Morgunblaðið - 21.10.1978, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 21. OKTÓBER 1978
Þegar ískmd vann
„ Copa A rgen tina ”
Á aðalfundi Alþjóðaskáksam-
bandsins, sem haldinn var í Stokk-
hólmi 1937, var ákveðið að fela
Skáksambandi Argentínu að halda
Ólympíuskákmótið 1939 í Buenos
Aires. Var þetta því skilyrði bundið,
að Argentínumenn kostuðu
Evrópsku skáksveitirnar úr höfn í
Belgíu og til hafnar í Belgíu, að
skákmótinu loknu. Voru það 16
skáksveitir, sem neyttu þessa kosta-
boðs frá Evrópu og auk þess 12
skákkonur, sem jafnframt tefldu um
heimsmeistaratitil kvenna. Voru það
því alls um 100 skákmenn, sem
söfnuðust samán í Antwerpen 29.
júlí 1939, til þessarar ferðar.
Skáksamband Islands tók ákvörð-
un um það, að fljótiega eftir að
tilkynning kom um að mótið yrði
haldið, að stefnt yrði að þátttöku
Islands í mótinu. Vann sambands-
stjórnin mjög að undirbúningi þess-
arar þátttöku, ekki síst EIís 0.
Guömundsson, sem var óþreytandi
áróðursmaður. Þeir Garðar Þor-
steinsson ög Ari Guðmundsson lögðu
einnig af dugnaði hönd á plóginn. Af
skákmanna hálfu stóð ekki á því að
leggja af mörkum það, sem menn
áttu í þann tíð nóg af, þ.e. tíma sinn,
en Ijóst var að-t.d. fyrir íslenzka
skáksveit tæki ferðin ekki minna en
3 mánuði.
Það var augljóst, að auk þeirra
fjárhagslegu úrlausnarefna, sem
leysa yrði, ef af þátttöku skyldi
verða, var ekki lítið vandamál að
velja skáksveitina. Var m.a. haldið
eitt skákmót til undirbúnings því
vali. Sambandsstjórnin áskildi sér
hins vegar endanlegt ákvörðunar-
vald um val sveitarinnar og voru
uppi ýmis vandamál í sambandi við
það. Jón Guðmundsson hafði lítið
teflt í skákmótum áður en velja
skyldi skáksveitina. Guðmundur
Arnlaugsson var við nám í Dan-
mörku á þessum tíma og tefldi
talsvert og stóð honum til boða að
taka sæti í dönsku skáksveitinni, en
hann hafði náð mjög góðum árangri
í skákkeppnum þar á fyrri hluta árs
1939. Ákvörðun sambandsstjórnar-
innar varð sú að velja skáksveitina
þannig að þeir þrír, sem efstir urðu í
fyrrnefndri undirbúningskeppni
skyldu verða í sveitinni. Enn fremur
valdi hún Jón Guðmundsson og
Guðmund Arnlaugsson, sem svo sem
vænta mátti óskaði fremur að tefla í
íslenzku sveitinni en þeirri dönsku.
Þessi ákvörðun var engan veginn
vandalaus og vakti aö vonum nokkra
óánægju, en ekki verður eftirá um
það deilt að þarna var rétt ákvörðun
tekin, ekki sízt þegar skoðuð eru
úrslitin, en þeir Jón Guðmundsson
og Guðmundur Arnlaugsson fengu
einmitt bezta útkomu, svo sem síðar
mun verða lýst. Þeir sem einnig
komu til greina voru að sjálfsögðu
þeir sem höfðu orðið í næstu sætum í
undirbúningskeppninni, þ.e. Sturla
Pétursson, Olafur Kristmundsson og
Eggert Gilfer.
Sveitin varð þá þannig skipuð:
1. borð Baldur Möller, sem þá var
Islandsmeistari.
2. borð Ásmundur Ásgeirsson, sem
sigraði í undirbúningskeppninni.
3. borð Jón Guðmundsson.
4. borð Einar Þorvaldsson.
Varamaður: Guðmundur Arn-
laugsson.
