Morgunblaðið - 21.10.1978, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 21. OKTÓBER 1978
ísland er aöeins smáríki
með sína tvö hundruð þús-
und íbúa en býr þó yfir
gamalli og gróinni skákhefð.
Ferðalangar sem fyrr á
öldum lögðu leið sína til
þessa fjarlæga eylands í
norðurhöfum og rituðu bæk-
ur um ferðir sínar fundu
margt sem vert var að segja
frá. Það er í senn skemmti-
legt og fróðlegt að lesa
þessar gömlu ferðasögur
þeirra. Þeir hafa frá mörgu
að segja, margt hefur komið
þeim á óvart, sumir geta
ekki orða bundist yfir því að
Guðmundur Arnlaujísson
Guðmundur Arnlaugsson:
niður í rannsóknir á herini og
varð árangur þeirra rann-
sókna mikið rit: Chess in
Iceiand, er honum entist
ekki aldur til að ljúka, og
koma það út að honum
látnum árið 1904. Fiske tók
ástfóstri við land og þjóð og
eftir að hann varð auðugur
maður gaf hann íslendingum
margar góðar gjafir, þar á
meðal mikið og verðmætt
skákbókasafn sem nú er
hluti af Landsbókasafni.
Hann studdi þá einnig til
útgáfu á skáktímariti:
ur fyrir sig og reyndust
stundum skeinuhættir fræg-
um skákköppum. Margir
ungir og efnilegir skákmenn
komu fram þótt enginn
þeirra nái árangri á heims-
mælikvarða fyrr en Friðrik
Ólafsson.
FRIÐRIK
ÓLAFSSON
Árið 1950 er skákþing
Norðurlanda haldið á íslandi
í fyrsta sinni. í landsliðs-
flokki berjast vöskustu skák-
um og tók svo örum framför-
um, að um tvítugt var hann
orðinn sterkari skákmaður
en íslendingar höfðu nokkru
sinni fyrr eignast. Tvítugur
vinnur hann tvö afrek sem
vöktu athygli á honum víða
um heim.
Hann vinnur sigur
í Hastings ásamt Kortsnoj,
fyrir ofan meistara eins og
Ivkov og Taimanov. Og hann
sigrar argentínska stór-
meistarann Pilnik í einvígi:
Friðrik vann 4 skákir, 2 urðu
jafntefli en Pilnik vann
íslenzk skákhefð
þessi einangraða og af-
skekkta þjóð skuli iðka tafl í
jafn ríkum mæli og raun ber
vitni. Jafnvel á fátækum
bóndabæjum langt inni í
landi eru til töfl. Og taflið er
stundað af mikilli alvöru, ein
skák getur staðið dögum
saman, því að menn þurfa að
sinna öðrum störfum og gera
þá hlé á taflinu á meðan.
Þetta minnir á biðskákir
nútímans, þó hætt sé við að
taflmennskan hafi verið all-
miklu frumstæðari þá en nú.
íslendingar komast í
snertingu við nútíma tafl-
mennsku seint á 19. öld,
þegar ungur bandarískur
fræðimaður Willard Fiske
kemur í heimsókn. Fiske
kom til Islands vegna áhuga
síns á fornum bókmenntum
en hann var einnig áhuga-
maður um skák, hafði teflt á
fyrsta bandaríska skákmót-
inu 1857, var vinur Pauls
Morphy og starfaði að út-
gáfu fyrsta bandaríska skák-
tímaritsins. Hin forna skák-
hefð íslendinga heillaði
Fiske svo að hann sökkti sér
uppnámi“ er kom út árin
1900 og 1901 og var í hópi
merkari tímarita um skák á
sinni tíð, en var ritað á
nútímávísu á íslandi.
íslendingar hefja þátttöku á
alþjóðaskákmótum um 1930
og hafa meðal annars tekið
þátt í nærri öllum ólympíu-
mótum síðan. Framan af
vakti árangur þeirra ekki
mikla athygli þótt hann væri
ágætur miðað við stærð
þjóðarinnar. íslendingar
skutu að jafnaði ýmsum
margfalt stærri þjóðum aft-
menn landanna um sæmdar-
heitið Norðurlandameistari í
skák, en í meistaraflokki er
einnig barist af mikilli
hörku. Þar vekur athygli
smávaxinn 15 ára drengur,
yngstur allra keppenda á
mótinu en vinnur þó sigur. Á
næsta Norðurlandamóti sem
haldið er í Danmörku sigrar
þessi piltur með yfirburðum
enda orðinn þremur árum
eldri. Þetta er Friðrik Ólafs-
son. Átta ára gamall lærði
hann að tefla af föður sínum,
fór síðan að tefla á skákmót-
enga. Þetta voru ótrúleg
úrslit, því að Pilnik var þá
upp á sitt besta, nýbúinn að
vinna sér rétt til þátttöku í
áskorendamóti í Amster-
dam.
