ráð fyrir, að 550 milljón
kr. verði varið i skattafslátt, eða
réttara sagt til að greiða þeim,
sem engan tekjuskatt hafa, og á
að verja þessu þannig: 1. Til
greiðslu þinggjalda, sem á mann-
inn eru lögð á greiðsluárinu, 2. til
greiðslu útsvars og annarra
gjalda tii sveitarsjóða, ,sem á
manninn eru lögð á greiðsluárinu
að undanskildum fasteignagjöld-
um, 3. til jöfnunarsjóðs náms-
kostnaðar og til lánasjóðs ís-
lenzkra námsmanna eða annarrar
fjárhagsaðstoðar rikisins við
námsmenn, þegar í hlut eiga
menn, sem njóta frádráttar vegna
námskostnaðar á skattárinu, 4. til
greiðslu ógoldinna þinggjalda
mannsins frá fyrri árum og síðar
til greiðslu fasteignagjalda hans
og ógoldinna gjalda til sveitar-
sjóðs frá fyrri árum, þegar í hlut
eiga aðrir menn en um gat hér að
framan. Sé fé enn óráðstafað, skv.
1. lið hér að framan, skal það
greitt viðkomandi manni. Það er
þægilegt að fá 550 milljón krónur
til að verja í þessum tilgangi.
Þarna myndast heilt kerfi. Sýslu-
mennirnir eiga víst að fást við að
greiða gömul útsvör og endur-
greiða fáeinar krónur fjölda ein-
staklinga. Ég hélt, að þeir hefðu
nú nóg á sinni könnu.
Þegar búið er að hjálpa upp á
námskostnaðinn, á að greiða af-
ganginn skv. hugdettu fjármála-
ráðherra. Eg efast eigi um, að
okkar fjármálaráðherra geti kom-
ið afganginum fyrir, því hann er
stórtækur raunsarbóndi, en auð-
vitað sér hver einasti þingmaður,
að þetta er endileysa. Menn hafa
misjafna aðstöðu gagnvart fram-
tölum og þeir, sem ekki nenna að
vinna, fá sennilega mest. Þetta er
frumstætt. Gunnar Thoroddsen,
mjög gáfaður maður, sagði, að það
hefði eitthvað verið mmnzt á slíkt
kerfi í Bretlandi, en ekki fram-
kvæmt. Ég veit ekki, hvort þetta
er satt, en býst þó við, að maður-
inn sé sannorður, en við erum víst
frumlegir í þessu, eins og i sam-
bandi við tryggingakerfið okkar.
Svona vitleysu er mér ómögulegt
að samþykkja. En nú eruð þið víst
'allir búnir að ganga inn á þetta.
Sjálfstæðismenn, kratar, fram-
sóknarmenn og liberalir. Við höf-
um alltaf verið krafðir um þing-
gjöld, vanizt því en ekki borgað
fyriraðgera ekki neitt.
Svo er launaskatturinn. Það á
að bæta við hann einu prósenti.
Sjómenn og bændur eru undan-
þegnir því að greiða launaskatt-
inn. Hann lendirþví mest á iðnaði
og verzlun. Ég held, að kaup iðn-
aðarmanna hafi hækkað um 20—
30% fyrir fáum dögum. Iðnaður-
inn stóð verst að vígi. Ætli að
útflutningsiðnaður okkar sé ekki
illa fær um að bæta á sig útgjöld-
um. Eg hef alltaf verið á móti
launaskatti. Það er fáránlegur
hlutur að tala um, að kaupið sé of
hátt og leggja svo á mörg prósent
í launaskatti og láta þann at-
vinnuveg borga mest sem minnsta
hefur getuna. Fyrrverandi stjórn,
sem var á vissan hátt góð, eins og
allar stjórnir eru reyndar og allir
þingmenn — ég hef ekkert nema
gott um þá að segja, þó þeir séu
misjafnlega miklir fjármálamenn
— hún lagði á ótal aukaskatta. Ég
reiknaði út fyrir 2 árum, að á
útgerð og iðnaði voru eitthvað
25—30 aukaskattar. Þetta þýddi,
að af hverjum 100 kr., sem greitt
var í kaup, þurfti að greiða 40—
50 kr. í ýmsa aukaskatta, lífeyris-
sjóð, launaskatt o.s.frv. Það gefur
auga leið, að ef þessi aukagjöld
væru ekki, væri hægt að greiða
hærra kaup. Sannleikurinn er, að
við höfum eigi borgað fólki of
hátt kaup, en það eru alls konar
aukaskattar sem hafa íþyngt út
gerð og iðnaði. Svo þurfa fyrir-
tækin að hafa 1—2 menn til að
reikna út þessa skatta og skila
þessu af sér. Þetta er furðulegt.
