Morgunblaðið - 21.10.1978, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. OKTÓBER 1978
Einar S. Einarsson
FIDE
GEIMS UIMASUMUS
Einar S. Einarsson:
Alþjóðasamband-
ið í hnotskurn
réttisstefnu stjórnvalda þar, deilur
vegna Ólympíumótsins í Israel áriö
1976 og sérstaks andófsmóts í Lybíu,
ágreining út af svæðamótinu í
Barcelóna 1975 og fleiri mál af
pólitískum toga spunnin, svo sem í
sambandi við skákmeistarana Pach-
man og Kortsnoj, og hefur stundum
virst að stjórnmálin væru farin að
skipa hærri sess en skákin sjálf.
Uppbygging Fide er talsvert viða-
mikil og fjölmargar nefndir og ráð á
þess vegum. Embættismenn eru þó
auk forseta aðeins þrír, þ.e. aðal-
ritari, féhirðir og endurskoðandi.
Þeir tveir fyrsttöldu skuiu að jafnaði
vera frá sama landi og forsetinn.
Varaforsetar FIDE eru þrír, sinn
frá hverjum heimshluta. Framan-
taldir embættismenn ásamt varafor-
setunum og fjórum kjörnum fulltrú-
um mynda svokallað FIDE-ráð
(Bureau), sem hefur æðstu stjórn
ásamt forsetanum á öllum aðalmál-
efnum sambandsins milli mið-
stjórnarfunda eða aðalþinga.
Fide-ráðið fundar að jafnaði tvisvar
á ári. Miðstjórn (Central
Committee) fer með löggjafarvald
Próf. dr. Max Euve. forseti FIDE
milli aðalþinga, sem haldin eru
annað hvert ár, en starfar annars
sem einskonar fulltrúaráð til undir-
búnings aðalþinga. I miðstjórn eiga
sæti allir framantaldir aðilar,
heimsmeistari karla og kvenna, 11
svæðaforsetar og 7 sérkjörnir
fulltrúar, eða alls 31 aðili.
Fastanefndir FIDE eru tvær. Það
er „Hæfnisnefndin“ sem svo mætti
kalla (Qualification Commission),
skipuð varaforsetunum, svæðafor-
setunum og 10 öðrum kjörnum
Federation Internationale Des
Echecs (FIDE) var stofnað í París
sumarið 1924. Að stofnun þess stóðu
15 skáklönd, sem um sömu mundir
þreyttu með sér sveitakeppni í skák,
með líku sniði og síðar var upp tekin
á Ólympíuskákmótum.
Lengi framan af var starfsemi
FIDE bundin þvi verkefni fyrst og
fremst að annast um að slík
alþjóðamót landsliða í skák væru
haidin eða allt fram til ársins 1947,
að það hóf að skipuleggja keppnina
um heimsmeistaratitilinn í skák, en
sama ár gengu Sovétríkin í sam-
bandið. Síðan hefur starfsemi þess
stöðugt farið vaxandi samtímis því
að aðildarþjóðum hefur fjölgað, en
þær eru nú 101 talsins. Skáksam-
band íslands gerðist aðili að Fide
mjög fljótlega eftir stofnun þess eða
áriðl929.
Fyrsti forseti FIDE var
Alexander Rueb frá Hollandi, sem
gegndi embætti í aldarfjórðung,
1924 — 1949. Eftirmaður hans var
Svíinn Folke Rogard, sem flutti
aðalstöðvarnar til Stokkhólms og
veitti Alþjóðaskáksambandinu for-
stöðu af miklum skörungsskap allt
til ársins 1970, að núverandi forseti
próf. dr. Max Euwe tók við. Dr.
Euwe, sem var heimsmeistari í skák
1935—37, flutti aðalstöðvarnar á ný
til Hollands, enda er svo kveðið á í
samþykktum FIDE að aðsetur þess
sé jafnan í því landi, sem forsetinn
býr.
Markmið FIDE er að vinna að
framgangi skáklistarinnar í heimin-
um og að efla samvinnu á því sviði og
vináttu milli einstaklinga og þjóða
undir mottói sínu „Gens Una
Sumus“ — „Við erum öll ein
fjölskylria". Starfsemi þess er byggð
á lýðræðislegum hugsjónum, jafn-
réttis og bræðralags, þar sem hvers
konar mismunun er fórdæmd. Þó
hefur í síðari tíð talsvert borið á
pólitískum átökum og flokkadráttum
innan samtakanna, svo við borð
hefur legið að þau klofnuðu. Má þar
m.a. nefna átök út af aðild S-Afríku
og Rhódesíu vegna kynþáttamis-
Frambjóðendur til forsetakjörs í FIDE:
Friáfik ólafsson stórmeistari (f.
