Morgunblaðið - 22.03.1979, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGU-R 22. MARZ 1979
21
eigum ekki að vinna það fyrir
vinskap manns að víkja af götu
sannleikans. Því það er ekki hægt
að skipta við lífið, guðdóminn, eins
og prangara, það hittir mann
alltaf aftur, ef maciur svíkst um.
Maður á aldrei að miða við
stundarhagnað, því slíkt stofnar
til hrossakaupa við samviskuna.
í mínum huga mun heimilið
ætíð vera og verða hornsteinn
þjóðfélagsins og þar finnst mér
húsmóðurhlutverkið vera mikils-
verðasti þátturinn. Þann þátt
þurfum við sð styðja og styrkja og
að etja ekki út á vinnumarkaðinn
konum, mörgum hverjum nauð-
ugum en ekki viljugum vegna
hinnar hröðu þjóðfélagsþróunar
og hve dýrt er að sjá sér og sínum
farborða og margur lætur líka
kapphlaup um veraldleg gæði villa
sér sín. Við eigum líka að styðja
við bakið á karlmanninum, sem
þessu hlutverki verður oft að
gegna. Heimilishald í viðbót við
mikið vinnuálag bæði föður og
móður kemur niður á börnunum
og hér er um mjög alvarlegt
vandamál að ræða. Eg hugsa til
þess með hryllingi, þegar
afleiðingarnar fara að koma í ljós!
Foreldrar ásaka sig um að hafa
ekki sinnt börnum sínum sem
skyldi, þegar þess var mest þörf og
gagnstætt, börnin ásaka foreldr-
ana. Síðan heldur innreið sína
ofdrykkja, hjónaskilnaðir, skert
starfsorka, og jafnvel ótímabær
dauði.
Eftir því, sem líður á barnaárið,
má búast við, að umræða um kjör
barna verði vaxandi, og er óskandi,
að þar fái heilbrigð sjónarmið að
ráða en ekki togstreita og
metingur hagsmunahópa og
flokka. Því að alltaf er hætt við að
farið verði að metast um hver sé
mestur og beztur, eins og forðum
hjá lærisveinum Jesú, þegar þeir
veltu vöngum yfir því hver yrði
mestur í himnaríki. Væri þá vafa-
laust hollt að minnast þess hvern-
ig frelsarinn svaraði spurningum
lærisveinanna forðum.
Ekki er víst að umræðan á
barnaárinu beinist að fóstur-
eyðingum, þótt þar sé í raun um að
ræða málefni sem snertir börn,
þótt ófædd séu. Ekki skal dregið í
efa að full þörf var á sínum tíma
að lagfæra gamla og úrelta löggjöf
um fóstureyðingar. Hins vegar er
öllum, enn sem fyrr, hollt að
minnast orða frelsarans: Leyfið
börnunum að koma til mín ... og
hver, sem tekur á móti einu slíku
barni, tekur á móti mér. Sú
ábyrgð, sem fylgir því að taka
ákvörðun í hverju einu tilviki er
mikil og full ástæða til að íhuga
hvort hér sé ekki um að ræða
málefni sem betri gaum megi gefa,
og efla þá sem þurfa að taka
ákvarðanir til þess að gera það á
farsælan og sæmandi hátt. Þess
vegna segi ég við þig og mig eins
og stendur í ritningunni: Gef þér
tóm til að skoða huga þinn og
samvisku alla og tala við Guð um
allt. Spurðu sjálfan þig: Hefi ég
vanrækt að biðja? Beðið
hugsunarlaust? Gleymt að þakka
Guði? Hef ég kannast við Krist
meðal félaga og vina, stöðvað ljótt
tal og illt athæfi? Ber ég kala til
nokkurs manns, öfund, óvild? Hefi
ég talað illa um aðra? Prettað í
viðskiptum, svikist um í vinnu,
brugðist tiltrú, sýnt harðúð, dóm-
sýki? Hef ég hjálpað þeim, sem
þurftu mín við og ég gat liðsinnt?
