Morgunblaðið - 21.10.1978, Blaðsíða 20
20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2L OKTÖBER 1978
GuAmundur Sitíurjónsson
Guðmundur Sigurjónsson:
Gildran
Olympíuskákmót eru ein þau
erfiðustu mót, sem skákmaður getur
tekið þátt í. Höfuðorsök þess er, að
frídagar í þeim eru mun færri en í
venjulegum mótum. Reynt er þó að
draga úr álagi á skákmanninn með
því að hafa tvo varamenn í hverri
sveit, en yfirleitt er liðsstjórinn ekki
fús til að gefa honum frí, þótt
augljóst þyki, að skákmaðurinn sé
þreyttur. Þegar sveitinni gengur vel
er mikil tilhneiging að breyta henni
ekki, enda er eitt orðtak ævinlega í
hávegum hjá liðsstjóra, en það
hljóðar svo á tungu Engilsaxa:
„Never change a winning tearn!"
(Eigi skal breyta sigurliði). En
þreyttur skákmaður, sem tapar skák,
fær oftast hvíld, enda þarfnast hann
hennar, — og svo er þetta refsing
öðrum þræði!
Því er bæði ánægjulegt og hag-
kvæmt þegar manni tekst að vinna
skák í snarheitum og mig langar að
gera eina skák af því taginu að
umtalsefni hér. Reyndar eru löngu
og erfiðu skákirnar fyrirferðarmeiri
í minningunni en hinar stuttu, en
gildran í þessari skák verður mér þó
líklega alltaf minnisstæð.
Skákin var tefld á Olympíumótinu
í Lugano í Sviss árið 1968. Andstæð-
ingar okkar voru sjálfir gestgjafarn-
ir. Ég átti í höggu við D. Keller,
alþjóðlegan meistara, sem oft hafði
náð góðum árangri í keppni og m.a.
sigrað Bobby Fischer í Zúrich 1959.
— Það er gamall og góður siður
skákmanna að hrósa andstæðingn-
um, einkum þeim, sem maður
vinnur.
H. Kcl, Hdl, Hd2, Bb2, Rd6, p. c2,
c5, f2, g2, h2, e5.
S. Kc7, Hd8, Hf8, Re7, Rb4, p. a7,
b7, e6, f7, g7, h6.
I þessari stöðu hótar hvítur 20.
Rb5+ og a-peðið fellur. Þetta er hin
augljósa hótun. Ef við athugum
stöðuna aðeins nánar, sjáum við
væntanlega annan möguleika til þess
að vinna peð, sem sé 20. Rxb7 og
síðan Hd7+ og Hxe7. Svartur getur
komið í veg fyrir báðar þessar
hótanir með því að leika 19 .. .Rb-c6
og svarta staðan er þröng en traust.
En ef við sökkvum okkur enn dýpra í
stöðuna, komust við að raun um, að
hvítur hótar einungis 20. Rb5+, en
ekki 20. Rxb7. Sjáið þig hvers vegna?
Andstæðingur minn sá það ekki.
19 ... a6!! Svartur hindrar Rb5+, en
virðist „yfirsjást" Rxb7, en í raun og
veru er þetta aðeins mjög lymskuleg
gildra.
D. Keller — Guðmundur Sigurjóns-
son
Frönsk vörn.
I. e4 - eG, 2. d4 - d5, 3. Rc3 -
Bbl. 4. e5 — c5. Á þessum árum var
franska vörnin beittasta vopnið í
safninu, en eftir skák mína við
Kavalek í Caracas 1970 hefur það
legið ónotað að mestu. Líklega dusta
ég af því rykið innan tíðar.
5. dxc5. Algengara er 5. a3.
5 ... Re7, 6. Rf3 - Rb-cG, 7. Bd3 -
d4. 8. a3 — dxc3!?. í bókum má sjá,
að hér er venjúlega leikið 8 ... Ba5,
en mig langaði til að koma andstæð-
ingi mínum sem fyrst út úr bókinni.
Leikurinn er þó líklega síðri en
8... Ba5.
9. axbl — cxb2, 10. Bxb2 — Rxb4.
II. Bb5 +?!. Þessi biskup er stolt
hvjtu stöðunnar. Hvítur átti því að
sýna honum virðingu og leika 11. Be4
í stað þess að skipta honum upp.
11 ... Bd7, 12. Bxd7+ - Dxd7, 13.
Dxd7+ - Kxd7,14. 0-04) - Kc7,15.
Rg5!. Hann er á leið til d6.
15 ... Ha-Í8, 16. Hd2 - h6, 17. Re4
- Hd8. 18. Rd6 - Hh-f8, 19.
Hhl-dl
20. Rxb7? Hann féll í hana!
20... Hxd2, 21. Hxd2 - Kxb7. 22.
Hd7- - Kc8!, 23. Hxc7 - Rc6!.
Hvítur gafst upp.