20.01. 1935) 43 ára.
Svetozar Gligoric stórmeistari Narciso Rahell Mendez verk-
frá Júgóslavíu (2.2. 1923) 58 ára. fra'ðingur frá Puerto Rico.
(23.12. 1930) 12 ára.
Ilelgi Ólafsson
keppnisstaðurinn var einmitt í
Buenos Aires þar sem 23. Olympíu-
skákmótið fer fram. Þeir sem öttu
kappi saman voru José Raoul
Capablanca, þáverandi heims-
meistari og Alexander Aljékín.
Keppnisfyrirkomulagið var með
mjög líku sniði og í einvígi Karpov
og Kortsnojs nú. Sá teldist heims-
meistari er fyrr ynni 6 skákir og
skákafjöldi var ótakmarkaður. Þó
var eitt ákvæði mjög heims-
meistaranum í hag en það kvað á um
að áskorandinn, þ.e. Aljékín, yrði að
vinna með tveggja vinninga mun,
sem þýddi að keppni yrði hætt væri
staðan 5:5. I einvígi Karpovs og
Kortsnojs myndi þetta þýða að
Karpov hefði tryggt sér heims-
meistaratitilinn við sinn 5ta sigur.
Einvígið dróst eins og áður sagði
mjög á langinn en eftir 34 skákir
Helgi Ólafsson:
21. skáki
Ilvítt* Capablanca
Svarti Aljékín
Drottningarbragð
I. d4 - d5. 2. c4 - eO. 3. Rc3 -
RfO. 4. Bg5 - Rbd7, 5. e3 - Be7, 6.
Rf3 - 0-0. 7. Hcl - aO. 8. a3 (?)
(Þessi veiklulegi leikur gefur hvítum
ekkert í aðra hönd. Eftir á að líta
virðist mér 8. cxd5 gefa hvítum
öruggt frumkvæði en þannig tefldi
Capa í 23. og 25. skák einvígisins.)
8... h6,9. Bh4 — dxc4,10. Bxc4 —
b5 (Miklu sterkara en 10. — b6 sem
ég lék í 13., 15. og 17. skákinni
jafnvel þó að sá leikur nægi til að
.jafna taflið.)
II. Be2 - Bb7. 12. 04) - c5, 13.
dxc5 — Rxc5,14. Rd4 (Hvítur hefur
nákvæmlega ekkert frumkvæði og
því var sjálfsagt að leika 14. Dxd8 —
Hfxd8, 15. Hfdl sem jafnar taflið
fullkomlega. 14. Bxf6 er hins vegar
vindhögg vegna 14. — Bxf6, 15. Rxb5
- Dxdl, 16. Hfxdl - Rb3,17. Hc7 -
öflugt frumkvæði. C: 19. Del eða 19.
ddl, 19. — g5 og svartur heldur betri
stöðu.)
10 ... RbO, 17. Db3 (Til að svara 17.
— Rc4 með 18. Hfdl — Db6,19. a4.)
17 ... Rfd5,18. Bf3 - Hc4í, 19. Rel
— Dc8, 20. Hxc4 (Aljékín telur
þennan leik ónákvæman í skýringum
sínum við skákina og jafnvel tapleik-
inn í skákinni. Best var 20. Dbl og þó
svartur standi eftir sem áður betur
að vígi ætti hvítur að hafa umtals-
verða jafnteflismöguleika.)
20... Rxc4, 21. Hcl — da8 (Með
hótununum 22. — Rxb4 og 22. —
Rdxe3.)
22. Rc3 (Ef 22. Rc5 þá 22. - Bxc5,23.
bxc5 — Hc8, 24. Be2 — Hxc5, 25.
Bxc4 — Dc8o og svartur vinnur peð.)
22 ... Hc8, 23. Rxd5 - Bxd5, 24.
Bxd5 - Dxd5, 25. a4 - Bf6. 20. Rf3
— Bb2! (Bráðsnjall leikur sem hefur
það fyrst og fremst að markmiði að
leika e6—e5 án þess að veikja
áhrifamátt biskupsins á skáklínunni
al—h8. Auk þess leiks sem hvítur
31... Bxd4, 32. Hdl (Tapar strax en
eftir 32. exd4 — Dxd4 eru endalokin
skammt undan.)
32 ... Rxe3! Hvítur gafst upp.
Reglur um heimsmeistarakeppn-
ina voru i mjög lausum skorðum um
þessar mundir. Heimsmeistaranum
var nokkurn vegin í sjáifsvald sett
við hvern hann tefldi um titilinn líkt
og í hnefaleikakeppnum vorra daga.
