Morgunblaðið - 03.08.1975, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 3. ÁGÚST 1975
II.U. Andc-rscn scsir frá því. er Gríinur
Thoinscn koin u<> iionuin f'iúlandi:
„ör.sleti er víst sá niaiHir, sein inér hefur
|>ólI vænsl um. Éfj nian svo ííIííkmI eflir því
einu siimi. þefiai' éf; liaféi verirt rifinn
niéui' í „Korsaren". Þad var niitlvikudafí-
ur. of> t*fi átli ad liorrta iijá Örsled. Rk var
fn.jiif! iuuiKKÍnn <>tt nal þess untlir borduni,
en Örsled l<>k lílid undir þart. Uad var eins
ok iiann læki lílid eflir því. sem éfi safiéi.
Kona lians aflur á nnVli vorkemitli inér
Andersen
og íslendingar
injiifi. Kf- for lieini, ok alll kviiidid iá illa á
niér. Klukkan hálfellefu var barid at) d.vr-
uni lijá niér. ok þar var þá koniinn Örsled
Kanili. Uann hafdi farié svo sídla kviiids
alla liina liiiifíu leid heinian a<l frá sér í
Sludieslræ‘de. Hann koni inn til niin ok
safnii: „Kfi veit ekki. hvernif! á því slend-
ur, en konan mín hefur safíl mér, a<) það
hafi lefiid svo illa á ydur í tlaf!. Kf! veilli
þvi eifiinlefía eiifja eflirlekt. — éf! var a<)
htifísa imi eillhvad variiantli inína visintla-
firein. Htin sefiir, a<) éf! hafi ekki veri<)
nóf!ti alii<)lef!tir vi<) y<)ur. Þér vitii) þ<i. a<)
mér þykir væ'iil uni yilur, <>f! a<) éf! er
sannfæ-nlur mn. a<) þér eif;i<) niikla frani-
lí<) fyrir hiinduni sem skáltl. Kk er viss uiii,
a<) éf! er ekki a<) va<)a reyk í því efni, þ<i a<)
uniheiniurinn fieri sér þelta ekki ijósl
ennþá. Ofi svo hældi liann niér. svo a<) éfi
huf!hreyslist. Hann faóinaói niif!, k.vssti
niifí á ennió ofj fór svo burt. Kf! var svo
liræ*róur. aó éf> fle.vfiói niér á letuibekk of>
ftrét. Gríniur Thoinsen, sem bjó í lierborfíi
vió hlióina. kom inn ok spurói inifí. Iivaó
mn væri aó vera. Kf> safíói honuin alla
söfuina. en hann viknaói ok mælli: „í
kvöltl æ'tla t»f! aó heila yöur eimi. Kf! skal
aldrei bera fieniia aó biaói lil þess aö rita
iieilt á inóli yöur."
Grínitir f*erir meira en aö slantla viö
heit sill.
3. april 1855 sef>ir Andt'rsen í bréfi lii
Henrielle Wulff: ........ Mikiö fileöiefni
barsl inér i f.vrradafi. Kk fékk síöasla hefti
af inánaöaiTili Sleenslrups. en þaö er ný-
koniiö tíl, of! í því er fyrsti ritdöniurinn í
Daninörku. sein vióurkennir, aö éf! sé
skáltl. kaó er Ki'ein uin ril inín. vel skrifuö
of! smekklef!, af þekkinfju of! mannleKUin
næmleika. Allir. sem hafa lesiö hana,
Ijtika á hana lofsyröi... Greinin er ellir
Grím Thomsen. I henni er fario int'ó iuík
eins ok fíert er í Brellandi <>k þý/kaiamli.
Ék veil vei, aö ét; er þar í of björtu ljösi,
en þaö hefur svo oft áólir veriö lýsl á mig
meó týru, aö þaö Ketur veriö K»tt f.vrir mÍK
aö fá dálillar skaöabætur."
Þt'ss ber hér þeKar aö K*ta, aö ummæli
Andersens í bréfinu til Henriettt* Wulff
uiii fyrsta rildóminn, sem viöurkenni, aö
hann sé skáld, veröur aö taka meö mikilli
vaníö, enda fá þau enKan veKinn slaöizt,
ef þau eru lekin bókstafleKa. Rildóinur
Gríms Thomsens er skrifaöur í tilefni
heildariilKÚfu af verkuin Andersens, sem
átli vinsældum ad faKna meö háuni sem
láKum í Danmörku á þeim lima <>k haföi
lenKi átl. Kn hann var afar viökvæmur
fvrir sérhverri KaKnrýni. Þess má einnÍK
Keta, aö liann haföi fenKÍd skáldlaun frá
1838, oröiö riddari af DannebroK 1846 <>k
prófessor aö nafnbót 1851. Hann undi sér
be/.t mt'öal hinna háti <>k átti þar fjölda
vildarvina, m.a. konunKana Krislján 8. <>k
Friörik 7. 1 heildanttKáfuna heföi ekki
verid ráöi/.t ef lesendahópurinn lieföi ekki
veriö óvenju mikiil. Þá er <>k auöveil aö
tilfæra fjölda mj<>K lofsatnleKra ritdóma,
er liann haföi lilotiö, þótt ýmisleKt annaö
mt'KÍ einnÍK lína lil. Kn iílum næsl á kafia
úr Kt'ein um Grím Thomsen eftir Jón
Þorkelsson þjóöskjalavörö, en hún birtisl
í Andvara 1898:
„... Minnisslædastur má þó Grímur
vera Dönum fyrir þaö handarvik, þeKar
hann (1855) kenndi þeim aö meta H. C.