Svo á að bæta einu prósenti við
þessa vitleysu. Þessari stjórn vil
ég þó una sannmælis. Hún hefur
ekki bætt miklu við þessa auka-
skatta, en ég átti von á að hún
fækkaði þeim. Ég held það sé í
stjórnarsáttmálanum. Ég get eigi
verið með hækkun á Iaunaskatti.
Það verður að fara einhverjar
aðrar leiðir til fjáröflunar.
í frumvarpinu eru 3 eða 4
greinar um söluskattinn með ægi-
legum hótunum ef eigi er skilað
söluskatti á réttum degi. Nú er
það þannig með kaupfélög og önn-
ur fyrirtæki, að ekki er alveg víst,
að þeirhafi nægilegan vinnukraft
eða aðstöðu til að Ijúka við frá-
gang á söluskýrslum fyrir tiltek-
inn dag. En þá á að vera 2%
dagssekt i fyrstu 5 dagana, sam-
tals 10%, en eftir það koma 5% á
mánuði. Eg held, að þetta sé
óþarflega mikil harka. Þetta er
endurtekið í 3 greinum og í þeirri
þriðju varðar það 10 milljón kr.
sekt eða 6 ára tugthúsi, ef dráttur
eða rangfærsla á sér stað með
greiðslu söluskatts. Það væri
hægt að hafa þessi ákvæði í einni
grein og viðurlög hófleg, þó það
dragist í 2—3 daga að skila sölu-
skýrslu og greiða söluskatt. Þegar
þess er einnig gætt, að rekstrar-
fjárskortur er einnig mjög úlfinn-
anlegur hjá flestum fyrirtækjum.
Eg held að væri hagkvæmara að
hafa betra eftirlit en minrii heit-
ingar og hóflegri viðurlög.
Ég skrifaði ríkisstjórninni bréf
í fyrra og benti á, að hægt væri að
lækka fjárlög um 5 milljaðra. 2,5
milljarða væri hægt að nota til að
lækka tekjuskatt um helming.
Hinn hlutann væri hægt að nota
til að fjármagna fjárfestingar-
sjóðina.
Fjármálaráðherrann okkar var
bæjarstjóri. Bæjarstjórar vita um
útgjaldaliði bæjarfélaga, bændur
þekkja kostnað við búrekstur, út-
vegsmenn útgerðarkostnað
o.s.frv. Eigi veit ég, hvort þetta
hefur átt þátt i því að fyrsta verk
núverandi ríkisstjórnar var að
láta ríkið taka allan lögreglu-
kostnað, nær allan sjúkrakostnað,
almannatryggingagjöld og veru-
legan hluta útgjalda vegna dag-
visturnarheimila. Öll bæjarfélög
vilja hafa lögreglumenn og það
sem flesta ef ríkið borgar þeim
launin, en þau fá útsvörin. Ríkið
borgaði 1068 milljónir til sjúkra-
trygginga fyrir 2 árum, en jafn
mikið var greitt af einstaklingum
og sveitarfélögum. Nú er áætlað,
að rikið þurfi að greiða í ár 4387
milljónir f þetta.. Kostnaðurinn
hefur því nieira en tvöfaldast að
krónutölu og verðurmeiri en gert
er ráð fyrir, þegar reikningurinn
kemur. Það væri allt í lagi, að
ríkið taki að sér að greiða al-
mannatryggingagjöldin, en lög-
reglukostnaður og sjúkrakostnað-
ur verður lægri ef einstaklingar
og sveitarfélög greiða helming-
inn. Kröfurnar verða minni og
eftirlitið betra. Ég lagði því til, að
þessu yrði breytt aftur og mundi
ríkissjóður á þann hátt spara 2,5
milljarða. Eg er sömu skoðunar
enn.
