Morgunblaðið - 22.03.1979, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. MARZ 1979
31
FYRIR skömmu var sagt hér
frá ráðstefnu um mataræði
skólabarna, sem haldin var á
vegum Bandaiags kvenna í
Rvík og getið þeirra erinda,
sem flutt voru. Hér birtist í
heild erindi það, sem Áslaug
Friðriksdóttir skólastjóri hélt.
í raun og veru er erfitt að tala
um matarvenjur einhvers
ákveðins hóps og alhæfa, án
þess að marktæk könnun liggi
fyrir. Ég mun freista þess að
taka til umræðu brot af þessu
verkefni, og þá það helst sem að
mínu starfi lýtur.
I fyrsta lagi ræði ég lítillega
um nesti skólabarna. I öðru lagi
um máltíðir og í þriðja lagi
lítillega um foreldra og börn.
I Ölduselsskóla hafa nemend-
ur frá upphafi getað keypt
mjólk í skólanum og þá valið á
inilli nýmjólkur og kókómjólkur.
Þetta á við alla aldurshópa, að
undanskildum 6 ára hópum, en
hann er aldrei lengur í skólan-
um en 3 kennslustundir á dag.
Margir aðrir skólar í höfuð-
borginni bjóða mjólk til sölu, en
sú þjónusta hefur fyrst og
fremst miðast við elstu aldurs-
hópa grunnskóla, 12 ára og eldri.
Að minnsta kosti einn skóli er
að hefja mjólkursölu fyrir allan
aldur, tveir eða þrír skólar hafa
hætt sölu og einhverjir hafa
aldrei hafið mjólkursölu.
Það er ekki þar með sagt að
þeir skólar, sem ekki selja
mjólk, láti nestismál nemenda
afskiptalaus. Mér er kunnugt
um það, að kennarar ganga eftir
því að nemendur komi nestaðir.
Svo ég snúi mér aftur að þeim
skóla, sem ég þekki best, þá er
ætlast til að þeir nemendur, sem
eru lengur en 4 tíma samfleytt,
neyti nestis. Til þess er ætlaður
tími, 10—15 mínútur. Kennar-
inn er inni. Les gjarnan sögu eða
notar tímann til samræðna um
daginn og veginn.
Engin skylda er að kaupa
mjólk í skólanum, en stór hluti
nemenda nýtir sér þessa þjón-
ustu og kaupir svokölluð mjólk-
urkort (15 miðar á spjaldi).
Sumir nemendur koma með
mjólk að heiman, aðrir hafa
ávaxtasafa meðferðis. Smurt
brauð og ávextir eru algengasta
meðlætið.
Gosdrykkir eru ekki leyfðir. í
yngri deildum skólans gengur
þetta mjög vel, og ef kennara
þykir eitthvað áfátt um nesti
hefur hann samband við for-
eldra viðkomandi nemenda og er
því yfirleitt tekið vel og gjörð
bragarbót. — Þó eru til undan-
tekningar.
Oft er erfiðara um vik í eldri
deildum skólanna t.d. í 7. deild-
um. Þetta eru nemendur, sem
-eiga erfiðustu dagana í skólan-
um, stundarskrá oft sundurslit-
in og þessir nemendur þurfa
jafnvel að sækja tíma í þrem
skólum. Þarna er oft pottur
brotinn, gleymst hefur að
smyrja, ekkert til heima, átti að
kaupa o.s.frv." — Þetta eru
afsakanirnar. Ég hefi grun um
að hluti þessa hóps lifi að miklu
leyti á gosdrykkjum og lítt
nærandi mat, sem borðaður er
bæði á leið í skóla og úr, en ég
vona samt að þessi hópur sé ekki
eins fjölmennur og haldið er.
Ekki eru nú allir ánægðir með
þá tilhögun að koma með smurt
brauð í skólann. Nefni ég sem
dæmi að sendinefnd frá einni af
11 ára deildum skólans kom til
mín með áskorunum að fá að
hafa snúða í stað brauðs. Áskor-
unin var kurteislega orðuð, und-
irskrifuð af öllum nemendum
bekkjarins, en neðst á blaðinu
stóð þessi setning: „Við viljum
snúða og það strax." — Eftir að
hafa gengið inn í áðurnefndan
bekk, rætt málið og skýrt sjón-
armið skólans féll allt í ljúfa löð,
en sá sem ætlaði að beita þrýst-
ingi án vilja og vitundar bekkj-
arsystkina fékk það óþvegið
eftir því sem fréttist síðar.
