Morgunblaðið - 22.03.1979, Side 35

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. MARZ 1979
35
SAMANBURÐUR
á tveim mismunandi aðferðum við verndun þorsks (o.fl. botnfisks)
Gamla aðferðin. sú er fylgt hefur verið. 7
ókostir hennar.
óbreyttur kostnaður
1. Ef sömu stærð botnfiskveiðiflota yrði beitt
áfram, helst útgerðarkostnaður næstum
sá sami áfram — brátt fyrir stöðvanir tíma
og tíma, 1 vika nú, Þrjár vikur síðar, næst
e.t.v. tvær vikur o.s.frv. Allir meginkostn-
aðarlíöir mundu haldast óbreyttir. Með
bessari aðferð kæmi því í rauninni nánast
ekkert til að bæta þjóðfélaKÍnu upp
skaðann af aflaminnkun (nema að vísu
lítilsháttar spörun í olíu).
Hætta á viðkomandi helzt.
2. Með þessari aðferð fa*st engin fullgild
tryxKÍnK fyrir því að nokkur fiskur nái
kynþroskastærð (ca. fjögra kílóa þunga),
því veiðitæknin núorðið er ofboðsleg.
I reynd veit enginn á hvaða stigi hún er.
Hætta á viðkomubresti sökum ofveiði
heldur því áfram að vera til staðar, þrátt
fyrir fórn sem færð er.
Auðvitað sækjast sjómenn fastast eftir
stærsta fiskinum, þeim sem kominn er næst
gotstærð.
Skerðir aðstöðu vinnslustöðva
3. Skammtímafriðunin (t.d. 1 til 3 vikur í
senn), verkar mjög illa á atvinnu fiskverk-
unarfólks. Verkar trufiandi. Sú aðferð rýrir
tekjur sjómanna og fiskiskipa, kaliar á
hækkun fiskverðs — sem naumast verða
efni til að hækka, nema þá með gengissigi
eða gengisfellingum, sem þá leiðir enn til
verðbólgu.
Skerðir hag útgerðar
4. Afkoma útgerðar yrði ótrygg og áhættu-
söm, þar eð takmarkað fiskmagn skiptist
nú milli 80 þús. lesta veiðiflota. Olíukostn-
aður og vélaslit yrði mikið, þar sem skipin
mundu haida áfram að flæmast um allt hið
stóra veiðisvæði umhverfis allt landið.
Skerðir tekjur sjómanna
5. Laun sjómanna gætu ekki hækkað í reynd
— jafnvel þó framkvæmd yrði sýndarhækk-
un með gengisfellingu.
Núna er þessu þannig varið, að í rauninni er
um að ræða dulbúið atvinnuleysi meðal
sjómanna, þar sem of mörgum mönnum er
fengið verkefni við að veiða of lítinn fisk.
I.akara hráefni
6. Vegna þess stóra svæðis, sem nú er nýtt og
vegna þess, hvað mörg skip berjast um
þann takmarkaða afla sem fyrir hendi er,
kemur stundum fyrir að fiskur er orðinn
helst til fornveiddur, þegar hann kemst í
vinnslu. Þetta getur spillt fiskgæðum
eitthvað. Hér er þó líklega ekki um stórt
atriði að ræða. • ,
Torveld eftirlitsstörf
7. Eftirlit landhelgisgæslunnar er mjög erfitt
miðað við núverandi aðstæður, þar sem
smásvæði eru friðuð út um allt. (Auk þess
er sú friðun gagnslítil, því þegar veiðiskipin
hreinsa burt fisk upp að friðunarlínunum,
þá verður fiskhaginn betri utan friðunar-
línunnar. og þangað leitar því fiskurinn í
meira og auðfengnara æti, og er drepinn. •
(En stækkun möskva í nótum kynni líka að
hafa einhver áhrif, þannig að smá-svæða-
friðun hefði nú minni þýðingu en fyrr til að
vernda allra smæsta fiskinn).
Ný aðferð — samkva-mt Hagkeðju-stefnu. 8 atriði
til úrbóta.