Strax eftir einvígið var reynt að
koma á öðru einvígi sömu aðila þar
sen enginn vafi lék á að þessir tveir
báru höfuð og herðar yfir aðra
skákmenn samtíðarinnar. En Aljé-
kín hélt að sér höndum. Hann hafði
enga löngun á að gefa Capablanca
tækifæri á að endurheimta titilinn.
Capablanca þótti þetta að vonum
súrt í broti, því að fyrstu árin eftir
einvígið náði hann stórkostlegum
árangri við skákborðið. Hann fék því
hina mestu óbeit á Aljékín og eftir
því sem timinn leið magnaðist hún
Lengsta heimsmeistaraemvígið
Það fer víst ekki framhjá neinum
að þessa dagana berjist þeir Karpov
og Kortsnoj hatrammri baráttu um
heimsmeistaratitilinn í skák.
Einvígið er orðið æði langt og
þegar þesar línur eru skrifaðar er
allt útlit fyrir að það verði hið
lengsta í sögu heimsmeistaraeinvígj-
anna. Það er ekki ætlun mín að fara
að tíunda eitthvað um þetta einvígi
því vart fyrirfinnst sá fjölmiðill
hérlendis þar sem því eru ekki gerð
mjög greinargóð skil. Það einvígi um
heimsmeistaratitilinn sem lengst
hefur staðið fór fram fyrir hálfri öld
síðan, nánar tiltekið árið 1927 og
stóð Aljékín uppi sem sigurvegari,
hafði unnið 6 skákir, tapað 3 og 25
hafði lokið með jafntefli.
Sigur Aljékíns kom þó mjög á
óvart, því að fyrir einvígið hafði
hann aldrei unnið Capablanca í
innbyrðis viðureign en oft orðið að
þola smánarlega útreið, Skákirnar í
einvíginu þóttu velflestar ákaflega |
litlausar því að keppendur beittu svo
tiJ alltaf sömu byrjuninni. Skákin
sem hér fer á eftir, sem var 3Ú 21. í
röðinni, var ein af fáum sem unnust í
einvíginu. Athugasemdir eru eftir
Aljékín, lauslega þýddar, styttar eða
betrumbættar:
Bxf3, 18. Bxf3 - axb5, 19. Bxa8 -
Hxa8.)
14 ... Hc8 (Kemur í eitt skipti fyrir
«11 í veg fyrir möguieikann —
Rcxb5.)
15. b4 (Veikir c4 — reitinn að
tilefnislausu. Einfaldara og betra
var 15. Bf3 — Db6,16. De2 o.s.frv.)
15 ... Rbd7, 16. Bg3 (gegn 16. Bf3
hugðist ég leika 16. — Db6, 17. Re4
— Hxcl, 18. Dxcl — Hc8 en þá á
drottningin engan frambærilegan
reit eins og eftirfarandi dæmi gefa
til kynna: A: 19. Del? eða 19. Dd2,19.
— Re4 o.s. frv. B: 19. Db2 — g5, 20.
Rxf6+ — Bxf6 og svartur hefur
velur getur hann einnig leikið 27.
Hdl — bxa4! 28. Dxa4 — Rb6, 29.
Hxd5 — Rxa4, 30. Hdl — Rc3, 31.
Hel - Hc4, 32. Bd6 - Re4, 33. Be7
— f6 ásamt Kg8 — f7 o.s. frv.)
27. Ilel - IId8. 28. Axb5 - Axb5,
29. h3 (Þessi neyðarútangur verður
að vera fyrir hendi.)
29... e5, 30. Hbl — e4? (Upphafið
að endinum.)
31. Rd4 (Eða: 31. Rel - Dd2, 32. Dc2
- Dxc2, 33. Rxc2 - Hd2, 34. Rel -
Ra3 o.s. frv. B: 31. Rh2 - Dd3, 32.
Hxb2? - Dxb3, 33. Hxb3 - Hdl+,
34. Rfl - Rd2, 35. Ha3 - Rxfl? o.s.
frv.)
og á andanum urðu þeir algjörir
hatursmenn, og máttu vart heyra
minnst á hvorn annan.
Aljekin tefldi á hinn bóginn
fúslega við þýska stórmeistarann
Bogoljúbov og Max Euwe sem nú
syngur sitt síðasta í forsetastóli
FIDE. Einvígi þessi reyndust
Aljékín léttur róður, en hann tefldi
tvö við hvorn um sig. Að vísu tapaði
hann fyrir Euwe árið 1935, en hann
var allt það einvígi í mjög nánum
kunningskap við Bakkus konung.
Tveim árum síöar endurheimti hann
svo titilinn og hélt honum til
dauðadags.
1/

mn/