Morgunblaðið - 03.08.1975, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 3. AGÚST 1975
Hvert er álitþitt á þróun
Þróun mála í Portúgal frá því einræðis-
stjórn Caetanos var steypt af stóli í apríl í
fyrra hefur verið forsíðuefni blaða um allan
heim. Undanfarnir mánuðir hafa verið tíma-
bil mikilla sviptinga á stjórnmálasviðinu í
landinu og enginn getur nú um það sagt,
hvert verður endanlegt stjórnarfar landsins.
í apríl var kosið til þings, sem setja skyldi
landinu nýja stjórnarskrá, en herforingjarn-
ir sem landinu stjórna sviptu þingið fyrir-
fram öllum raunverulegum völdum. í kosn-
ingunum í apríl hlutu lýðræðisflokkarnir
mikið meirihlutafylgi, en Kommúnistaflokk-
urinn innan við 15% atkvæða. Eftir kosn-
ingarnar kom upp deilan um málgagn
jafnaðarmanna, Republika, en prentarar
hliðhollir kommúnistum, lögðu undir sig
blaðið með stuðningi herforingjastjórnar-
innar. Síðustu vikur hefur stjórn Goncalves
verið að leysast upp, fyrst sögðu jafnaðar-
menn sig úr stjórninni vegna ágreinings við
herforingjana og alþýðudemókratar fylgdu
fljótlega í kjölfarið. Nú stjórnar Goncalves
við þriðja mann og Carvalho einn hinna
þriggja í stjórninni hefur gefið í skyn að
fjöldahandtökur séu væntanlegar. Um fram-
haldið veit enginn.
Mbl. sneri sér til nokkurra aðila hérlendis
og leitaði álits þeirra á þróun stjórnmála í
Portúgal.
Fara svör þeirra hér á eftir:
Gunnar Gunnarsson
Gunnar Gunnarsson rithöf-
undur:
Otlitió er óneitanlega ugg-
vænlegt. Af öllum styrjöldum
er borgarastyrjöld hvaö skelfi-
legust. En hverju var við að
búast? Þegar stungið er á
gömlu kýli kemur gröfturinn f
Ijós. Hvort fundurinn i Hel-
sinki megnar að hafa áhrif til
hins betra á eftir að sýna sig.
Hannibal Valdimarsson fyrrv.
ráðhérra:
Þróun mála í Portúgal er
þjóðmálaharmleikur Evrópu á
þessum áratug. Þjóðarviljinn
er fótum troðinn af kommún-
ískum ofbeldisöflum í skjóli
hervalds.
I Portúgal þykir nú ekki þörf
Hannibal Vaidimarsson
á mjúklegum yfirbreiðsluað-
ferðum til að koma stefnunni
fram gegn þjóðarvilja. Treyst
er á, að ítökin í hernum séu
nægilega sterk til að geta hrifs-
að ríkisvaldið í hendur komm-
úniskra Ieiðtoga, þótt þvi fari
fjarri að þeir hafi með störfum
sínum aflað sér trausts þjóðar-
innar.
En portúgalska þjóðin hefur
fengið meira en nóg af hernað-
areinræði, af því vill hún ekki
meira, hvorki rauðu né svörtu.
Hún virðist reiðubúin og fús til
að færa fórnir á altari lýðræðis
og frelsis og það er von mín og
trú að frelsisþrá samstilltrar
þjóðar verði hvorki kúguð né
kæfð og reynist að lokum öllu
hernaðarofbeldi yfirsterkari.
Jón E. Ragnarsson
Jón E. Ragnarsson hrl.:
Þessi spurning er margræð
og verður varla svarað af eða á
að svo stöddu. Hafa ber í huga,
að í landinu hafði um áratuga
skeið ríkt einræðisstjórn, þar
sem lýðréttindi skorti. Ný-
lenduveldi á fallanda fæti og
þjóðfélagslegt óréttlæti mikið.
Bylting hersins undir forustu
Spínóla hershöfðingja vakti
vonir frjálshuga manna, vegna
yfirlýsinga um það, að koma
ætti á borgaralegu lýðræði í
landinu. Rit Spínóla og yfirlýs-
ingar um frelsi nýlendnanna og
frjálslynda stjórn styrktu þess-
ar vonir, þótt valdataka hers sé
lýðræðissinnum ekkert fagnað-
arefni. Almenn og frjáls stjórn-
málastarfsemi hófst f Portúgal.
Vilmundur Gylfason
Að vísu nokkur ringulreið og
fjöldi stjórnmálaflokka mikill.
Þetta voru þó skiljanlegar af-
leiðingar hins langvinna ein-
ræðis.