Hef ég verið nærgætin heima og
heiman? Hef ég í huga og verki
saurgað sjálfan mig? Er ég eigin-
gjarn, metnaðarfullur, stærilátur?
Er ég fús til að hafna hverri synd,
sem ég veit mig hafa drýgt, bæta
úr því, sem ég get bætt, hlýðnast
Guðs góða vilja í öllu?
Að endingu ætla ég að fara með
bænarsálm eftir sænsku skáldkon-
una J. Oterdal, þýddan af Margréti
Jónsdóttur kennara, er lést 1971 og
mörgum er svo kunn:
Lát mÍK starfa, lát mig vaka,
lifa meðan dagur er.
Létt sem fuxlinn lát mÍK kvaka
lofxong Drottinn, flytja þár,
meðan ævin endist mér.
Lát mÍK iAja, lát mÍK biðja
lífsins faðir. Drottinn hár.
Lát mÍK þreyttan, þjáðan styðja.
jjerra tár ok grteða sár,
KÍeðja ok fðrna öll mfn ár.
Skólaskipan í hvirfilvindi
Síðasta atlaga að Námsflokkunum
Engu er líkara en að skóla-
skipan í Reykjavík hafi að
undanförnu verið með einhvers
konar krampaflog og óljósar
fregnir af þeim borist í blöð.
Ekki hefur liðið sú vika, að
okkur, sem sæti eigum í
fræðsluráði Reykjavíkur, hafi
ekki borist nýjar hugmyndir og
vangaveltur um hvort ekki megi
leggja niður einhvern skólann
afhenda annan ríkinu eða
þrengja að kennslunni. Nú síð-
ast er atlagan að fullorðins-
fræðslunni í Námsflokkum
Reykjavíkur, með því að
minnsta kosti a þrengja að
þeim í Miðbæjarskólanum, ef
ekki að splundra þeim alveg.
Meira um það síðar.
Allt ber þetta nokkur tauga-
veiklunarmerki. Hingað til
hefur átakið beinst að því að
byggja upp og ná settum mark-
miðum í skólahúsnæði og innra
starfi skólanna, þó oft hafi þótt
hægt ganga. Nú beinast tillögur
í verðbólgunni að því að draga
úr því, sem náðst hefur og verið
byggt upp á löngum tíma.
Dæmigert fyrir það, hvernig
ekki á að standa að fræðslumál-
um.
Nú byggjast viðbrögð á því að
fé til skólahalds var skorið
verulega niður á fjárlögum í ár.
210 milljón kr. niðurskurður
sem nást skyldi með ;,hagræð-
ingu í grunnskólum". I Reykja-
víkurhlut kemur þarna líklega
um 80 millj. kr., auk 240 millj.
kr. fyrri niðurskurðar á áætluð-
um kostnaði. Og að auki skar
borgarstjórn Reykjavíkur niður
um tugi milljóna rekstur á
skólahúsunum. Munu stjórn-
völd hafa látið sér detta í hug
að ná þessu með því að hafa 28
börn í bekk, sem auðvitað geng-
ur ekki upp nema þar sem svo
mörg eru til, þ.e. í þéttbýlinu.
Viðmiðunarstundaskráin er
raunar ekki enn komin frá
ráðuneytinu, en heyrst hefur að
ef ekki náist sparnaður með
fjölgun barna í deildum, þá
verði skorið niður með „kúltúr-
sjokki“ svokölluðu, þ.e. minni
kennslu á barn. En það er annað
mál.