H. Kcl, He7, Bb2, p. c2, c5, e5, f2,
g2, h2.
S. Kc8, Hf8, Rc6, p. a6, e6, f7, g7,
h6.
Notaleg lokastaða, ef maður situr
réttu megin við borðið. Hrókurinn er
innikróaður og fellur óbættur.
Og þannig fórum við á mis við
langt og erfitt endatafl.
Friðrik Ólafsson:
Við upphafvegar
Það sem hér er skráð, hefur áður
birzt í þætti, sem ég skrifaði fyrir
tímaritið „Skák“ á árinu 1967 og bar
heitið „Nokkur fróðleg tafllok".
Tafllokin voru að sjálfsögðu megin-
uppistaða þáttarins, en til að hann
yrði ekki of þurr og fræðilegur
leitaðist ég við að flétta hann
frásögnum af atburðum þeim og
skákmótum, sem efniviðurinn er
sóttur í. — Hefst þá frásögnin.
í Janúarmánuði 1950 tók ég þátt í
Skákþingi Reykjavíkur, en ég var þá
nokkru áður búinn að öðlast rétt til
að tefla í meistaraflokki. Flestir
beztu skákmenn landsins voru mætt-
ir þarna til leiks, þ.á.m. Baldur
Möller og Guðmundur S. Guðmunds-
son, sem um þessar mundir stóðu
fremstir íslenzkra skákmanna. Mikil .
þátttaka var í mótinu og þurfti
undankeppni til að skera úr um það,
hverjir skyldu tefla til úrslita um
Reykjavíkurmeistaratitilinni Mér
tókst að komast í hóp hinna útvöldu
og átti nú f.vrir höndum að hljóta
eldskírn mína í viðureign við beztu
skákmenn þjóðarinnar.
Ekki vegnaði mér vel í upphafi
úrslitakeppninnar. Þeir Baldur Möll-
er, Árni Snævarr, Guðmundur S.
Guðmundsson og Sveinn Kristinsson
veittu mér föðurlega hirtingu í
fjórum fyrstu skákunum og
Guðmundur Ágústsson virtist á
góðum vegi með að hafa sama
háttinn á í þeirri fimmtu. En þá
ákvað gæfan að gerast mér hliðholl.
Vanhugsaður leikur af hálfu
Guðmundar leiddi til drottningar-
uppskipta, sem léttu af stöðu minni
og eftir 40 leiki var komin upp
staðan, sem hér gefur að líta:
Hv.. Friðrik. Kc3, peð á a2, g2 og
h3.
Sv.i Guðmundur Kd5, peð á c6, c4,
g6 og h7.
Stöðumynd.
Ilvítur á leikinn. í fljótu bragði
virðist hann standa höllum fæti, en
nánari athugun leiðir í ljós, að
hann á að geta haldið jafntefli.
Úrlausnin byggist á einni af
grundvallarreglum skákarinnar —
reglunni um andspænið — og það
er góð æfing í því fólgin að reyna að
gera sér grein fyrir atburðarásinni.
Skákin tefldist á þessa leið.
Ifvítur 1. h4 Hvítur tryggir sér
fyrst, að svartur geti ekki unnið leik
(tempó) á kóngsvængnum með 1. —,
g5. Þetta er e.t.v. ekki nauðsynlegt,
en alla vega skynsamlega ráðstöfun.
1. ----, Kc5, 2. a4 2. a3 hefði gert
svipað gagn, en hvítur er búinn að
tryggja scr leikvinning á kóngs-
vængnum og þarf því ekki að tefla
mjög nákvæmt. T.d. 2. a3 — Kb5, 3.
Kc2 (Ekki 3. a4+? - Kc5! og'
svartur vinnur) 3.—, Ka4. 4. Kc3 og
svartur kemst ekkert á'eiðis.
2. ----. Kd5
Ætti svartur kost á leikvinningi á
kóngsvængnum væri hvítur giatað-
ur, því að svarti kóngurinn kæmist
þá til b4. En þetta er ekki mögulegt,
eins og sjá má af éftirfarandi: 2, h6
3. g4 — g5, 4. h5. Nú verður svarti
kóngurinn að hörfa til d5.
3. Kd2 - Kd4, 4. Kc2.
Svartur má alls ekki fá tækifæri til
að leika —, c3 með skák. Þá væri
slagurinn tapaður. Sama máli gegnir
um 4. a5?, Kc5 og svartur vinnur.
4. ----, h6, 5. g4 — g5, 6. h5
Peðsleikirnir á kóngsvængnum
hafa engu komið til leiðar og
atburðarásin er nú einskorðuð við
drottningarvænginn.
6. ----. Kd5
Svartur gæti jafnvel ratað í
taphættu eftir 6. —, c3. T.d. 7. a5 —
Kc5, 8. Kxc3, — Kb5 9. Kd4. Nú leiðir
9. —, Kxa5, 10. Kc5 til taps fyrir
svart, en 9. —, c5+, 10. Kd5 — c4, 11.
a6 á hinn bóginn til hagstæðs
drottningarendatafls fyrir hvítt.