Lækkaður kostnaður — m.a. olíukostnaður.
1. Eitt meginatriði nýju tilhögunarinnar felst í því
að minnka botnfiskveiðiflotann úr ca. 80 þús.
lestum í 60 þús. lestir. (Þá er reiknað með að
áfram verði um 20 þúsund lesta floti við aðrar
veiðar, svo sem loðnu-veiðar og kolmunna-veiðar,
skelfisk o.fl.)
Við þessa breytingu mundi sparast útgerðaT-
kostnaður (e.t.v. ca. 15—20 milljarðar) og ka mi
sú spörun á móti því þjóðhagslega „tapi“ sem
óhjákvæmilega hlýtur að stafa af veiðiminnkun
1. ár veiðiskipulagningar.
Hættu á viðkomubresti bægt frá
2. Með því að friða alveg fyrir vörpu, dragnót, línu
og smáriðnum netu-m — stórt svaíði, svæðið if&.
Grímsey að Eystra-Horni, þá fæst fullkomin
trygging fyrir því, að eitthvað af fiski nær
kynþroska stærð, kemst á gotstöðvarnar til þess
þar með að viðhalda stofninum — en þar er óhætt
að veiða hann — aðeins ef sóknarþunginn, er ekki
of mikill — þ.e. ekki of stór floti.
Bætt aðstaða vinnslustiiðva
3. Nýja aðferðin stuðlar að jafnari nýtingu fisk-
verkunarstöðva, þeirra er yrðu i fullum gangi. En
á þeim stöðvum þar sem draga þarf verulega úr
fiskverkun, það er við friðunarsvæðið, þar gætu
menn snúið sér að öðrum verkefnum að hluta til,
— m.a. í nýjum iðnaði —^ hvers rekstur yrði
tryggður með styrkjum þeim' sem áður getur, það
er úr Fiskuppeldissjóðnum.
Bætir hag útgerðar
4. Afkoma útgerðar yrði stórbætt, þar sem hið
takmarkaða aflamagn dreifist nú milli 60 þús.
lesta flota í stað 80 þús. Þar munar til batnaðar
um 33% — þó að frádregnu ca. 2 % af
útflutnings verðmæti aflans, sem er það gjald,
sem færi í fiskuppeldissjóð/ auðlindasjóð, þó yrði
hér aðeins um að ræða þann hluta gjaldsins, sem
væri viðbót, miðað við núverandi gjöld í afla-
tryggingasjóð og verðjöfnunarsjóði en báða þá
sjóði tel ég að mætti sameina í Fiskuppeldissjóði.
(Þetta þarfnast nánari skýringa ef til kæmi.)
Eykur rauntekjur sjómanna
5. Rauntekjur sjómanna gætu hækkað, án fiskverðs-
hækkunar, og gengisfellinga því sömu eða svipað-
ar aflatekjur mundu skiptast milli færri manna,
(á að giska 1/6 færri manna) þeirra er að
botnfiskveiðum mundu vinna.
Sjómönnum mundi fækka um nokkur hundruð —
og hið dulbúna atvinnuleysi minkaði að sama
skapi. Næga atvinnu er auðvelt að skapa, m.a. í
nýjum iðnaði fyrir þennan litla hóp vel vinnandi
manna.
Betra hráefni
6. Minnkað veiðisvæði — og minkaður floti —
veldur því að skipin eru fljótari að ná góðri veiði.
Koma því tíðar að landi, að ööru jöfnu. Til
jafnaðar verður fiskurinn nýrri, með nýju
tilhöguninni, þegar hann kemst í vinnslu.
Bætir aðstöðu til eftirlits
7. Með því að friða alveg (éða svo til) stórt hafsvæði
verður eftirlit Landhelgisgæslunnar stórum
auðveldara og áhrifaríkara.
Reglugerðum þyrfti að breyta í samræmi við nýja
skipan.
Fa'rir efnahagsþróun á nýja braut
— til bjartari framtíðar
8. Með friðun á öllu norðaustur hólfinu — er farið
inn á nýja braut. Sjá kort „Fyrri áfangi".