En um þetta leyti er
kominn fram annar óvenju-
lega efnilegur skákmaður á
Norðurlöndum: Bent Larsen.
Og á næsta Norðurlanda-
móti er leikurinn ekki jafn
auðveldur fyrir Friðrik. Þeir
Bent Larsen verða jafnir
efstir á Norðurlandamóti í
Ósló og í kjölfar þess tefla
Til þessa hafa verið h ldin 22
ólympíumót skákmanna, og höfum
við íslendinKar blandað okkur í þá
keppni 17 sinnum.
Aftur á móti höfum við aldrei sent
sveit skákkvenna á þennan vettvang,
en slík keppni fór fyrst fram í
Emmen í Hollandi 1957, og mun hafa
verið haldin 7 sinnum. Lengra bil
hefur verið milli móta hjá konum en
körlum, oft þrjú ár, en eftur á móti
hefur lengi verið regla að ólympíu-
mót séu haldin annað hvert ár.
Framan af var mótshaldið ekki í jafn
föstum skorðum, og svo setti heims-
styrjöldin heldur betur strik í
reikninginn.
Nú er ákveðið að kvennasveit fari
á ólympíumótið í Argentínu í
upphafi vetrar hér (við sumarkomu
þar syðra), og byrjar þar með nýr
Baldur Pálmason
Folkestone 1933,
— 5. mót
Á baðströndum Suður-Englands
komu saman skáksveitir frá 15
löndum, og var það nokkur aftur-
kippur.
Héðan fóru þrír hinna sömu
skákmanna og til Hamborgar, As-
mundur Ásgeirsson, Eggert Gilfer
og Einar Þorvaldsson. Hinn fjórði
var Þráinn Sigurðsson, tvítugur
Siglfirðingur, nýbrautskráður frá
Verzlunarskóla Islands. Fararstjóri
var Elís Ó. Guðmundsson þáv. ritari
skáksambandsins.
Okkar menn urðu að sætta sig við
13.—14. sæti (með Belgíumönnum),
fengu 17 vinn. í 56 skákum. Þeir
unnu belgísku sveitina eina (3:1) og
gerði jafntefli við Litháa og Eng-
lendinga (2:2). Fjórfaldan ósigur
biðu þeir fyrir Tékkum og Pólverj-
um.
Vinningaskrá hvers og eins var
þannig: 1. Ásmundur 3 14 v., 2.
1. Eggert Gilfer 7 v., 2. Ásmundur
Ásgeirsson 6 Í4 v. 3. Einar Þorvalds-
son 614 v., 4. Baldur Möller 7'/2 v., 5.
Árni Snævarr 8'/2 v., 6. Steingrímur
Guðmundsson 6 v., 7.. Guðmundur
Arnlaugsson 8 v., 8. Sigurður Jóns-
son 514 v. Varamenn: Ari Guð-
mundsson 1 v. af 6 og Garðar
Þorsteinsson 1 v. af 2. Ari og Garðar
voru jafnframt fararstjórar. Ari var
fyrsti forseti Skáksambands íslands,
sem stofnað var 1925.
Ungverjar unnu frækilegan sigur,
þar eð þeir sigruðu hreinlega alla
andstæðinga sína, fengu samtals
110 14 v. af 160.
Islendingar hlutu 5714 v. og lentu í
19. sæti. Sigur var unninn á fjórum
þjóðum: Norðmönnum (514:2 Vfe ),
Svisslendingum og Búlgörum (5:3) og
Frökkum (4W;3Vh).
