Morgunblaðið - 22.03.1979, Síða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. MARZ 1979
Prédikun þessa flutti
Jónina Þorfinnsdóttir kenn-
ari í kirkju óháða safnaðar-
ins 4. febr. s.l., og er hún
tileinkuð ári barnsins.
A sömu stundu komu læri-
sveinarnir til Jesú og sögðu: Hver
er þá mestur í himnaríki? Og hann
kallaði til sín lítið barn, setti það á
meðal þeirra og sagði: Sannlega
segi ég yður: nema þér snúið við og
verðið eins og börnin, komist þér
alls ekki inn í himnaríki. Hver sem
lítillækkar sig eins og barn þetta,
sá er mestur í himnaríki. Og hver
sem tekur á móti einu slíku barni í
mínu nafni, hann tekur á móti
mér. (Matt. 18.1—6)
Þegar við í dag hugleiðum
þennan texta, þá sjáum við hve
hátt Jesú Kristur frelsari okkar
metur barnsálina, sem ætti að búa
í hjörtum okkar allra, alla okkar
ævidaga, hina hreinu og óflekkuðu
sál. Mér kemur í hug vers úr
bænarsálmi eftir séra Valdimar
Briem:
Sá andanH andardráttur
sé óslítandi þáttur
á milli min ok þín.
Þá barnslegt hjarta biður
þín biessun streymir niður.
Ég ier til þin. kom þú til mín.
Bænin og andi Guðstrúar, sem
birtist í Jesú Kristi, er það vega-
nesti, sem svo margir hafa sann-
reynt, að hafi orðið til björgunar í
hretviðrum og stormum lífsins; án
þessara tveggja samvarkandi
þátta kristindómsins hafi menn
annað hvort bognað eða brotnað
sálarlega. Þetta er bjargföst trú
mín, byggð á eigin lífsreynslu. Það
finnst víst mörgum, sem ekki hafa
reynt ósennilegt hve snemma
hægt er að kenna börnum innihald
bæna, ef farið er með þær með
þeim og smám saman læra þau að
skilja hvað í þeim felst, á hvaða
andlegu þroskastigi sem þau eru.
Sum læra þær strax, en það er
ekki aðalatriðið. Aðalatriðið er að
um leið og þau skilja innihald
bænarinnar öðlast þau trúna á
Jesú Krist, barnatrúna, sem er svo
mikils virði í lífinu. Við getum
tekið sem dæmi versin í sálminum:
Ó, Jesú bróðir besti eða sálmavers-
ið, sem er bænarsálmur að morgni
dags og bæði er hægt að fara með
og syngja:
Nú er ég klæddur og kominn á rúl
Kristur Jesús veri mitt skjúl
íGuúúttanum gefðu mér
að ganga ( dag svo l(ki þér.
Sama er að segja um sálminn,
sem einnig er hægt að fara með
eða syngja áður en gengið er til
náða:
Nú legg ég augun aftur
ú. Guð þinn náðarkraftur
min veri vörn í nútt.
1 Æ, virst mig að þér taka
mér yfir láttu vaka
þinn engil, svo ég sofi rútt.
Svona mætti lengi lengi telia
bæna- og barnasálma. Einnig vil
ég bæta því við að kenna börnum
að signa sig og vitna ég þar í ljóð
Einars Benedkitssonar, sem ber
heitið Landið helga.
Þútt aliir knerrir berist frá á bárum
til brots við eina og sömu klettaströnd
ein minning fylgir mér frá yngstu árum.
— Þar er sem biiki á höfn við friðuð lönd.
Ég man. Ein bæn var lesin lágt (tárum
við Ijús, sem blakti gegnum húmið.
Og svo var strokið lokki af léttri hönd,
sem litia kertið slökkti og signdi rúmið.
Það eina, sem til þarf, er að gefa
sjálfum sér tíma til iðkunar
bænarinnar með börnunum, okkur
og þeim til blessunar. Þess vegna
getum við ekki ásakað neinn nema
okkur sjálf, ef við höfum vanrækt
þennan þátt í uppeldi barns.