Andersen <>k ævintýraKerö hans. Ander-
sen haföi orl <>k ritaö ævintýri í nær
heilan inannsaldur, en boriö þaö eilt úr
býtum, aö Danir höföu skammaö hann
jafnt <>k þétl út sem fábjána <>k hálfvita.
Aö vísu álti hann nokkra KÓda vini, sem
studdu hann <>k könnuöust viö hæfileika
hans, en þeirra Kadti svo sem ekki. Ul-
iendiiiKar, bæöi KnKÍendinKar <>k Þjöö-
verjar, kunnu þar á móli miklu fyrri aö
meta Andersen en Danir, en yfir því var
vitanleKa þa^aö <>k þaö aö enKU haft, eins
<>K vant er slundum aó vera, þanKaö til
einhver kemur, sem þorir n<>KU einaröleKa
aö rífa sundur moöreykinn, sem oft er
þyrlaö upp af eÍKÍnKÍrni <>k öfund, eöa,
þeKar be/.l lætur, af hreinni vanþekkiiiKu
<>K hiróuleysi um þad aö vita sann á því,
sem um er talad, þvi aö hver étur oft eftir
öörum. Ritdómur Grims um Andersen er
ejnn af þeim, sem þýöinKarmeslir hafa
ritaöir veriö, því aó skoöun Dana á skáld-
skap hans snerí upp frá því svo alKerleya
viö, aö Andersen varö siöan <>k mun
jafnan verða ljúflinKsskáld Dana, <>k þess
ulan eru rit iians nú víölesnari í veröid-
inni en nokkurs annars skálds, sem Danir
hafa átl f.vrr eöa sídar ...“
En hvaö sem ööru lídur, lilaut GiTmur
einslakan viröinKarsess í „Ævintýri iífs
míns", sem Andersen var aö Kan^a frá,
þeKar rildómur Gríins birtist. Hann bók-
slafleKa Iýkur bók sinni um ævinlýri lifs
síns meó ritdómi Gríins Thomsens! ök
þannÍK seKir liann.
„Einmitt þessa daKana, um leiö <>k ók er
aö veröa fimmtUKur <>k heildanitKáfa af
1'iUiin minum kemur út, birtir Dansk
Maanedsskrift ritdóm um þau eftir herra
Grim Thomsen. Sú dýpl <>k hlýja, sem
þessi höfundur sýndi snemma í bók sinni
um Byron, kemur einnig í ljós hérna í
þessari ritKerö. Hún birtir þekkinKU <>k
áslúö á þeim ritum, sem hann ræöir um.
Mér finnst nærri þvi eins <>k Droltinn
vildi, aö éK lyki þessu aldursskeiöi meö
því aö sjá huKhreystiiiKarord H.C. Örsteds
rætast, er hann mælti viö iiiík á hinum
dapurleKU tímum, þeKar menn vildu ekki
skilja mÍK- Heimkynni mín hafa nú færl
mér hinn ilmandi blómvönd viöurkenn-
iiiKaroK uppörvunar.
1 ritdómi herra Grínvs Thomsens er ein-
mitt um ævintýrin sleKÍnn i fám oröum sá
rélli slrenKur, sem ber hljóminn úr dýpt
skáldskapar míns. Þaö er sennileKa ekki
lilviljun, aö dæmin um kjarna <>k merk-
íiiku verka minna eru lekin úr Sökuiii, þ.e.
því sem éK hef siöast ritaö: „Ævintýriö
dæinir Kamansaman stóradóm um sýnd <>k
veruleika, um skurn <>k kjarna. 1 því
streyma tveir slraumar. Háöskur yfir-
borósstraumur, sem Kamnar sér <>k skop-
ast aö stóru <>k smáu, hefur hátt <>k láKt ad
leiksoppi, og undirslraumur alvörunnar,
er meö rétllæti <>k sanni setlur alll á
„réttan staö". Þetta er hin sanna. hin
kristik'Ka kímni!
Þaö, sem éK vildi <>k ástundaöi aö ná, er
saKt hér skýrum oröum."
Örfáum línum síöar lýkur þessari fræ^u
bók Andersens, „Ævintýri lífs míns“.
Sveinn ÁsKfirsson.
^M
Almcnni þékkja IsleiKliiiKar æviniýri
il,<! Andersens fvrsl <>k freinsl af þýöinK-
Um SieiiiKiTms Thorsteinssonar. en þær
komu út i iveimur binduni 1904 <>k 1908.