Því er ekki að neita að ósk um
snúða hefur komið frá foreldr-
um og sömuleiðis hefur Mjóik-
ursamsalan boðið snúða, — en á
meðan hollustan er ekki meiri í
Áslaug
Friðriks-
dóttir:
s^pian og hafið sterkan áróður
fyrir bættu mataræði barna, já
og fullorðinna. Mér skilst að það
sé samdóma álit þeirra sem
teljast vita, að fyrsta máltíð
dagsins sé mikilvægust, hún
þurfi að vera næringar- og
orkurík, og að það þurfi að neyta
hennar í ró og næði. í þessum
málum eru áreiðanlega margir
veikir hlekkir og ástæður
margar og mismunandi.
Eflaust nýtur stór hópur
barna þeirrar gæfu að fá góða
máltíð og umhyggju áður en
lagt er upp, en staðreynd er það
engu að síður að stór hópur
skólabarna fær hvorugt, fer að
heiman snemma morguns,
stundum fyrstur allra á heimil-
inu og þá án þess að fá morgun-
verð og jafnvel án þess að
smakka vott né þurrt. Við getum
ekki búist við að þessum
nemendum líði vel eða að hægt
sé að vænta mikils árangurs af
þeim í námi. — Oft er vaknað of
seint, öll fjölskyldan þarf að
fara að heiman á sama tíma, allt
er á fullu og í stað ánægjulegra
samskipta er ónotast hvert við
annað. Heldur ólíklegt er að
búast við rólegri stund við mat-
borðið, þegar svona er í pottinn
búið.
Mig langar til þess að nota
tækifærið og taka nokkur dæmi
sem gætu verið frá hvaða skóla-
hverfi sem er. — Skólarnir hafa
tekið að sér að hringja á
heimilin, ef nemendur koma
ekki á réttum tíma í skóla.
Þessu er misjafnlega tekið og
þetta er umdeilt athæfi. Stund-
um er spurt hvort skólarnir eigi
hafa áhuga, getu og tíma til þess
að vera með börnum sínum og
þetta eru ekki einu skiptin sem
þau eiga sameiginlegar ánægju-
stundir.
En hvað um börn hins hóps-
ins, sem liggur timbraður eftir
að hafa slappað af, eins og
kallað er, vegna of mikils vinnu-
álags og hvað um börn þeirra
foreldra, sem telja sig þurfa að
vinna öll heimilisverk um
helgar? Hvar eru börn þessa
fólks og hver er réttur þeirra til
ánægjulegra stunda með sínum
nánustu? Hverra er ábyrgðin?
Margir halda því fram, og oft
með réttu, að aldrei hafi vinnu-
þrælkun kvenna verið meiri en
nú. í stað þess að vinna á eigin
heimili og sinna börnum sínum,
reyni þær nú að axla hvort
tveggja, vinna heima og að
heiman.
Ég bið þess að ár bamsins verði til þess að treysta biind
fjölskyldunnar og að auka samhjálp manna á meðal
þessu meðlæti en raun ber vitni
um, höfum við hafnað þeim. Það
mætti skjóta því inn hér að
áberandi er meiri notkun heil-
hveitibrauða í nesti nemenda en
var fyrir nokkrum árum.
Þessu til viðbótar vil ég upp-
lýsa það að eitt sihn fékk ég
húsmæðrakennara til þess að
flytja erindi um morgunverð og
nesti skólabarna á fjölmennum
foreldrafundi. Það var nú reynd-
ar ekki í þeim skóla sem ég
starfa í nú, en það skiptir
kannski ekki höfuðmáli. En af
þessum fundi er það að segja að
líflegar og skemmtilegar um-
ræður spunnust um þessi mál,
öllum sem til staðar voru til
gagns og ánægju og nesti barna
breyttist til hins betra.
Líklega eru um 6 ár síðan
þessi fundur var haldinn en eins
og allir vita hefur heimilis-
munstur gjörbreyst síðan þá. —
Flestir foreldrar útivinnandi. —
Mér hefur oft dottið í hug hvort
manneldisfræðingar og skóla-
menn gætu ekki tekið höndum
að vera vekjaraklukkur heimil-
anna, — en þetta er útúrdúr.
1. dæmi: Lengi er hringt. Loks
svarar syfjuð móðir. Faðir er
löngu farinn í vinnu, en 7 ára
drengur átti að vakna sjálfur,
klæða sig, fá sér að borða og
koma sér í skóla hálf níu.
2. dæmi: 8 ára börn eru ein
heima daglangt, fundu aldrei
fötin sín og komust ekki í
skólann.
3. dæmi: 6 ára börn eru
umhirðulaus heima og eiga að
sjá um að koma sér í skóla, — en
þekkja ekki einu sinni á klukku.
— Þetta eru gróf dæmi, en
sönn engu að síður. —
Islensk börn eru upp til hópa
hraustleg og vel klædd, enda er
ekki fátækt á Islandi í dag.
Undantekningarnar eru ekki
vegna peningaleysis, en ýmsir
eru á því að andleg næring sé oft
í lágmarki og öryggisleysi ein-
kenni of mörg börn.