Hinn 17. júlí 1939 hófst hin
ævintýralega ferð íslenzku skák-
mannanna er þá lögðu af stað frá
Reykjavík með gamla Selfossi til
Antwerpen, en þaðan var svo haldið
af stað 29. júlí með spánnýju
belgísku skipi, 13.500 lesta farþega-
og farmskipi „Piríapolis" sem var í
föstum siglingum milli Antwerpen
og Buenos Aires. Eins og áður sagði,
voru svo sem 100 skákmenn saman
komnir og þeirra tími var ekki
dýrkeyptur, „húsnæði og uppihald“
ásamt taflnautninni var efalaust
eina endurgjald flestra þeirra, sem
þarna lögðu fram a.m.k. 3ja mánaða
tíma og „vinnu“, en eins og áður var
sagt, tími skákmanna var ekki
keyptur háu verði í þennan tíma.
Ljóst er hins vegar, að mótshald
þetta hefur kostað Argentínumenn
offjár.
Sá heimur, sem við vorum á
siglingu í fyrir 39 árum var vissulega
um margt ólíkur þeim sem við
hrærumst í nú í dag, en þó e.t.v. í fáu
eins og afstöðunni til tímans og
notkunar hans. Ég minnist þess ekki
að það hvarflaði að okkur að það
væri svo langur tími, þrír mánuðir
eðá meira en það, til þess að hverfa
úr heimi hversdagsleikans og hreyf-
ast í þröngum en þó ómælanlega
víðum heimi skáklistarinnar. Sigl-
ingin frá' Antwerpen til Buenos
Aires stóð í 23 daga. Eftirá skoðað er
Baldur Möller
þetta 100 manna skáksamfélag sem
hreyfðist niður hnöttinn í meir en 3
vikur, furðufyrirbæri, sem aldrei
hefur skeð áður og mun aldrei gerast
aftun
Það var auðvitað teflt ákaflega
mikið um borð, en þó, af eðlilegum
ástæðum, að meginhluta til í þeim 16
smáhópum sem þarna férðuðust
saman, þ.e. kappliðum þeirra 16
þjóða, sem komu austan um hafið og
mættu þar 11 kappliðum frá Amer-
íku. (Jafnframt var haldin í Buenos
Aires heimsmeistarakeppni kvenna
með 20 þátttakendum.)
Á siglingunni gáfust þó tækifæri
til að kynnast nokkuð ýmsum af
frægustu skákmönnum heims, og
nokkuð var teflt „út fyrir landamær-
in“ og það voru þá helzt hraðskákir.
Öllum var þó jafnframt í huga, að
innan skamms myndu menn mætast
yfir skákborðinu og berjast í alvöru,
og það hlaut auðvitað að hafa
takmarkandi áhrif á skáksamskipt-
in. Bridge var nokkuð iðkað og einnig
var borðtennis mjög vinsæll af-
þreyingarleikur. Við 5-menningarnir
stunduðum okkar skákæfingar með
„kortérsskákum", þ.e. tefldum smá-
mót með kortér fyrir hvorn kepp-
anda í hverri skák. Auðvitað var líka
brugðið á leik í „tvær á sex,“ þ.e. sex
mínútur til að ljúka tveimur skák-
um. Einnig mun nokkuð mikið hafa
verið teflt með 5 mínútur á skákina.
Ekki má svo gleyma því, að þetta var
sannarlega líka sólarlandaferð og
sólböð mikið stunduð og sundlaug
skipsins vinsæl. Sundlaugin var
raunar ekki innbyggð í skipið, heldur
brugðið upp af skipshöfninni, og
þjónaði sínu hlutverki þótt ekki væri
hún stór. Mestan hluta leiðarinnar
var skafheiðríkt og hægviðri og
hitinn varð meiri og meiri, þannig að
fljótt var fækkað klæðum útivið.
Freistandi er að telja upp nokkra af
þeim þekktustö í hópi þeirra skák-
manna, sem með skipinu var. Tveir
þeir frægustu af þátttakendum
mótsins voru ekki þar á meðal.
Fyrrverandi heimsmeistari,
Capablanca frá Kúbu, kom, eins og
auðvitað aðrir Ameríkumenn, úr
annarri átt, en „ríkjandi" heims-
meistari, Aljechin, sem tefldi fyrir
Frakkland, hafði dvalið í Argentínu
nokkurn tíma fyrir mótið. En nóg
var samt af frægum nöfnum: Keres
frá Eistlandi, Stahlberg frá Svíþjóð,
Tartakower frá Póllandi, Najdorf frá
Póllandi, Petrov frá Lettlandi,
Eliskases frá Þýzkalandi (áður
Austurríki), Engels frá Þýzkalandi,
Mikenas frá Litháen, og svo mætti
lengi telja. Að Capablanca frátöldum
var lítið um fræg nöfn í sveitum
Ameríkumanna. Einhver ágreinings-