Og með minkun flotans næst ekki aðeins spörun
er kemur á móti, eða upphefur það efnahagsáfall,
sem aukinni friðun veldur, (hér er um tvær álíka
stærðir að ræða) — heldur kemur
temprunargjaldið, þ.e. gjaldið í Fiskuppeldi%sjóð
— sem einskonar aukaafurð í málinu, því það
gerir mögulegt að styrkja til frambúðar nýiðnað í
landinu. En nýr framleiðsluiðnaður — svo um
muni í þjóðarbúskap — kemst naumast upp nema
hann njóti einhverrar „forgjafar“ í byrjun.
Þetta leiðir efnahagskerfið inn á nýja braut —
nýja framfarabraut.
Fiskuppeldisgjaldið er svo lítill hluti af þeim
ávinningi, sem útgerðin verður að-njótandi við
minkun flotans, að þess verður naumast vart —
þó þaö hinsvegar dugi til að styðja að nýjum
iðnaði, og hafa þar úrslitaáhrif.
Rætt við
Kristján
Friðriksson
um hag-
keðjuna,
hugmyndir
hans um
hvernig
staðið skuli
að fiskveiðum
við ísland
skulum við segja að ísfirðingar
kepptu um veiðileyfin og þá yrði
ekki komist hjá uppboði. Þeir sem
hæst byðu fengju þá leyfin en
hinir dyttu úr. E.t.v. yrðu það
aðeins 2—3 bátar og gætu þeir þá
selt skipakaupasjóði báta sína.
Segjum svo að næst færum við
til staðar þar sem væri aðeins einn
togari. Þar fengist kannski ekkert
boð í veiðileyfin og þá yrði þeim
hinum sömu úthlutað leyfi. Þeir
fengju e.t.v. leyfi til að gera út
sinn togara í 10 mánuði, en þá yrði
útgerðin að greiða útflutnings-
gjald eða löndunargjald í fiskupp-
eldissjóð en það gjald væru ísfirð-
ingar búnir að greiða með upp-
boðsgjaldinu.
Svo getum við hugsað okkur stað
eins og Akureyri. Útgerðarfélagi
Akureyrar dygði e.t.v. að selja
einn af togurunum sínum og þá
hefðu þeir lækkað útgerðarkostn-
að en sama aflamagn og áður og
minni tilkostnað.
Víðast held ég að málið leystist
næstum sjálfkrafa og sársaukalít-
ið. Heimamenn á hverjum stað
mundu koma sér saman um breyt-
inguna — laga sig eftir aðstæðum
— og greiða lágmarksgjald í fisk-
uppeldissjóðinn. Þetta yrði svipað
í framkvæmd og þegar verið var að
koma lögum á við nýtingu lax-
veiðiánna hér á landi. Atök mundu
óvíða verða og þverra fljótt. Þetta
mundu þykja sjálfsögð tilhögun og
menn munu fara að undrast það
Sturlungaaldarástand sem núna
ríkir.
A Austurlandi verður vandinn
að sjálfsögðu meiri. Togaraútgerð-
in gæti auðvitað haldið áfram
óhindrað og fiskur yrði verkaður
áfram á þessum svæðum því við
verðum að halda vel við öllum
okkar fiskverkunarstöðvum —
m.a. vegna stóraukins aflamagns
alveg á næstu árum. Búast mætti
við 150 þúsund lesta aflaaukningu
strax eftir 3 ár. En þetta fyrir-
komulag gæti skapað vanda fyrir
vissar stærðir báta, t.d. sem stund-
að hafa línu — og netaveiðar. Ég
tel óhætt að handfæraveiðar héldu
áfram í svipuðum mæli og verið
hefur.
Vanda eigenda báta af milli-
stærðum þyrfti að leysa með ýms-
um hætti — í sumum tilvikum
mætti e.t.v. leysa vandann með því
að láta eigendur þessara báta sitja
fyrir síldveiðileyfum.