Kjóröa úlKáfa þeírra kom úl 1970. <>k eru
þar 5<t ævintýri. ails imuui ævintýri And-
<*rsi'ii> vera um 150.
Jónas llaiÍKrímsson haföi mikid ilálæti á
„Anilra síiium". eins <>k liánn kailaóí
iiann. <>k verkum iians. Kitt af' síöuslu
verktim Jónasar var aö „islenzka", i orös-
ins bezlu merkiiiKU. ævintýríö „Kæresle-
lolkene" (KlskeiKÍurna) eflir Aiidersen.
n.K þekkja þa<) ailir hesir IslelKliilKar
tinilir nafnimi „LeKKur <>k skel". Þaö kom
til i bókinni „Nye Kvenlyr" 1844. en fvrsia
hel'li a'vintýra Andersens kom úl 1835.
l'rii'KUst erti samskipti þeirra Grims
Tiiomsi'ns <>k Antlersens. <>k um þau liefur
mynda/l þjóösaKa liér á landi. Kn áótir en
a<) þeim verötir vikiö, skal þess kcIíö. aö
Mallhías .loeliumssoi] heiinsólti skáldió
þjöóliátiöaráriö 1874. Hann st'KÍr Irá því í
„SöKtikaflar af sjálfum mér". en viö liöi'-
tim aóra ht'imild f.vrir heimsókninni — frá
Andersen sjálfum. þvi aö hann skrifaöi
tla.Kbók fram í aildlálió. þöll veikur væri
löiiKuni. 9. febrúar 1874 rítar hann í <la,K-
ix’ikina:
„Bcsök af Paslor Joeliumson, DÍKleren
fra Isiaml. Hann l'ikk flere AutoKrapiis. <>k
efterlod til mÍK el særdeles varmfulilt.
dÍKlerisk brev. hvor han sinukl <>k
ehrisicIÍKi udtaler sík <>m min Bel.vdniiiK
som DÍKler."
Siöar á áiiiiti skrifaöi Matthías lionum
annaö bréf. ihiKsetl 27. nóv. 1874. <>k niinn-
isl hann þar á hinar 4—5 eÍKÍnhamlar-
áritanir. sem iiann liafi feiiKÍö. <>K hvílíka
lii'jí'niiikti þær liafi vakid í London hjá
böriium <>k ftillorönum. er þær sáu — <>k
fei>KU a<) eÍKa. Þar seKÍr Matthías enn-
fremur: „Sendi ók ydur ekki einlak af
háiiöaiTjóötim míntim frá því i suniar?
Hal'i é'K Kleyml þvi. verö ók aö biöja vöur
afsökunar. Kk skal sentla yöur annaö."
Bieöi þessi bréf eru varöveill í Koihiiik-
It'Ka bókiisafniiiu i Kaupmiinnahöfn. en
þar fann þau Gúslav A. Jónasson i'yrir
allniöi'Kum ártiin <>k léöi lil birtiiiKar í
Nýju HelKafelli 1956. Kn i „SÖKukaflar af
s.jálfum imT'" seKÍr séra Malthías:
„Til ævintýraskáldsins H. C. Amlorsens
kom t'K oft. Hann var mér untltir l.júfur <>k
kimxii'. síiköísI leiiKÍ liafa iiTlaö a<) sjá
i'ixntl. en nú væri heilsa sín lekin aö bila.
Iliinn ar. eins <>k alkunnuKt er. frábniKÖ-
nin ifuruin a<) vexli. limaburöi <>k fieiru. <>k
j>ekkii haiin hver madur aftur. sem áöur
liaföi séö hann. Hann var skrefhár. háls-
huiKur <>k höftlöiö eins <>k laust. <>k vatt
nann því sí <>k æ til boKKja hliöa. afarhár
tipi> á enniö <>k atiKun dulræn <>k dreym-
amli. ...Svona á hverl a'vinlýraskáld aó líla
úi. " hu.Ksaöi é'K "
Kins <>k áöur saK<)i hafa samskipti þeirra
(.ríms Thomsens <>k Amlersens oröiö mjÖK
fra'Kl hér á landi <>k feiiK’iö á sík þjóö-
saKiiabla'. Uppliaf )>ess niiin vera. aö i
„Kjailkonunni " birtist áriö 1887 Krein
meö fyrirsöKninni: „Amlersen ævintýra-
skáltl <>k Gríniur Thomsen" <>k er þaó kafli
úr <'iidurniiiininKaj)átlum tini H. C. Ander-
seii. sem Nicolaj BökIi birti í „Danmarks
Iiluslrerede Kalender" 1887 <>k lié'lu: „H.
C Andcrson seKÍr frá. Nokkrir frásaKnar-
þaTtir um samskipli hans vió ýmsa jiekkta
iiielin."
Andersen á heimili slnu 1 Kaupmannahöfn 1 874.