Þegar ljóst var hvaða viðtök-
ur 28 barna bekkirnir fengju
hjá skólafólki og fræðsluráði —
enda hefði það kostað aftur-
hvarf til röðunar í bekki —
virðist hörfað í það að „innan
viðunandi marka“ séu að meðal-
tali 24,5 börn í bekk. En í vetur
fer meðaltalstaian í Reykjavík í
fyrsta skipti niður fyrir 24. Var
á sl. ári 24,48 og nú 23,86. Varla
getur það talist goðgá meðan
verið er að sjá hvernig þetta
þróast og athuga leiðir til úr-
bóta! Ætti að minnsta kosti að
fást umþóttunartími fyrir öll
árin, sem meðaltalið var langt
fyrir ofan. Meiri jöfnun á byggð
í borginni er aftur á móti
viðfangsefni sem þegar er farið
að vinna að með yfirlýstri
stefnu um þéttingu á byggð í
gamla bænum og hvatningu til
aðgerða til að snúa straumnum
við. I sumum skólum með lágt
meðaltal er fyrirsjáanleg bót
þegar á næsta ári, svo sem í
Arbæjarskóla þar sem hafin er
byggð á heilu hverfi. Eins
mætti e.t.v. hafa samkennslu
eða opinn skóla í fámennum
árgöngum og fleira þarf að
athuga, jafnframt því sem ekki
er vænlegt að soga í fjarlægari
skóla úr fámennu hverfunum.
T.d. eru nú 155 utanhverfis-
nemendur í Æfingaskóla kenn-
araskólans, sem er hverfisskóli.
Virðist því nokkur æðibunu-
gangur að rjúka af stað með
niðurskurðarhnífinn í fyrsta
skipti sem nemendafjöldi fer
niður fyrir meðaltalið 24,5 í
bekk í grunnskólum Reykjavík-
ur. Enda hefur þetta nú hjaðnað
með samþykkt fræðsluráðs
fyrir næsta skólaár, þar sem
skólaskipan í grunnskóla verður
svipuð, nema hvað grunnskóla-
hald er að ganga út úr Armúla-
skólanum og Kvennaskólanum,
en þeir taka hlutverk í fram-
haldsmenntun. Og minni tilfær-
ingar eru gerðar til hagræðing-
ar.
I nóvember var að beiðni
menntamálaráðuneytisins skip-
uð nefnd með 3 fulltrúum frá
hvorum aðila, til „athugunar á
skipan framhaldsskólastigsins í
Reykjavík", og fóru störf henn-
ar strax líka út í athugun á
grunnskólunum, þar sem nýting
húsnæðis varð verkefnið. Og því
komu hinar öru hugmyndir frá
ráðuneytinu um skólahúsnæði
þar fram.
Fyrsta hugmyndin, sem sást í
blöðum, áður en fræðsluráð
fékk hana, var að taka Austur-
bæjarskóla (barst okkur raunar
frá borgarráði), næstum eina
barnaskólahúsið, sem hefur allt
það til skólahalds, sem keppt er
að í öðrum skólum, svo sem
leikfimishús, sundlaug,
kennslueldhús, sérkennslustof-
ur, sýningarsal o.fl., auk þess
sem skólinn rúmar nú skólaát-
hvarf. Þetta hús yrði tekið úr
skólarekstri til að breyta skól-
anum fyrir tugi, ef ekki milljón-
ir, króna í skrifstofuhúsnæði.
Menn létu sér detta í hug að
skólastarf mætti flytja í Vörðu-
skóla, sem Iðnskólinn má ekki
missa, eða Miðbæjarskólann,
sem Námsflokkarnir nýta. Hug-
myndirnar bárust hratt að. Ein
var að þétta í skólum austur-
bæjarins með því að leggja
niður og síðar eftir að ráðherra
hafði komið óvænt og blaða-
menn og ljósmyndari Þjóðvilj—.
ans af álíka mikilli tilviljun, á
fund og lofað að hann yrði ekki
niðurlagður, að flytja í heilu
lagi Æfingaskóla Kennarahá-
skólans í Austurbæjarskólann.
Það gleymdist að Reykjavík á
hluta húsnæðisins af því skól-
inn er lögum samkvæmt
hverfisskóli. Varla var maður
sem sagt búinn að fá hugmynd-
ir um byltingu á grunnskólum
borgarinnar til athugunar,
þegar þær voru fallnar um
sjálft sig. Og svo sem fyrr er
sagt, er niðurstaðan næstum
status quo fyrir næsta skólaár,
a.m.k. eru engir grunnskólar
látnir til annars. Enda er alls
ekki í þessum húsum meira
rými, heldur minna á hvern
nemanda en norm segja til um.
En ekki er allt búið þar með.