Nýiðnaður
En hér komum við að ákveðnu
höfuðatriði. Enginn maður getur
áunnið sér rétt til að vinna þjóð
sinni tjón — í þessu tilfelli með því
að veiða uppeldisfisk.
Aftur á móti hefur hvert byggð-
arlag — þorp eða bær — áunnið
sér vissan rétt til þess að högun
þess í heild verði ekki raskað. Þess
vegna verður veiðiskipulagningin
að bjóða íbúum þessara staða —
einstaklingum eða félögum, upp á
langtíma rekstrarskilyrði sem
ekki keppti við óstyrkan innlendan
iðnað. Þetta yrði sá gullstóll sem
lyfti Austfirðingum og Norðlend-
ingum á nýtt verkmenningarstig."
Hvaðan kæmi kostnaðarféð?
Rekstrarstyrkir ættu að koma
úr Fiskuppeldissjóði. Hér yrði
sennilega ekki um að ræða iðnfyr-
irtæki fyrir nema 200 til 300
manns á norð-austur-strandsvæð-
inu fyrstu 3 árin. Fiskuppelsissjóð-
ur mundi fara létt með að veita
þessum iðnaði rekstrarstyrki.
Segjum t.d. 1—1% milljón fyrir
hvert ársverk í iðnaði. Alls yrði
þetta innan við milljarður árlega í
rekstrarstyrki.
Stofnfé til nýiðnaðar myndu
heimamenn leggja fram ásamt
þeim stofnlánasjóðum sem fyrir
eru í landinu. Svo fengist ókeypis
ráðgjöf og aðstoð líkt og landþún-
aðurinn fær núna. Mörg iðnfyrir-
tækin mundu brátt fara að græða
vel og mættu þó gjarnan halda
styrkjum um tiltekið árabil — sbr.
það sem gerist í slíkri nýsköpun
meðal annarra þjóða.
Nýiðnaður á suðvesturhorni
landsins þyrfti líka að njóta
rekstrarstyrkja í byrjun vegna
fækkunar sjómanna m.a. en í
miklu minna mæli en iðnaður sem
stofnsettur yrði í þorpunum við
fiskuppeldisstöðvarnar fyrir aust-
an og norðan. Efnahagsþati fram-
tíðarinnar byggist hvað mest á því
að fólkið á þessum svæðum fallist
á að lofa fiskaeign þjóðarinnar að
vaxa til réttrar stærðar. Það
verður að byggja eins konar gull-
stól undir Austfirðinga, og Norð-
lendinga síðar, sem endurgjald
fyrir að láta uppeldisfiskinn í
friði."
Hvers vegna nelnir þú 60 þús-
und lesta botnfiskveiðiflota?
Mig minnir að Norður-Atlants-
hafsfiskveiðinefndin og fleiri aðil-
ar hafi talað um að núverandi
sókn væri margfalt of mikil.
„Stundum er sagt að stjórnmál
séu list hins mögulega. Nú vill
einmitt svo til að með því að
minnka flotann um þetta hlutfall,
þ.e. botnfiskveiðiflotann um V*, þá
fær þjóðin álíka vinning og nemur
því tapi sem hún verður að þola við
veiðitakmörkunina fyrsta skipu-
lagsárið.
Augljóst er líka samkvæmt okk-
ar eigin reynslu að óhætt er að
minnka flotann sem þessu nemur,
sbr. t.d. reynsluna af okkar eigin
veiði 1954 og er við náðum mikilli
veiði með margfalt minni flota og í
samkeppni við útlendinga.
Meiri flotaskerðingu held ég að
yrði erfitt að ráða við. Þá þyrfti
skipakaupasjóðurinn að vera svo
stór að erfiðleikum myndi valda.
En svo vex aflamagnið mjög hratt
og þá tel ég að óvíst sé að 60
þúsund lesta floti verði mikið of
stór. Þannig er nokkuð margt sem
mælir með minnkun af þeirri
stærðargráðu sem ég hef þegar
nefnt.“ — rmn.