Til dagvistunarheimila eru
áætlaðar nú 85 milljónir. Þetta er
bæjarmál. Væri þessu breytt í
fyrra horf, þyrfti engan söluskatt
að hækka, þó tekjuskattur væri
lækkaður. 1 bréfinu lagði ég til,
að lögboðnir lífeyrissjóðir yrðu
afnumdir, tryggingakerfið gert
einfalt, og upphæð, sem svaraði
til iðgjalda til lífeyrissjóðanna
rynnu í sameiginlegan sjóð hlið-
stætt þvi, sem er hjá Norðmönn-
um og Svfum. Væri þetta gert,
mundi það lækka útgjöld ríkis-
sjóðs um 4 milljaðra. í fyrra gerði
ég ráð fyrir, að heildarútgjöld til
lögboðinna lifeyrissjóða mundi
nema á þessu ári um 3000 milljón-
um. Nú hafa laun hækkað veru-
lega þannig að liklegt er að ið-
gjöldin verði í ár nær 4 milljörð-
um. Þetta fé safnast fyrir í nær 30
sjóðum eftírli tslftíð og notkun
þess er illa skipulögð. Þetta rugl-
aralltfjármálakerfiðoggetureigi
gengið til lengdar. Þetta sá ég i
byrjun og hef gert það, sem f
mínu valdi stendur til að fá þessu
breytt. Allt sparifé Landsbankans
og Útvegsbankans er um 10 millj-
arðar. Á 3 árum mundu iðgjöld
lífeyrissjóðanna nema meiru en
sparifé beggja þessara banka.
Astand í peningamálum er
þannig nú, að allir eyða og eyða,
því enginn vill eiga peninga. Fyr-
irtækin munu komast f meiri
rekstrarfjárskort en undanfarin
ár, vegna þess að hækkandi verð-
lag krefst meira fjármagns. Eg
álít þvf, að skyldusparnaður sé
óhjákvæmilegur. Það þarf að
stofna tryggingabanka. Lögboðna
lífeyrissjóði á að afnema, en
leggja hliðstæða upphæð og ið-
gjöldunum rennur til þeirra inn
1 sérstaka bankastofnun. Hver
einstaklingur á sína innstæðu-
bók. Fé þetta verður að verð-
tryggja á einhvern hátt og endur-
greiða það eftir ákveðnum regl-
um. Þegar menn deyja gengur
innstæða þeirra ef einhver er til
erfingja, eins og aðrar eignir. All-
ir gætu verið ánægðir með þetta
fyrirkomuIag.Enginn væri fé-
flettur, eins og nú á sér stað í
tryggingarkerfinu. Féð væri hægt
að nota á skipulegan og hagkvæm
an hátt til útlána, og það myndi á
þann hátt bæta úr rekstrarfjár-
skorti, en verðtryggingin draga
úr eyðslu. Þetta fyrirkomulag
myndi skapa einstaklingum fjár-
hagslegt öryggi I ellinni óg myndi
styrkja fjárhagslega stöðu þeirra
og þjóðfélagsins f heild.
Banki sá, sem fengi þetta fjár-
magn, myndi hafa 50—60 millj-
aðra til útlána að 10 árum liðnum.