Stokkhólmur 1937,
— 7. mót
Þarna voru 19 þjóðir saman
Buenos Aíres 1939,
— 8. mót
Þarna leiddu 27 þjóðir saman
hesta sína, fleiri en fyrr, þrátt'fyrir
mótsstað fjarri Evrópu, þar sem
skáklistin átti sér sterkust vígi. En
margar þjóðir á vesturhveli jarðar
voru vaknaðar til lífs á því sviði, og
nú flykktust þær á 8. ólympíuleikana
11 samtais eða 40% þátttökuþjóða.
Fimm Islendingar lögðu lönd og
höf undir fót og áttu fjögurra
mánaða útivist (17. júlí—16. nóv.).
Skýringin á þeim ianga tíma felst í
heimsstyrjaldaráhlaupinu, sem
raskaði fljótt flestum áætlunum.
Þarna var í fyrsta sinn undan-
keppni í riðlum, sem tíðkast hefur á
ólympíuleikum síðan þar til frávik
var gert í Haifa fyrir tveimur árum.
Keppt var i þremur 7 sveita riðlum
og einum riðli 6 sveita. Skyldu 4
efstu sveitir hvers riðils mynda
aðalkeppnisflokk, en hinir skipa
B-flokk, þar sem teflt, yrði um
Baldur Pálmason:
Olympíuskákmót í hálfa öld
kapítuli í skáksögu okkar. Því er ekki
úr vegi að gera nú yfirlit yfir
þátttöku og árangur íslenzkra skák-
karla hingað tii, svo konurnar geti
t.d. haft þá samantekt til hliðsjónar
og viti að hverju keppa ber, ef þær
vilja standa karlþjóðinni á sporði!
Lundúnir 1927 og Haag
1928,
— 1. og 2. mót
Fyrstu ólympíuleikar skákmanna
voru haldnir í Lundúnum 1927. Þar
tefldu 16 skáksveitir (fjögurra aðal-
manna). Sigurinn féll Ungverjum í
skaut, 40 vinn. í 60 skákum.
Árið eftir var boðað til annarra
leika i Haag. Þá urðu skáksveitirnar
17. Ungverjar sigruðu aftur, fengu 44
v. af 64.
íslendingar létu þessi mót bæði
fram hjá sér fara en tóku síðan við
sér. Sama máli gegndi um
Norðmenn.
Hamborg 1930,
— 3. mót
Frumherjar okkar á ólympíumóti
voru engir veifiskatar.
1: Eggert Gilfer (þá margfaldur
Islandsmeistari), 2: Ásmundur Ás-
geirsson (svo efnilegur skákmaður
þá, að hann varð bæði Islands- og
Reykjavíkurmeistari árið eftir og
alloft síðar), 3: Einar Þorvaldsson
(Islandsmeistari 1928) og 4: Jón
Guðmundsson (sem varð þrívegis
Islandsmeistari á áratugnum
1930—40). Fararstjóri var Garðar
Þorsteinsson hrl., þáv. gjaldkeri
Skáksambands Islands. Varamenn
voru engir með sveitinni, svo að hún
varð að tefla slyndrulaust í öllum
umferðunum 17 og gat aldrei unnað
sér hvíldar. Ekki voru þá skilyrði að
menn sætu ætíð í sömu röð í keppni,
en sú regla konst á eftir þetta mót.
Eggert fékk 6 vinn., Ásmundur 3V4
v., Einar 7'/2 v. og Jón 5 v. Samtals 22
vinn. í 68 skákúm eða 32,4%. Lenti
ísl. sveitin í 15. sæti af 18 þátttöku-
þjóðum.
Efst varð sveit Pólverja með 48‘/2
v.
Segja má að þessi fyrsta ganga
skákmanna okkar á ólympíuvöll hafi
tekizt allvel. Sigur vannst á fjórum
þjóðum, alger yfir Litháum 4:0, gegn
Finnum 3 /2: /2, gegn Frökkum og
Norðmönnum 214:1 14, og gegn
Þýzkalandi varð jafntefli 2:2. Algert
afhroð (0:4) biðu menn okkar fyrir
Pólverjum, Ungverjum, Tékkum og
Lettlendingum.
Prag 1931, — 4. mót
Enn fjölgaði sveitum aðeins, voru
19, enda þótt Islendingar sætu
heima.
Hlutskarpastir urðu Bandaríkja-
menn, 48 v. í 72 skákum.
Eggert 5'/2 v., /. Einar 4(4 v. og 4.
Þráinn 314 v.