Síðan syrti í álinn. Kommún-
istar höfðu bersýnilega hreiðr-
að um sig í kyrrþei og nú sýndu
þeir tennurnar. Spfnóla var
settur af, en kosningabarátta
hófst í landinu. Kommúnistar
voru sigurvissir. Þess ber að
gæta að í þessari kosningabar-
áttu var fjölda mið og hægri
flokka gert ókleift að starfa.
M.a. kristilegum demókrötum,
sem áreiðanlega hafa mikið
fylgi. Örslit kosninganna urðu
kommúnistum mikil vonbrigði,
og þá var neytt aflsmunar i
herforingjaklfkunni sem
stjórnar. Talið er að kommún-
istar hafi undirbúið valdatölu í
Portúgal í langan tíma og með
miklum stuðningi frá Moskvu.
Það er ljóst að allur þorri
fólks f Portúgal er kommúnist-
um andsnúinn. Hin hægfara
valdataka þeirra í gegnum her-
foringjaklíkuna virðist nú eiga
örðugra uppdráttar. Þvf miður
virðist stjórnmálaþróunin nú
stefna í átt til einveldis herfor-
ingjanna, þar sem þeim þyki
það eina leiðin til þess að draga
úr yfirgangi kommúnista.
Portúgal fer því þannig úr ösk-
unni i eldinn. Herforingja-
stjórnin mun þó væntanlega
umbótasinnaðri en hið staðnaða
einveldi fasista sem áður ríktí.
Vonbrigði frjálslyndra Evrópu-
búa eru mikil, en vonandi er
ekki öll nótt úti enn. Lærdóm-
urinn er sá, að kommúnistar
ögmundur Jónasson
eru jafnan samir við sig og
skammt milli þeirra og fasism-
ans. Segir ekki Tómas í kvæði
sinu: „1 gær var hún máske
brún þessi böðulshönd, sem
blóðug og rauð í dag sínu vopni
lyftir.“
Mér lízt því ekki vel á ástand-
ið.
Vilmundur Gylfason mennta-
skólakennari:
Ég er þess ekki umkominn að
segja eða kenna portúgölsku
þjóðinni, hvað henni er fyrir
beztu stjórnarfarslega eða í öðr-
um efnum. Enda geri ég ekki
ráð fyrir að Mbl. ætlist til þess,
heldur sé blaðið að spá í öreind-
ir þess samsafns, sem stundum
Héraðsmót Sjálfstæðisflokksins
um næstu helgi verða á Kirkju-
bæjarklaustri, Hellu og Flúðum
'JM næstu helgi verða
íaldin 3 héraðsmót Sjálf-
itæðisflokksins:
íirkjubæjarklaustri
östudaginn 8. ágúst kl. 21. Avörp
lytja Gunnar Thoroddsen
inaðarráðherra og Steinþór
k:stsson alþm.
íellu
laugardaginn 9. ágúst kl. 21.
ivörp flytja: Geir Hallgrímsson
orsætisráðherra, Ingólfur Jóns-
on alþingismaður og Þorsteinn
’álsson ritstjóri.
rlúðuni
sunnudaginn 10. ágúst kl. 21.
vvörp flytja: Matthías Á. Mathie-
en fjármálaráðherra, Guðlaugur
lislason alþingismaður og
'aldimar Bragason prentari.
Skemmtiatriði á héraðsmótun-
m annasl hljómsveit Olafs
auks ásamt Magnúsi Jónssyni
óperusöngvara, Svanhildi,
Jörundi og Hrafni Pálssyni.
Hljómsveitina skipa Ólafur
Gaukur, Svanhildur, Ágúst Atla-
son, Benedikt Pálsson og Carl
Möller.
Efnt verður til ókeypis happ-
drættis og eru vinningar tvær
sólarferðir til Kanaríeyja með
Flugleiðum. Verður dregið í
happdrættinu að héraðsmótunum
loknum, þ.e. 20. ágúst n.k.
Að loknu hverju héraðsmóti
verður haldinn dansleikur til kl. 2
e.m. þar sem hljómsveit Ólafs
Gauks leikur fyrir dansi og
Söngvarar hljómsveitarinnar
koma fram.
ÞESSIR litlu steinar eiga sér aðra forsögu en steinarnir,
sem menn rekast á á vegi sínu, því að þessir steinar
urðu til í tilraunaglösum. Það voru nokkrir áhugasamir
steinasafnarar úr öðrum röðum starfsmanna Islenzka
álfélagsins hf, sem gerðu tilraun til að „rækta“ kristalla i
tilraunaglösum og sýnir myndin árangurinn af fyrstu
tilrauninni. Til vinstri er kristall úr kalíum ál súlfati, í
miðið úr kalíum natríum tartrati og til hægri úr kalíum
ferrícyanidi. — Myndin og frásögn af þessu birtist í
nýútkomnum ÍSAL— tíðindum.