Morgunblaðið - 21.10.1978, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. OKTOBER 1978
21
sem hér verða tekin til meðferðar,
því að þau eru mjög athyglisverð og
gefa góða hugmynd um, hversu
vandrataðir eru refilstígir hrók-
sendataflsins.
Kluger hafði hvitt í þessari skák
og eftir 76. leik svarts varpp þessi
staða:
IIv.i Kluger. Ka2 — He8 og peð á
b2 og efi.
Sv.i Friðrik. Kd5 - IIe3.
Mér hafði tekizt að rétta nokkuð
við stöðuna í síðustu leikjunum, en
mér var engan veginn ljóst, hvort
jafntefli leyndist í stöðunni. Við
athugun mína á biðstöðunni eftir 72.
leik (staðan var þá talsvert flóknari)
hafði ég komizt að þeirri niðurstöðu,
að vinningurinn væri mjög torsóttur
fyrir hvít, en skammur tími var til
stefnu og ég hafði engin tök á að
kryfja stöðuna til mergjar.
Ég hefði getað sparað mér tíma og
vinnu og orðið hálfum vinningi
ríkari, ef mér hefði verið um það
kunnugt, að nákvæmlega sams konar
endatafl hafði komið upp á alþjóð-
legu skákmóti í Búkarest 1953, þ.e.
árinu áður en skák mín við Kluger
var tefld. Sú staða kom upp í skák
milli rúmenska skákmeistarans
Szabo og sovézka stórmeistarans
Boleslafsky og ítarlegar rannsóknir
á þessu endatafli höfðu þá m.a. leitt í
ljós, að leiðin, sem ég hugðist fara í
skákinni við Kluger, var röng.
Boleslafsky sýndi fram á, hvernig
halda á jafntefli, og það liggur þvi
beinast við að kynna sér gang mála í
skák hans við Szabo, áður en lengra
er haldið.
Staðan eftir 84. leik svarts:
Hv.i Szabo. Kg4 — Hd8 og peð á
g3 og d6.
Sv.i Boleslafsky. Ke6 - Hf2.
Stöðumynd.
Þessi staða er í meginatriðum
hliðstæð hinni fyrri, þær eru sam-
loka. Hvíti kóngurinn stendur hins
vegar mun betur að vígi hér og ætti
það að tryggja hvíti vinning í þessu
endatafii. Framhaldið varð sem hér
segir:
1. Kh4
Þessi leikur er sá raunhæfasti og
eðlilegasti í stöðunni og hann ætti að
leiða til vinnings.
1. ----. - Hd2 2. g f
Einfaldast hefði verið 2. Kg5 —
Hd5+, 3. Kh6 — Hd4, 4. Hg8 og
framrás g-peðsins verður ekki
stöðvuð. Einnig gat hvítur þvingað
fram vinning með 2. d7 — Ke7, 3.
He8+ — Kxd7, 4. Je4 o.s. frv. Leiðin,
sem hann velur, gerir vinninginn
torsóttan, en gefur skákinni fræði-
legt gildi.
2. ----. - Kf6, 3. Kg3
Nú dugði ekki lengur 3. d7 vegna
—, Kg7! og skákin er jafntefii. Vert
er að veita þessari stöðu athygli.
Leiki hvítur peðinu til d7 og svarti
kóngurinn kemst til g7 er staðan
ávallt jafntefli. Á sama hátt mundi
3. g5+ - Kg6, 4. Kg4 - Hd4+, 5. Kf3
— Kxg5, 6. d7 — Kf6 leiða til
jafnteflis.
3.-----. - IId3+, 4. Kf4 - Hd4+. 5.
KÍ3
5. Ke3 leiðir líka til vinnings, sbr.
frh. í skákinni Kluger — Friðrik (6.
Friðrik Ólafsson
Kd3). T.d. 5. -, Hxg4, 6. He8 - Hg7,
8. Kd4 og vinnur.
5. ----. - Ke6
Eða 5. -, - Kf7, 6. g5 - Ke6 (6.
-, - Kg6 7. Ke3, Hdl, 8. Ke4 og
vinnur) 7. d7 - Ke7 (7. -, - Kf7, 8.
Hh8 o.s. frv.) 8. Hh8 — Kxd7,9. g9 og
vinnur.
6. Kg3?
Hvítur er reikull í ráði, hann gerir
sér ekki grein fyrir því í hverju
vinningurinn er fólginn. Einfaldast
var líklega 6. d7 — Ke7, 7. He8+ —
Kxd7, 8. He2 og svartur getur ekki
komið í veg fyrir, að hvítur komi sér
upp svonefndri Lucena-stöðu, en svo
kallast staðan, þegar hvíti kóngur-
inn er kominn til g8 og peðið til g7.