Tökum enn eitt dæmi um
bænina: Faðir vorið, sem Jesú
kenndi lærisveinum sínum. Hún
felur í sér allan kjarna kristin-
dómsins. Hún skiptist í sjö bænir,
er skiptast í tvo meginþætti. Þrjár
fyrstu bænirnar eru um hið eilífa
samband Guðs og manna og hinar
fjórar um líkamlegar og andlegar
þarfir daglegs lífs.
Frá því að ég hóf starf mitt, sem
kennari hefi ég ætíð haft þann sið
að láta börnin fara með þessa bæn
í upphafi fyrstu kennslustundar á
degi hverjum og þetta hefur borið
þann ríkulega ávöxt, að það er
hrein unun að vinna með þeim á
eftir.
Jónína Þorfinnsdóttir kennari:
Á barnaárinu huga menn að því,
í hverju sé hægt að breyta og bæta
kjör barna um allan heim. Þá
stingur að sjálfsögðu mest í augun
hin ólýsanlega eymd og fátækt,
sem milljónir barna í þriðja
heiminum eiga við að búa, og
vissulega er þar einn sá blettur á
samvisku heimsins, sem hvað helst
þarf að má burtu. En enda þótt
þetta mikla, óunna verk beri hæst
á barnaári, mega menn ekki
gleyma þeim börnum, sem næst
okkur eru, okkar eigin, íslensku
börnum. Minnumst þess, að það
voru börn, sem næst voru Kristi,
sem hann sýndi umhyggju og alúð,
þegar hann sagði: „Leyfið börnun-
um að koma til mín og bannið
þeim það ekki, því að slíkra er
Guðsríki." Lærisveinar hans
héldu, — og höfðu ærna ástæðu til,
að meistari þeirra hefði öðru
mikilvægara og háleitara að sinna
en börnunum, sem þarna voru.
Áttu þeir að láta nokkra krakka-
orma komast upp með það að
trufla meistara þeirra í mikilvægu
starfi hans og sköpun snilldar-
verks hugsunar hans?
Þá grunaði ekki, að þvert á móti
urðu þessi börn tilefni frelsarans
til þess að setja fram einhverja
eftirminnilegustu kenningu sína,
sem þó var svo einföld og auð-
skilin.
börnunum að koma til mín“? Því
miður virðist misbrestur á því, því
of margir segja nú: „látið börnin
fara frá okkur, svo að við höfum
tíma til þess að sinna mikilvægari
verkefnum en uppeldi þeirra."
Ekki skal efast um það, að
margt gott og fallegt er börnum
okkar íslendinga inrætt og kennt í
öllum þeim stofnunum utan
heimilisins, sem vista þau, skólum,
dagvistunarheimilum og öðrum
stofnunum, sem íslensk börn
kynnast utan heimilisins. Þó
skyldi okkur hollt að minnast þess,
að fár er sem faðir og enginn sem
móðir, og hversu vei, sem að
börnunum er hlúð utan heimilis-
Jónína Þorfinnsdóttir.
Trúarlegt
uppeldi
og heimilislíf
Orð hans merktu það einfald-
lega, að gleyma ekki börnunum,
sem í sakleysi sínu stóðu nær
Giíðsríki en hinir fullorðnu,
gleyma því ekki, að barnshugurinn
er svo móttækilegur fyrir hinu
góða og göfuga, að í fáu voru
fólgnir meiri möguleikar fyrir
boðun kenninga Krists en í góðri
breytni við börnin og uppfræðslu
þeirra um gildi kærleikans. I
börnunum var framtíðin falin, í
þeim var hið komandi Guðsríki.
Kristur gleymdi ekki né van-
rækti börnin, sem næst honum
stóðu, og það ætti að verða okkur
áminning um, að gleyma ekki
okkar eigin börnum, sem eru
framtíð þjóðarinnar.
En munum við íslandingar eftir
börnunum okkar? Hafa þau for-
gangsrétt þegar við veljum okkur
verkefni hvers dags? Er
uppfræðsla þeirra um kærleiks-
boðorð Krists það, sem öllu víkur
til hliðar?