Uppi í fjöllum að vetri til er
fjöldinn allur af foreldrum með
börn sín og sá hópur fer vax-
andi. Þetta eru foreldrarnir sem
Oft er því haldið fram, að
rekja megi orsakir tíðra og
vaxandi hjónaskilnaða til of
mikils vinnuálags. Enn í dag
lendir það oftast í hlut konunn-
ar, að sjá um öryggi barnanna,
dæmi eru til um að konan þurfi
að koma barni fyrir á tveim til
þrem stöðum yfir daginn, áður
en komið er heim — sömuleiðis
fellur það oftast í hlut konunnar
að vera heima ef barn er veikt.
Heimavinnandi húsmæðrum
finnst oft að sér vegið í umræð-
um, og lítið gert úr störfum
þeirra. Stundum kvarta þessar
konur yfir því, að þurfa að hafa
börn útivinnandi foreldra fleiri
tíma daglega eftir skóla, og
jafnvel í fæði, vegna þess að
enginn er heima hjá þeim. Ég
tek það fram að þessar konur
eru ekki að taka á móti venju-
legum kunningjaheimsóknum
barna sinna, en þetta telja þær
óumbeðna gæslu, sem þó ekki sé
auðvelt að hafna, barnanna
vegna.
Við hvorki getum né viljum
stöðva tímann, né fært hann
aftur á bak, en við getum staldr-
að við og hugsað og spurt: Erum
við á réttri leið? Hvað er það
dýrmætasta þrátt fyrir allt?
Eru það ekki börnin okkar —
framtíð landsins?
Það þarf að vera hægt í raun,
að bægja þeirri hræðslu frá
foreldrum að öll sund séu lokuð
síðar á æfinni á vinnumarkaði,
ef annað hvort þeirra velur það
að vera heima hjá börnum sín-
um nokkur ár, stutt og oftast
ánægulegt skeið, og sömuleiðis
þarf að eyða þeim fordómum að
kona sé 2. flokks ef hún kýs að
vera heima hjá börnum sínum.
Minnumst ungu konunnar, sem
segir í DB nýlega að það sé líka
frelsi að vera heima og njóta
þess að vera með börnum sínum.
Hvor valkosturinn sem tekinn
er, þarf að hafa það í huga að
uppeldi barna á að hvíla fyrst og
fremst á foreldrum og þjóðfél-
agið er skyldugt til að leggja
þeim lið við þessa skyldu þeirra,
en ekki að taka hana frá þeim.
Mig langar til þess konur
góðar að við tökum höndum
saman og vinnum að því að
koma í framkvæmd þeim álykt-
unum frá Uppeldis- og skóla-
málanefnd sem við samþykktum
á síðasta aðalfundi og hljóða á
þessa leið:
„Aðalfundurinn skorar á yfir-
völd fræðslumála að auka veg
heimilisfræðslu á grunnskóla-
stigi og njóti hún jafnréttis á við
aðrar námsgreinar. Þær grein-
ar, sem einkum skal leggja
áherslu á eru: Undirbúningur að
stofnun heimilis, hlutverk og
ábyrgð foreldra, matreiðsla,
vöruþekking, næringarfræði
o.fl.“
„Aðalfundurinn skorar á aðila
vinnumarkaðarins að vinna að
því, að launþegar geti átt kost á
sveiganlegri vinnutíma og að
léttara verði að fá hálfsdags-
vinnu fyrir foreldra með það í
huga, að þeir geti verið meira
með börnum sínum“.
Ég bið þess að ár barnsins
verði til þess að treysta bönd
fjölskyldunnar og að auka sam-
hjálp manna á meðal.
Gjafavörur
og búsáhöld
„Súper“-markaöurinn
heldur áfram í sýnY"
ingahöllinni (Ársalir)\
2. hæö v. Bílds-
höföa.
allskonar frá Glit
keramik og fleira
og fleira
af úrvals vörum
sem vert er
aö sjá.
Dömu-
fatnaður
Kjólar «rá 4000—14 000
Dömujakkar frá kr 8 900
Dömuúlpur frá kr 11 900
Dömupils frá kr 7 000
Dömuskyrtur frá kr 1 900
Herra-
fatnaður
Odýr og falleg leikföng
500 orpinal málverk.
Herraúlpur frá kr 10 500
/ Herrablússur frá kr 4 900
^Herragallabuxur frá kr. 6 900
■ Herraflauelsbuxur frá kr 6 990
m XBarna- og
Minglingafatnaður
H| Æ jC m _ T.d. barnaúlpur frá kr 6.900
II H I ■■ ■£& g&fZM Barnabuxur frá kr 2 900
Barnapeysur frá kr. 2.900 o fl. o.fl.
OPIÐ I DAG KL. 1—
FÖSTUDAG KL. 1—
LAUGARDAG 9—12
Sláið til og gerið „Súper
kaup á „Súper“-markaði