Krampaflogin héldu áfram að
fara um annan hluta fræðslu-
líkamans í Reykjavík,
framhaldsnámið, og eru ekki
síður hörð. Þar er sjúkdóms-
orsökin þekkt — smitaði jafnvel
út í grunnskólakerfið. Það er
örvænting menntamálaráðu-
neytis að finna húsnæði fyrir
sérskóla sína, sem auðvitað
þurfa sitt húsnæði og sinn
aðbúnað — þótt ekki verði á
kostnað annars skólahalds í
borginni. Laugalækjaskóli er
gott skólahús og hefur nú
undanfarin ár verið sótt í að fá
hann og ýta viðskiptadeildinni
þaðan. Þar er fyrir efri hluti
grunnskóla og verður 7. bekkur
úr Laugarnesskóla að fara
þangað aftur næsta vetur. En
þá kom upp að í öðru skólahús-
inu er sérkennslueldhúsið og
bókasafnið fyrir grunnskólann
en í hinu nýgerð góð félagsmið-
stöð skólans í kjallara, sem ekki
yrðu greind frá grunnskólanum.
Fyrstu hugmyndir bárust um að
Fósturskóli ríkisins skyldi fá
inni f öðru húsinu, en viðskipta-
deildin yrði flutt í Ármúlaskóla,
eina skólahúsið sem byggt er til
verknáms í borginni, fyrir utan
Fjölbrautaskólann í Breiðholti.
En fræðsluráð hefur undanfar-
in ár staðið á móti þessu, enda
miðað að fjölbrautaskóla
Austurbæjar síðar með sam-
tengingu heilbrigðisbrautanna í
Ármúlaskóla, Iðnskólans, sem
hefur bóknám í Vörðuskóla og
nýtir þegar verknámsstofur í
Ármúlaskóla, með viðskipta-
deild í Laugalækjarskóla og
loks uppeldisbrautum í Kvenna-
skólanum. En til að stofna
fjölbrautaskóla Austurbæjar
vantar enn lög. Að þessu hafa
sjálfstæðismenn í fræðsluráði
miðað og miða enn. Það hefur
aldrei verið hugmyndin að Fjöl-
brautaskólinn í Breiðholti
sogaði nemendur úr allri borg-
inni, heldur væri hverfisskóli á
framhaldsskólastigi. Skólinn sá,
sem er í uppbyggingu, er nú
þegar yfirfullur og í þrengslum,
en á hverjum morgni fara 2—3
strætisvagnafarmar af
nemendum annars staðar úr
Eftir Elínu
Pálmadóttur
borginni þangað. Á næsta
hausti fer allur 9. bekkur Breið-
holtanna þaðan yfir í nýbygg-
ingu við Hólabrekkuskóla og
rýmkar þá, en Fjölbrauta-
skólinn verður enn að hafa
stjórnunina inni f skólarýminu
meðan óbyggð er stjórnunar-
álma, sem verður mikið mann-
virki dýrt og sýnilega ekki í
ráðist nú. Því má létta á honum
með því að hafa áfram við-
skiptabraut sem getur tekið allt
viðskiptanámið í Laugalækjar-
skóla, uppeldisbraut í Kvenna-
skólanum, og heilsugæslu í Ár-
múlaskóla. Á meðan virðist ekki
skynsamlegt að láta skólahúsið
í Laugalæk frá sér.
Enda stóð sú hugmynd ráðu-
neytisins ekki lengi, að Fóstur-
skólanum skyldi þar komið
fyrir í öðru skólahúsinu. Áður
er afstaða fræðsluráðs var tekin
til þess, kom ný hugmynd fram
á sjónarsviðið. Nú var það
Myndlista- og handíðaskólinn,
sem fara skyldi í 600—700 ferm.
húsnæði í Laugalæk, úr 2500
ferm. húsnæði sínu. Hafði í
raun fyrr verið að bera víurnar
í Ármúlaskólahúsið. En hvað
með Fósturskólann? Jú, honum
skyldi bara bæta á skólana í
Miðbæjarskólahúsinu. Leik-
listarskólinn skyldi vera þar
kyrr. En alla þessa þrjá skóla á
ríkið að sjá um.