Fá þau hina sömu tafarlausu,
verklegu kennslu í grundvallar-
atriði Kristindómsins og börnin,
sem trufluðu Krist á sínum tíma
frá því, sem lærisveinarnir héldu
að væri knýjandi viðfangsefni? Er
kjörorð íslendinga í dag: „Leyfið
ins, kemur ekkert í stað föður og
móður.
Á barnaári leitar hugurinn
óhjákvæmilega til þeirra bók-
mennta, sem áhrifamestar hafa
verið um kjör barna. Flestir
þekkja sögur Charles Dickens um
munaðarlaus börn, þar sem
átakanlega er lýst kjörum þeirra.
Þegar við rifjum þetta upp, er
okkur áreiðanlega hollt að huga að
því, hvort einstaklingar og þjóð-
félag séu í sameiningu að gera
börn okkar meira og minna að
munaðarleysingjum. Hve fátíðar
eru ekki orðnar hinar hljóðu,
áhrifamiklu stundir í samveru
foreldra og barna þeirra. I þess
stað er kominn ysinn, hávaðinn og
eirðarleysið, sem síðar kippir kjöl-
festunni undan einstaklingnum,
þegar hann þarf að ganga út í lífið
og standa á eigin fótum.
I guðspjöllunum lesum við oft,
að Kristur hafi gengið upp á fjall
og verið einn með Guði sínum og
beðist fyrir. Heimspekingar jafnt
sem sálfræðingar geta verið sam-
mála um það, að slík, andleg iðja,
bæn, hugleiðsla, innri íhugun og
hvað menn vilja kalla það, sem eitt
hið nauðsynlegasta til þess að
menn haldi andlegu heilbrigði og
byggi sig upp. En því miður sér
þessa lítt stað í lífi okkar, nútíma
íslendinga. Bænin, trúin, hin and-
lega iðkun, hefur orðið að þoka.
Strax og börnin koma i skóla, er
byrjað að kenna þeim undirstöðu-
atriði líkamlegrar heilbrigði, leik-
firni og líkamsæfingar. En hvar er
nú kjörorðið: Heilbrigð sál í
hraustum líkama? Hversu mörg
íslensk börn fá nú tilsögn í bæna-
iðkun, í að byggja upp sína barna-
trú, sem er grundvöllurinn að
heilbrigðri sál? Og hversu margir
líkamlegir sjúkdómar eru fyrir
bragðið ekki orðnir að böli ein-,
staklinga, vegna þess að það hefur
gleymst, að heilbrigð sál er for-
senda hrausts líkama?
Nú, þegar barnaárið er upp
runnið, er okkur vafalaust hollt að
minnast þess, að ekkert barn er án
foreldra, og ekkert barn á að vera
án foreldra. I raun og veru má
segja, að þetta ár ætti ekki síður
að heita foreldraár, því að til
þeirra er hugsjóninni um velferð
barnsins, fyrst og fremst beint.
Á engum veltur velferð barn-
anna eins og foreldrunum. Hjá
þeim geta börnin fengið þá and-
legu undirstöðu, sem þau geta ekki
verið án í lífinu, bænina, trúna.
Hjá þeim geta þau lært að láta sér
leitt ljúft þykja.
Læknar hafa nú orðið þess
áskynja, að við fæðingu hvers
barns, sé það mjög mikilvægt fyrir
Kirkja Óháða safnaðarins í Reykjavík.
þroska barnsins og velferð, að
snerting þess við móðurina sé sem
minnst rofin. Þetta er eitt af
mörgum dæmum þess, hve mikil-
vægt er, að rjúfa ekki þau tengsl,
sem nauðsynlegt er að myndisÞ
milli foreldra og barns.
Þessi tengsl hefur náttúran
inngróið mannanna börnum í
þúsundir ára. Þess skyldu menn
minnast, þegar þeir hyggjast um-
breyta öllu, stundum að því er
virðist, aðeins breytinganna
vegna. Vissulega er þjóðfélagið í
sífelldri og nauðsynlegri endur-
nýjun og breytingu. Og margskyns
ranglæti og misrétti þarf að
afnema. Það má þó aldrei verða á
þann hátt, að kastað sé fyrir borð
samlífsháttum og grundvallar-
atriðum, sem eru okkur svo
ásköpuð og nauðsynleg að ekki má
sundur slíta.