Enginn væri féflettur. Allir gætu
verið ánægðir.“
Vegna rúmsins er ekki unnt að
birta nema úrdrátt úr ræðu
Björns. Hann nefndi fjölda alriða,
þar sem hægt væri að koma ríkis-
rekstrinum fyrir á hagkvæmari
hátt. Um Háskólann sagði hann
m.a.: „Svo er Háskólinn. Gylfi Þ.
Gíslason var menntamálaráð-
herra í mörg ár og ber mesta
ábyrgð á þeim breytingum, sem
þar hafa orðið. Lektorar.dósentar
og prófessorar eru nú orðnir á
þriðja hundrað, og nemendur á
þriðja þúsund. Það er búið að
stofna nýjar deildir og kostnaður-
inn við skólann er áætlaður nær
400 milljónir. Ég held, að hægt
væri að leggja sumar af þessum
deildum niður.en takmarka aðrar
eitthvað. Það þyrfti að endur-
skoða alla þá löggjöf.
Lánasjóður námsmanna fær á
fjárlögum 486 milljónir og að
auki eru 100 milljónir teknar að
láni. Óvfst er, að námsárangur
sé í samræmi við peningaráðin.
Svo eru þessir háskólamenn orðn-
ir of margir. Það þarf að skipu-
leggja þetta. Við eigum að gera
áætlun. Hvað hefur þjóðfélagið
þörf fyrir marga lækna, lögfræð-
inga, verkfræðinga o.s.frv.? Þessa
menn eigum við að styrkja hæfi-
lega. Vitanlega er nokkur vandi
að ákveða, hverjum á að lána og
hverja á að styrkja. Svo mega
fleiri læra ef þeir vilja, en rikið á
ekkert að vera að borga með
þeim, því nóg eru verkefnin.
Þessir skóladrengir, sem urðu að
svelta rétt eftir aldamótin, þegar
þeir stunduðu nám, urðu dugandi
menn og komu heim að námi
loknu. Það er meira en vafasamt,
þegar farið er að borga stúdent-
um fullt kaup, hvort sem þeir
læra eða læra ekki og allra helzt,
ef þjóðfélagið hefur ekki þörf fyr-
ir fleiri menn á viðkomandi
sviði.“
Þá sagði Björn ennfremur um
sérfræðilega aðstoð við þingflokk-
ana: „Við höfum hér starfsmann í
hverjum flokki, sem á að aðstoða
okkur. Ég hef aldrei þurft á þess-
ari aðstoð að halda, og ég tel að
þingmenn, sem ekki geta komizt
af án þess að hafa aðstoðarmann,
ættu ekki að vera þingmenn. 6
milljónir eiga víst að fara í þessa
aðstoð og svo fara til blaða og
flokka um 32 milljónir, þannig að
þetta verða nær 40 milljónir. Ég
held að væri bezt að lækka þessa
upphæð. Þá færu blöðin kannski
að minnka, því það er ekkert
mannbætandi að lesa þessa leið-
ara þeirra."
Að lokum sagði svo Björn Páls-
son m.a.: „Ég held við ættum að
fara að athuga hlutina, stilla
eyðslunni í hóf og fara að haga
okkur eins og viti bornir menn.
ísland er gott land. Við eigum
einhver auðugustu fiskimið í
heimi. Við eigum heitt vatn, sem
er okkur geysimikils virði. Við
eigum fossa, og þó ísland sé kalt,
er jörðin frjó. Okkur getur öllum
liðið vel. Við megum bara ekki
haga okkur eins og flón. „Nú kall-
aði Sverrir Hermannsson fram í:
„Er þá landinu stjórnað heimsku-
Iega?“
„O þið gerið nú ekkert til að
gera það viturlegra," svaraði
Björn að bragði. „Það er tóm
endileysa, að rikið borgi mönnum
peninga fyrir að borga ekki skatt.
Það er tóm vitleysa. Það var þess
vegna.sem ég vildi ekki vera hérí
kvöld. Mér er óskapiega nauðugt
að vera með vitleysum. Þetta er
allt satt, sem ég hef sagt og hafið
þetta fyrir að láta mig ekki í
friði.“ .