Þá er vinningurinn aðeins tæknilegt
atriði.
6. ----. - Kf6. 7. Kh4??
Hvítur er augsýnilega þeirrar
skoðunar, að einu gildi hvernig hann
tefli skákina, en það er öðru nær.
Eftir þennan leik er skákin jafntefli.
7. Kf3 var að sjálfsögðu rétti
leikurinn, sbr. skýringarnar að
framan.
7.-----. - Hd3!
Boleslafsky er með á nótunum og
lætur sér ekki tækifærið úr greipum
renna. Jafnteflið er nu í höfn og
tilraunir hvíts til að rugla andstæð-
ing sinn í ríminu bera engan
árangur.
IIv.i Szabo. Kh4 — Hd8 og peð á
d6 og g4.
Sv.i Boleslafsky. Kf6 — Hd3.
Þetta er jafnteflisstaðan og hana
er vert að leggja á minnið.
8. IH8+ - Kg7. 9. IId8 - Kg6. 10.
IId7 - Kf6. 11. Hd8 - Kg6. 12. d7
- Kg7!, 13. Kg5 - Hdl. 14. KÍ5 -
IH1+.
Það er fljótlegt að sannfæra sig
um, að hvítur hefur engin tök á að
vinna skákina. Jafntefli var samið
nokkrum leikjum síðar.
Hvítur fór illa með tækifæri sin í
þessari skák, og hann átti greinilega
ekki von á, að jafntefli leyndist í
stöðunni.
Við vikjum þá aftur að skákinni
Kluger — Friðrik hér að framan,
þ.e.a.s. fyrstu stöðumyndinni. Við
höfum orðið margs vísari um þessi
tafllok og þann fróðleik færum við
okkur nú í nyt. Við hefjum athugun
okkar með því að spyrja: „Getur
svartur komið í veg fyrir, að hvítur
nái fram vinningsstöðu, þ.e. með
kónginn á þriðju reitaröð og b-peðið
á þeirri fjórðu.?“ Skákin tefldist á
þessa leið:
1. b3
Eini leikurinn, sem hefur raun-
hæft gildi. Nú er líklega rétta
augnablikið til að átta sig á helztu
kennileitununum í þessu endatafli.
a) í tafllokunum Szabo —
Boleslafsky gat hvítur í vissum
tilvikum fórnað d-peði sínu og knúið
síðan fram vinning með hjálp
g-peðsins vegna þess að svarti
kóngurinn komst ekki í veg fyrir það.
Þessi möguleiki er ekki fyrir hendi
hér, því að hvíti kóngurinn og
b-peðið eru of skammt á veg komin.
Hugsa mætti sér atburðarásina, sem
hér segir: 1. e7 — Kd6, 2. b3 — Kd7,
3. Hd8+ - Kxe7, 4. Hd4! - He6!, 5.
Ka3 - Ha6+, 6. Kb4 - Ha8, 7. Kc3
— Ke6, 8. b4 - Hc8+, 9. Kb3 (Eða 9.
Kd3 - Ke5, 10. b5 - Hb8) 9. -, -
Ke5, 10. Hc4, Hb8, 11. Ka4 - Kd5,
12. Hc5+ - Kd6,13. Ka5 - Ha8+, 14.
Kb5 - Hb8+, 15. Kc4 - Hh8 og
jafntefli. Einnig mætti orða þetta
þannig, að svarti kóngurinn sé of
nálægt b-linunni (sem auðvitað
stafar af því, að b-peðið er of
skammt á veg komið!) Tækist hvíti
að skorða svarta kónginn af á
f-línunni væri staðan „teóretískt"
unnin.
B) Hvítur getur ekki unnið, ef
hann lætur svarta hrókinn rjúfa
sambandið milli hvíta kóngsins og
b-peðsins. Sem dæmi má taka: 1. b4?
— He2+ (Eftir uppskipti á e6 næði
hvítur vinningsstöðu með Ka2 — a3
— a4 — a5 o.s. frv. Stæði hvíti
kóngurinn hins vegar á d2 væri
svarti ekkert að vanbúnaði. 2. Kb3 —
He3+, 3. Kc2 (En ekki 3. Ha4? — Kc6
og nú er komin upp jafnteflisstaðan,
sem Boleslafskv lokkaði Szabo í.) 3.