Bandaríkjamenn sigruðu með 39 v.
Varsjá 1935, — 6. mót
Þátttökuþjóðir 20, og íslendingar
ekki þar á meðal.
Bandaríkjamenn sigursælir í
þriðja skipti í röð, fengu 54 v. í 76
skákum (71%).
(Múnchen 1936)
Þetta mót verður að hafa innan
sviga, því að það tilheyrir ekki hinni
eiginlegu röð ólympíuleika. Þjóðverj-
ar áttu ekki sæti í Alþjóðasambandi
skákmanna, en merkt taflfélag í
Munchen átti aldarafmæli þetta ár,
og það tilefni vildi nazistastjórnin
nota. Því skyldi efnt til fjölmennara
alþjóðamóts skákmanna en nokkru
sinni fyrr, því að skáksveitirnar áttu
að vera skipaðar átta mönnum í stað
fjögurra og tveimur varamönnum að
auki.
Þátttökuþjóðir voru 21, svo að
þarna voru meira en 200 skákmenn
saman komnir. Nýtt met, sem stóð í
mörg ár.
Islendingar létu sig ekki muna um
að senda 10 manna lið á vettvang.
Hér eru nöfn þeirra og árangur í
réttri röð borða. Aðalmennirnir átta
tefldu 19 skákir hver, fengu einu
sinni frídag hver um sig.
komnar og þ.á m. auðvitað allar
Norðurlandaþjóðirnar.
íslenzku sveitina skipuðu 4 aðai-
menn og 1 til vara. 1. Eggert Gilfer
hlaut 3 v. af 15, 2. Jón Guðmundsson
6!4 v. af 16, 3. Ásmundur Ásgeirsson
8 v. af 16, 4. Baldur Möller 4 v. af 16.
Varamaður: Sturla Pétursson 1!4 v.
af 9. Eggert Gilfer gegndi störfum
fararstjóra jafnframt.
Vinningar íslendinga urðu því
samtals 23 (af 72) og lenti sveitin í
16. sæti. Sigur vannst á Belgíumönn-
um (314:!4) og Litháum (214:114), en
jafnt (2:2) var gegn Júgóslövum,
Dönum og Skotum. Gegn Banda-
ríkjamönnum, Pólverjum og Argent-
ínumönnum töpuðust allar skákirn-
ar.
Bandaríkjamenn náðu frábærum
árangri, hlutu 54‘<4 v. í 72 skákum
(75,7%).
1. hluti
Síðari hlutar greinarinnar
munu bírtast í blaðinu á
meöan Olympíuskákmótið
stendur yfir.
sérstakan bikar gefinn af forseta
Argentínu. íslendingar lentu í 3. riðli
ásamt með t.d. heimamönnum og
Dönum, og svo fór að einungis
munaði 14 vinningi á Dönum og
íslendingum. Sá munur réði flokka-
skiptingu.
Liðsskipan Islendinga og vinning-
ar voru: 1, Baldur Möller 8 v. af 15 í
undanrásum og úrslitum, 2. Ás-
mundur Ásgeirsson 914 v. af 15, 3.
Jón Guðmundsson 11 v. af 14 (þar af
10 v. í 10 skákum úrslitakeppninnar!)
4. Einar Þorvaldsson 5. v. af 10.
Varamaðurinn, Guðmundur Arn-
laugsson, fékk 714 v. af 10. Farar-
stjórn var í höndum Baldurs Möllers.
Jón og Guðmundur urðu sigursæl-
astir allra þriðja borðs manna og
varamanna og hlutu sérstök verð-
laun fyrir það. En mest var þó um
það vert, að sveit okkar vann í
B-flokki og hlaut þar með Forseta-
bikarinn stæðilega, sem er síðan
kjörgripur í vörzlu Skáksambands
íslands.
Íslendingar töpuðu engri viðureign
í úrslitakeppninni, þ.e. unnu gegn 8
þjóðum og gerðu jafnt við 2. í
undanrásum sigruðu þeir 2 þjóðir og
héldu jöfnu gegn Dönum.
Sigurvegararmótsins voru Þjóð-
verjar, hlutu 36 v. af 56.
Svíar fengu 33 v. í A-fl. (5. sæti),
en Danir urðu neðstir í flokknum
með 17!4 v. (15. sæti). Þótti mörgum