Morgunblaðið - 06.12.1974, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. DESEMBER 1974
25
OFTAR en einu sinni
hefur veriö staðhæft að
stjórnmálaferill Franz
Josef-Strauss, eldi-
brandsins frá Bæjara-
landi, væri á enda. Skoð-
anir hans hafa verið
sagðar úreltar. Hann hef-
ur þótt fram úr hófi ráð-
ríkur og metnaðargjarn.
En Strauss hefur reynzt
einn lífseigasti stjórn-
málamaður VesturÞjóð-
verja. Nú er spurt: verð-
ur hann næsti kanslari
þeirra?
Þróun síðustu mánaða
í Vestur-Þýzkalandi hef-
ur verið hagstæð kristi-
legum demókrötum:
glæsilegir sigrar í fylkis-
stjórnakosningum í
Hessen og Bæjaralandi,
vaxandi verðbólga og
aukin óánægja með sátta-
stefnu stjórnarinnar
gagnvart Rússum. Flest-
ir stjórnmálasérfræðing-
ar eru sammála um að ef
þessi þróun haldi áfram
muni kristilegir demó-
kratar sigra í þingkosn-
ingum þeim sem eiga að
fara fram 1976 og hreppa
þar meó kanslaraemb-
ættið.
Þróunin hefur jafn-
framt stórum bætt stöðu
Strauss í baráttu, sem nú
er háð í flokki kristilegra
demókrata um kanslara-
efni flokksins. Þær skoð-
anir Strauss, sem hafa
verið kallaðar gamaldags
og úreltar, falla nú í góð-
an jarðveg. Honum er
fyrst og fremst þakkaður
sá sigur flokks hans í
Bæjaralandi að hljóta
62% atkvæða. Þetta er
mesti sigur, sem flokkur-
inn hefur unnið frá
strlðslokum, og þessi sig-
ur vannst í fjölmennasta
fylki Vestur-Þýzkalands.
Þar við bætist að kristilegir
demókratar þurfa á „sterkum"
leiðtoga aö halda til þess að
keppa við kanslara sósíaldemó-
krata, Helmut Schmidt, sem
nýtur mikilla persónuvinsælda
þótt þær hafi ekki nægt honum
til að rétta við gengi flokksins
eftir afsögn fyrirrennara hans,
Willy Brandts, eins og
kosningaúrslitin sýna. Árásir,
sem Schmidt hefur sætt af
hálfu svokallaðra ungsósialista,
hafa gert hann að hálfgerðri
þjóðhetju í augum miðstéttar-
fólks og að dómi VesturÞjóð-
verja er hann sterkur leiðtogi.
Eins og nú er ástatt i flokki
kristilegra demókrata er
Strauss eini forystumaður
þeirra sem gæti staðið Schmidt
snúning. Sá leiðtogi kristilegra
demókrata, sem nú er talinn
liklegasta kanslaraefni flokks-
VERÐUR
STRAUSS
KANSLARI?
Franz-Josef Strauss
ins, er að vísu ekki Strauss
heldur Gerhard Stoltenberg,
forsætisráðherra í Slésvík-Holt-
setalandi. En það háir Stolten-
berg að hann þykir kuldalegur í
framkomu og óalþýólegur.
Aðrir keppinautar Strauss
eru Helmut Kohl, nýskipaður
formaður flokksins og forsætis-
ráðherra í Rheinland-Pfalz, og
Karl Carstens, leiðtogi þing-
flokks kristilegra demókrata.
Carstens þykir naumast koma
til greina þar sem hann er tal-
inn of gamall og óákveðinn til
þess að geta haft i fullu tré við
Schmidt sem í gamni er kallað
„járnkanslarinn".
Helmut Kohl er lika fundið
ýmislegt til foráttu þótt hann
njóti trausts og vinsælda og sé
þekktur fyrir samningahæfi-
leika. En slíkra hæfileika er
ekki talin þörf i baráttunni við
Helmut Schmidt. Það sem
kristilegir demókratar vilja við
ríkjandi aðstæður er ákveðinn
leiðtogi: maður sem á auðvelt
með að taka erfiðar ákvarðanir
og er reiðubúinn að taka á sig
ábyrgð og beita þvi valdi sem
kanslaraembættið veitir.
Spurningin er hvort Strauss
er þessi maður. Enn er hann
einn umdeildasti stjórnmála-
maður Vestur-Þjóóverja. Hon-
um hefur oft orðið fótaskortur,
oftast vegna ofstopa síns. Þann-
ig var það með Spiegel-málið
fræga árið 1962 þegar minnstu
munaði að hann hlyti pólitískt
andlát. Því var haldið fram að
hann hefði reynt að afstýra því
aó leynilegar upplýsingar síuó-
ust út með því að fyrirskipa
ólöglega handtöku eins af rit-
stjórum timaritsins.
Siðan hefur Der Spiegel ver-
ió hatrammasti andstæðingur
Strauss en varð nýlega að bíta í
það súra epli að viðurkenna þá
staðreynd að Strauss virðist
ódrepandi með því að birta af
honum mynd á forsiðu með yf-
irskriftinni: „Strauss
kanslari?". Nú virðist svo kom-
ið að Strauss sé hetja dagsins í
Vestur-Þýzkalandi þar sem
margir kjósendur virðast hafa
fengið sig fullsadda á undan-
látssemi sem þeim finnst sósial-
demókratar hafa sýnt öfga-
mönnum. Margir Vestur-Þjóð-
verjar virðast einnig óttast að
nær óslitin velsæld í tuttugu ár
hafi runnið skeið sitt á enda.