En hvað þá um Námsflokka
Reykjavíkur, alla fullorðins-
fræðsluna í borginni sem nú
nýtir Miðbæjarskólann á móti
Leiklistarskólanum. Fullnýtir
sínar 10 kennslustofur dag
hvern frá klukkan fjögur
síðdegis og sumar fyrr, og fram
til kl. 10.30 á kvöldin, en undir-
býr kennsluna fyrir þann tíma.
í fyrstu var gert ráo fyrir því
í hugmyndum til nefndarinnar
fyrrnefndu, „að athugað yrði
hvort Námsflokkar Reykjavíkur_
gætu verið áfram í Miðbæjar-
skólanum“, sem sagt hvort þessi
2600 manna skóli geti verið
áfram í skólahúsi sínu eða að
annars megi splundra honum og
hola niður í stofum annars
staðar í borginni. En nú hafa
orðanna hljóðan breyst í
síðustu tillögum nefndarinnar í
„að stefnt skuli að því að Náms-
flokkar Reykjavíkur geti áfram
starfað í Miðbæjarskólanum".
Fulltrúi okkar sjálfstæðis-
manna í nefndinni Ragnar
Júlíusson hefur bókað að Náms-
flokkar skuli ganga þar fyrir og
líka að hann sé ekki sáttur við
að láta Laugalækjaskóla. Svo
stendur nú .
Á undanförnum árum hefur
Reykjavíkurborg verið að
byggja upp í borginni
fullorðinsfræðslu, sem hefur
tekið ákaflega miklum breyt-
ingum og vaxið á undanförnum
árum. Frá því að Náms-
flokkarnir fengu húsnæði í
Miðbæjarskólanum, þar sem
aðalstöðvarnar eru, þótt kennt
sé nokkuð úti í úthverfnm eftir
því sem tilefni gefst til hefur
kennslustundum fjölgað gífur-
lega úr 3.786 á árunum 1970—71
í 5.487 á árinu 1973—74 og i 10.
410 nú í vetur. Og það sem
meira er, prófadeildir nota um
helming þess tíma. Þarna er
sem sagt fólk úr allri borginni
að búa sig undir próf, sem það
af einhverjum ástæðum tók
ekki áður eða þarf nú á að halda
til starfa eða í áframhaldandi
nám. Þessi skóli hefur verið
byggður upp til að uppfylla
sívaxandi þarfir fullorðinna
fyrir endurmenntun og
símenntun og verið sveigjan-
legur, til móts við allar þarfir.
Kennt er sem fyrr er sagt í
hverri stofu frá kl. 3—4 og til
10.30 á kvöldin, og beðið er eftir
meira rými í salnum og leik-
fimisalnum, þegar Leiklistar-
skólinn fer út. En hann nýtir nú
sinn hluta hússins frá því á
morgnana og fram á kvöld. Nú
eru til dæmis fyrirlestrar fyrir
þá, sem annast þroskahefta á
hverjum mánudegi hjá Náms-
flokkum Reykjavíkur svo fjöl-
sóttir, að orðið hefur að fá
lánshúsnæði hinum megin við
Tjörnina í gamla Tjarnarbíói.
Ég get ekki með nokkru móti
skilið, að mönnum skuli í alvöru
detta í hug að sprengja upp
þessa fullorðinsfræðslu, sem
búið er að byggja upp og er
svo vaxandi þörf fyrir. Eða
þrengja að henni. Hvort Fóstur-
skólinn sættir sig við þessar
sömu stofur á morgnana skal
látið ósagt. En lítt sýnist mér
það fýsilegt fyrir þann ágæta
skóla.
En sem sagt, þetta eru til-
lögurnar, sem fræðsluráð og
menntamálaráðuneyti eru nú að
fá til umfjöllunar. Skipan
skólamála er vandasamt verk
og erfitt. Mér finnst ekki glæsi-
légt að fá að verkefni að
umbylta skólahaldi í Reykjavík
í hysteríu á vetrarparti. Svona á
ekki að standa að skipan skóla-
mála!