7. Kd2
í þessari stöðu er það fyrst og
fremst tvennt, sem hvíti ber að hafa
hugfast. I fyrsta lagi að geta ávallt
leikið Kc3, þegar svartur leikur —,
Kc5. í öðru lagi að geta ávallt leikið
Kc2, þegar svartur leikur Kd4. Þarna
er um visst afbrigði andspænisregl-
unnar að ræða.
7. ----. - KdG, 8. Kc2
Sérhver annar leikur mundi leiða
til taps. Þetta nefnist fjarlægt
andspæni.
8. ----, - Kc5
Svartur reynir fyrir sér enn um
stund, en tilraunir hans bera ekki
árangur.
9. Kc3 - Kd5, 10. Kd2 - Kd4, 11.
Kc2 - Kd5.12. Kd2 Jafntefli.
Ég man, að mér þótti það mikill
sigur fyrir mig að ná jafntefli á
þessa skák gegn svo sterkum skák-
manni sem Guðmundi og þetta gaf
mér byr undir báða vængi. Úr
fjórum síðustu skákunum fékk ég
þrjá vinninga og náði að deila neðsta
sætinu með Benóný Benediktssyni,
aðeins hálfum vinningi fyrir neðan
þá Eggert Gilfer, Guðjón M. Sigurðs-
son og Svein Kristinsson. Úrslitin í
mótinu urðu þessi: 1. Guðmundur S.
Guðmundsson 6 xk v. 2. Baldur Möller
6 v. 3.-5. Árni Snævarr,
Guðmundur Ágústsson og Lárus
Johnsen allir með 4‘/2 v. 6.-8.
Eggert Gilfer, Guðjón M. Sigurðsson
og Sveinn Kristinsson allir með 4 v.
9—10. Benóný Benediktsson og
Friðrik Ólafsson með 3 'k v.
Vorið 1954 tók ég i fyrsta skitpi
þátt í svæðismóti í skák, en Is-
lendingar höfðu þá rétt til að senda
einn skákmann til slíkrar keppni.
Mót þetta var haldið í Tékkóslóvakíu
og var upphaflega ætlunin, að
Guðmundur Pálmason yrði aðstoðar-
maður minn, en málin skipuðust á
þann veg, að hann gekk inn í
keppnina, þar sem keppandinn frá
Israel mætti ekki til leiks.
Guðmundur var um þessa mundir
orðinn vel þekktur skákmaður m.a.
vegna ágætrar frammistöðu sinnar á
stúdentaskákmótum og þótti sjálf-
sagt, að honum yrði veittur réttur til
að taka þátt í mótinu.
Ekki var það árennilegur hópur,
sem við Guðmundur áttum fyrir
höndum að mæta í þessu móti. Af
frægum má fyrst telja stórmeistar-
ana, Szabo frá Ungverjalandi, Pach-
man frá Tékkóslóvakíu og Stáhlberg
frá Svíþjóð, en auk þeirra voru
mættir til leiks ýmsir mjög öflugir
skákmeistarar, svo sem Filip/I’ékkó-
slóvakíu, Lundin, Svíþjóð, Barcza,
Ungverjalandi, Sliwa, Póllandi,
Uhlman, A-Þýzkalandi og Balanel,
Rúmeníu, svo að nokkrir séu nefndir.
Aðeins 5 efstu sætin í mótinu gáfu
rétt til þátttöku í millisvæðamóti og
maður gerði sér ekki sérlega háar
vonir um að hljóta eitthvert þeirra.
En auðvitað var gengið til leiks með
þeim ásetningi að gera sitt bezta.
Árangurinn í fyrstu umferðunum
fór fram úr björtustu vonum.
Guðmundur vann þrjár fyrstu
skákirnar með miklum glæsibrag og
eftir 5 umferðir vorum við jafnir í
3.-4. sæti með 4 vinninga. Þetta var
sannkallað „draumastart", eins og
íþróttafréttirnar mundu orða það og
þaö verður að viðurkennast, að
ýmsar notalegar tilfinningar voru
farnar að bærast hið innra með
manni, þegar hér var komið sögu. En
þá syrti skyndilega í álinn.
Guðmundur tapaði illilega fyrir
Balanel, og ég lenti i klandri í skák
minni við Kluger frá Ungverjalandi.
Það eru einmitt lokin á þeirri skák,
Friðrik Ólafsson. frambjóðandi til embættis forseta FIDE. ásamt Ineke Bakker. aðalritara FIDE og Einari
S. Einarssyni forseta SI. Myndin er tekin í fyrrasumar. er Skáksamband íslands bauð henni hingað til
lands. skömmu eftir að sambandið hafði tilkynnt um framboð Friðriks. Ljósm. Mbl.