Þótt mörg málefni þyki mikil-
væg, í hita baráttunnar, kemur þó
oft í ljós, þegar fram líða stundir,
að þau voru sem dægurflugur
einar í samanburði við það, sem
öllu er æðra, tengsl mannsins við
skapara sinn.
Hvaða gjöf getum við gefið
börnum okkar betri á barnaári en
vakningu í þessum efnum?
I ritningunni tekur Jesús oft
líkingar af bræðrum, systrum,
mæðrum og börnum. í íslensku
máli finnast mörg máltæki, sem
hníga í sömu átt. Allt hið testa
lærum við við móðurkné. Þar
lærum við móðurmál.
I skólakerfinu kemur víða í ljós,
hve erfit er að taka, nema mjög
takmarkað við hlutverki heimilis
og foreldra.
Kennsla kristinna fræða er þar
að mörgu leyti vandamál og
ágreiningsefni, og er einatt í
molum. Það er skiljanlegt, að ekki
láti öllum kennurum það jafn vel
að kenna börnum þessi viðkvæmu
fræði. Og hvernig er hægt að
ætlast til, að þar náist alltaf sami
árangur, hvort sem er í fámennum
eða fjölmennum bekkjardeildum,
og næst í hljóðri samveru foreldra
og barns? Auk þess hefur láðst að
gera almennri siðgæði skil í náms-
efninu, og er það miður, því að
kristin fræði eru að mestu nafnið
tómt, ef siðfræðilegum boðskap
kristinnar trúar eru ekki gerð skil.
í þessum efnum mætti vel hafa í
huga, að það þarf ekki að vera
flókin kennsla og mikið námsefni,
sem leggja þarf til grundvallar.
Undirstaða kristinnar trúar
boðorðin tíu, kærleiksboðorðið og
Gullna reglan er þar kjarni máls-
ins, fegurstu siðgæðiskröfur, sem
fáum, já alltof fáum hefur tekist
að lifa eftir. Boðorðin tíu eru öll
hvert um sig dýrmætar perlur, ég
tek sem dæmi 4. boðorðið: Heiðra
föður þinn og móður þína, eða 8.
boðorðið: Þú skalt ekki bera ljúg-
vitni gegn náunga þínum. Eða
kærleiksboðorðið: Þú skait elska
Drottinn Guð þinn af öllu hjarta
þínu og allri sálu þinni og öllum
mætti þínum og þú skalt elska
náungann eins og sjálfan þig. Og
Gullnu regluna: Allt, sem þér
viljið, að aðrir menn gjöri yður,
það skuluð þér og þeim gjöra. Eða
úr ritningunni dæmi sem þessi: En
því sérðu flísina, sem er í auga
bróður þíns, en tekur ekki eftir
bjálkanum í þínu eigin auga.
Dæmið ekki, til þess að þér verðið
ekki sjálfir dæmdir. Þá er vers
eins og þetta: Trúðu á tvennt í
heimi, tign sem æðsta ber, Guð í
alheimisgeimi, Guð í sjálfum þér.
Það þarf hins vegar að leggja
mikla rækt við að útskýra þessi
einföldu atriði, sem allra best.
Utskýra þau með dæmum sem
börnin skilja. Haldið þið nú ekki,
sem á mig hlýðið, að þessi undir-
staða kristinnar trúar, sem ég hefi
rætt um, skili sér ekki aftur á
unglings- og manndómsárum? Ég
er viss um það. Árangurinn kemur
í ljós í því að draga úr eða hætta
við að gera kröfur til annarra,
gera heldur kröfur til sjálfra sín.
Þá um leið kemur í sálu mannsins
dyggðin, þjónustan og fórnin, sem
er meðal æðstu hugsjóna mann-
legs lífs, svo er og um kærleikann,
réttlætið og sannleikann. Við