Vestur-Þjóðverjar telja að þeir
eigi erfiða tíma í vændum.
Strauss fær því góðan hljóm-
grunn þegar hann heldur því
fram að kominn sé tími til að
binda enda á „tilraunastarf-
semi“ sósíaldemókrata og auka
í þess stað aðhald í fjármálum,
draga úr ríkisútgjöldum og
gera nauðsynlegar sparnaðar-
ráðstafanir. Andúðin á þeirri
stefnu stjórnarinnar að bæta
sambúðina við Rússa, hefur far-
ið vaxandi þar sem mörgum
þykir Vestur-Þjóðverjar bera
skarðan hlut frá borði i þeim
samskiptum. Alþekktur and-
kommúnismi Strauss fellur því
í betri jarðveg en áður. Þjóð-
ernisstefna hans nýtur einnig
meiri hylli en áður og vekur
ekki eins mikinn ugg og fyrr.
Stefna Strauss er sú að Vestur-
Þjóðverjar verði að gegna
meira áhrifahlutverki á vett-
vangi Efnahagsbandalagsins og
að þeir verði að hverfa aftur til
gamaldags siðgæðis og föður-
landsástar. Övissan, sem nú rik-
ir i Vestur-Þýzkalandi, veldur
því að áskoranir Strauss þykja
sjálfsagðari en áður.
Keppinautar hans, Kohl og
Stoltenberg, vilja flýta þvi að
ákvörðun verði tekin um kansl-
araefni kristilegra demókrata
en Strauss finnst ekki liggja
eins mikið á þar sem þróunin er
honum hagstæð. Það sem veld-
ur afstöðu Kohls og Stolten-
bergs er að fylkisstjórnakosn-
ingar fara fram í fylkjunum
þar sem þeir eru forsætisráð-
herrar, í Rheinland-Pfalz 9.
marz og i Slésvík-Holtsetalandi
13. april, og þeir vilja að flokk-
urinn velji kanslaraefni sitt áð-
ur en þessar kosningar fara
fram. Þeir treysta meira á
áhrif sín meðal forystumanna
flokksins en kjósenda. Aftur á
móti treystir Strauss meira á
hylli sína meðal kjósenda og
virðist ekki óttast að þessar
kosningar treysti stöðu Kohls
og Stoltenbergs. Ljóst er að
kosningarnar geta haft úrslita-
áhrif á það hver verður valinn
kanslaraefni flokksins.
Strauss hefur vitaskuld oft
keppt að því áður að verða
kanslari og venjulega hefur það
orðið honum að fótakefli að
kjósendur hans i Bæjaralandi
eru kaþólskir og talið hefur
verið að hann hafi takmarkaða
möguleika á að afla fylgis í
norðurhlutum Þýzkalands þar
sem mótmælendur búa. Nú
vega þessi rök ekki eins þungt á
metunum og áður. En þótt
minna sé talað en áður um það
að Strauss sé lýðskrumari og
„bæverskur Bismarck" er þvi
ekki að leyna að grannþjóðir
Vestur-Þjóðverja hafa óttazt
hann því að fortíðin er ekki
gleymd.
Um tveggja áratuga skeið
hefur Strauss haft mikil áhrif á
það hverjir valizt hafa kansl-
araefni og i sæti forystumanna
kristilegra demókrata. Raunar
eru flokkar kristilegra demó-
krata tveir: það er hinn eigin-
legi Kristilegi demókrataflokk-
ur CDU, sem starfar i öllum tíu
fylkjum Vestur-Þýzkalands
nema einu, Bæjaralandi. Þing-
menn þeirra mynda sameigin-
legan þingflokk og þeir samein-
ast um eitt kanslaraefni. Þar
sem CDU hefur enga von um að
fá þingmeirihluta án stuðnings
bæverska flokksins hefur
Strauss raunverulega haft neit-
unarvald þegar kanslaraefni
kristilegra demókrata hefur
verió valið.
Hingað til hefur þetta hlut-
verk, sem Strauss hefur leikið,
komið í veg fyrir að hann hafi
sjálfur getað orðið kanslara-
efni. En nú eru breyttir tímar.
Bæverski flokkurinn hefur allt-
af staðið lengra til hægri en
CDU en nú hefur bilið milli
þeirra mjókkað. Hægri þróun á
sér stað í Vestur-Þýzkalandi
vegna óánægju og kvíða vestur-
þýzkra kjósenda. Áhrifa þeirr-
ar þróunar gætir að sjálfsögðu í
flokki kristilegra demókrata og
þar við bætist að vegna skorts á
hæfum leiðtogum til þess að
takast á við Schmidt kanslara
er tómarúm í flokknum. Þau
rök sem áður hafa nægt til þess
að koma í veg fyrir að ttrauss
yrði kanslaraefni virðist þar af
leiðandi ekki lengur eiga við.
Þetta tómarúm gæti Strauss
fyllt. Sá gamli draumur Strauss
að verða kanslari VesturÞýzka-
lands getur rætzt.