-, - Kd6, 4. Ha8 - Kd5, 5. Ha6 -
Kc4, 6. Kd2 - Hé5, 7. Hb6 - He4 og
hvítur kemst ekkert áleiðis.
C) Hvítur kemur engu til leiðar með
1. Kbl — He2 o.s. frv. Við snúum
okkur þá að skákinni, eins og hún
tefldist.
1. ---, - Kc5?
Þessi staða var mér hálfgerð
ráðgáta, eins og áður sagði, og það
hefði verið slembilukka, ef ég hefði
ratað á rétta leikinn, sem er 1. —, —
Kc6! Eftir 1. —, — Kc5 er skákin
töpuð, því að þessi leikur gerir hvíti
einmitt kleift að fá fram vinnings-
stöðuna, sem áður er minnst á, þ.e.
kóngurinn á þriðju reitaröð og
b-peðið á þeirri fjórðu. Með 1. —, —
Kc6 hefði svartur getað komið í veg
fyrir þetta, eins og eftirfarandi
dæmi sýna:
a) 2. Ka3 — He4, 3. b4 — He3+ og
nú er komin upp jafnteflisstaða,
hvort sem hvítur leikur 4. Ka4 eða 4.
Kb2.
b) 2. Kb2 - Kc7, 3.Kc2 - Kc6, 4.
Kd2 - Hxb3, 5. Hd8 - Hb7
jafntefli. Auðvitað mætti reyna
fleiri leiðir, en þær ber allar að sama
brunni. Frekari skýringa við tafl-
lokin er ekki þörf.
2. Ka3 - Hcl. 3. bl+ - Kc6. 4.
Kb3 — He2. 5. Kc4 - He4+.
6. Kd3! 6.------. - Hel, 7. Kd4 -
Kd6. 8. Kc4 - He5, 9. b5
9.-----, - IIc4+, 10. Kb3 - Kc5.
11. e7! - Kd6. 12. b6 - He5, 12.
Kbl - Hel. 14. Kb5 - Kd7. 15.
IIa8 - Hbl+, 16. Ka6 Gefið.
Eftir skákina fræddi Barcza mig á
því (Barcza tefldi í mótinu í
Bukarest 1954) að upphafsstaðan
væri sennilega „teóretiskt" jafntefli
og svo sagði hann mér frá endatafl-
inu milli Szabos og Boleslafskys. Mér
þótti að sjálfsögðu súrt i broti að
hafa látið þessa skák fara fram hjá
mér, en ekki þýddi að sýta orðinn
hlut. í næstu umferðum gekk allt vel
og að loknum 10 umferðum var ég
enn í 3ja sæti með l'k vinning (á
eftir Pachmann og Szabo) og ágæta
möguleika til að verða mér út um
farseðil á millisvæðamótið. — Guð-
mundur hafði hins vegar átt örðugt
uppdráttar á þessu tímabili og var
greinilegt, að langvarandi æfingar-
leysi var fariö að hafa áhrif á
taflmennsku hans.
Oft koma stærstu skellirnir, þegar
allt virðist leika í lyndi. í 11. umferð
átti ég í höggi við einn skæðasta
keppinaut minn, Pólverjann Sliwa,
og tókst fljótlega að snúa skákinni
mér í hag. Átti ég aðeins eftir að
„innbyrða" vinninginn, þegar mér
urðu á hrapaleg mistök, sem breyttu
glæsilegri stöðu í rjúkandi rúst.
Þessi ósigur markaði þáttaskil í
mótinu fyrir mig. í stað þess að hafa
1 ‘k vinnings forskot á hættulegustu
keppinauta mína voru þeir skyndi-
lega komnir upp að hlið mér og
þegar við bættist, að ég átti eftir að
fást við suma sterkustu skákmenn-
ina, svo sem Pachman, Szabo og
Stáhlberg, var sýnt, að horfurnar
voru allt annað en góðar. Þrátt fyrir
góða viðleitni tókst mér ekki að
hindra, að þeir Filip, Stahlberg og
Sliwa kæmust upp fyrir mig á
endasprettinum, og mátti ég í
rauninni þakka fyrir að ná þó 6.
sætinu. — Þetta urðu því málalokin í
fyrstu atlögu minni að heims-
meistaratitlinum.
Kvennasveitin á
Olympíuskákmótinu
Ólöí Þráinsdóttir
íslandsmeistari
Guðlaug Þursteinsdóttir
Norðurlandameistari
Hirna Norðdahl
Svana Samúelsdóttir