Morgunblaðið - 12.08.1979, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. ÁGÚST 1979
17
ANovei
Benyl
Það er sama við hvað er miðað, stærð, gæði,
vélarafl, aksturseiginleika, þægindi, svo ekki sé
minnst á bensíneyðsluna, SKODA AMIGO býður
tvímælalaust upp á hagkvæmustu
bílakaupin. Vinsældir
SKODA AMIGO eru til
vitnis um það.
Spyrjið nágrannann,
því hann á sennilega AMIGO.
JÖFUR
HF
AUOBREKKU 44-46 - KOPAVOGI - SÍMI 42600
HVERS VEGNA
SKODA AMIGO?
Peter Finch —
ævisaga eftir
Trader Faulkner
olli mér að vísu töluverðum
vonbrigðum, en samt pældi ég í
gegnum hana. Höfundinum
hefur að mínu mati langt frá
tekizt að gera lífi og starfi Peter
Finch sæmandi skil en það
breytir því auðvitað ekki að
bókina má dável lesa sér til
afþreyingar. Þar sem bókin er
glæný er hún ekki komin í
vasabrotsútgáfu og þar af leiðir
að hún er alldýr. Peter Finch var
ákaflega spennandi leikari og
vann mikla listasigra. Maður
hefur á tilfinningunni að hann
hafi verið jafn spennandi
persónuleiki og þess vegna hvim-
leitt til þess að vita hversu til
hefur tekizt með þessa bók
Traders Faulkners.
h.k.

J/ui:3s.Sk;
Hvað œttum við
að lesa í sum-
arleyfinu?
iii
YOUNG ADOLF
eftir
Beryl Bainbridge
Þessi höfundur er í hópi
athyglisverðustu skálda Breta af
yngri kynslóð, að margra dómi.
Frumsmíð hennar var „Harriet
said ...“ og síðan hafa komið þó
nokkrar bækur frá hennar
hendi. Þessi er sú nýjasta og
þykir best, um Adolf, raunar
Adolf Hitler. Hitler átti hálf-
bróður, Alois, sem bjó í Englandi
og í nóvember 1912 kom Adolf til
Liverpool hvar bróðirinn bjó
með Dridget, írskri konu sinni
og litlum dreng. Beryl Bain-
bridge aflaði sér sem mestra
heimilda um þessa ferð Hitlers,
en að öðru leyti lætur hún síðan
ímyndunaraflið ráða sögunni.
Hún gerir sér í hugarlund, hver
áhrif þessi fimm mánaða dvöl í
Bretlandi hafi haft á hann til
mótunar. Hún segir sögu sem
heldur áhuga lesanda, skilur
okkur eftir með nokkurn ugg í
brjósti: það er fjarska margt í
þessari persónu sem við hljótum
að kannast við og velta má
einmitt því fyrir sér í ljósi
þeirrar þróunar sem varð. í
eftirmála gerir höfundur ágæt-
lega grein fyrir ástæðum þess að
hún sneri sér að því að rita þessa
bók. Hún komst yfir dagbókar-
slitrur sem Bridget, eiginkona
Alois, skrifaði. Þar kemur í ljós,
að Alois hafði sótt í að fá Angelu
systur þeirra í heimsókn, en
Adolf laumaði sér í staðinn.
Eftir lýsingu mágkonunnar að
dæma kom hann til Liverpool
auralaus, með falsað vegabréf og
á flótta þar sem hann hafði ekki
látið skrá sig í austurríska her-
inn. Eftir að Beryl gluggaði í
dagbókina fékk hún síðan hinn
mesta áhuga á að kynna sér
Hitler á þessum árum. „og þegar
ég kynntist þeim furðaði ég mig
á því hversu ofur venjulegur
hann virðist hafa verið. Ég hafði
ekki búizt við því, að hann hefði
elskað móður sína, átt bróður og
systur, leikið á píanó. En hann
átti einga vini, enga peninga,
hann virtist enga framtíð eiga
og ekkert það vera í honum sem
gæfi til kynna að lífshlaup hans
yrði öðru vísi en ofur hversdags-
legt, í mesta lagi hversdagslegt
og lítt lánað. Bridget nefndi í
dagbókinni að lengst af hefði
hann legið á sófanum og snúið
andlitinu að veggnum. Hann
píndi ekki köttinn né heldur
henti hann barninu William
Patrick út af svölunum ... Ég
ákvað síðan að einbeita mér að
dvöl hans í Liverpool, þetta gat
þar af leiðandi ekki orðið mjög
hátíðleg bók um auralausan
útlending í Liverpool, þaðan af
síður var hægt að gera honum
upp brennandi áhuga á pólitík,
né heldur finna neitt sem benti
til þess sem síðar varð. Bókin
endaði með því að lýsa ungum
manni sem sífellt lenti í klandri,
aðallega 'vegna eigin klaufaskap-
ar. Mér var næst skapi að reyna
að gera hann í þessari sögu það
sem Chaplin hefur tekizt í kvik-
mynd.“
Bókin er stórskemmtileg og
það er ekki fyrir það brennt að
maður finni til samúðar með
unga Adolf. Sú mynd sem upp er
dregin af honum, einmana og
óöruggum með sig bætir kannski
við fleiri dráttum í karakter
manns sem orðið hefur eitt af
skrímslum sögunnar.
Proteus eftir
Morris West
er einhver skemmtilegasti
reyfari, sem ég hef lesið um
langa hríð. Þar segir frá auðjöfr-
inum John Spada sem verður
fyrir því að dóttur hans, sem er
læknir í Buenos Aires, er rænt.
Hún er nýlega og lukkulega gift
argentínskum blaðamanni sem
er ekki myrkur í máli um
stjórnarfarið og spillinguna í
landinu. Tengdasonurinn er
síðan handtekinn stuttu síðar.
Spada tekur þá til sinna ráða og
með hjálp alþjóðlegra leynisam-
taka sem hann er í forsvari fyrir,
tekst að frelsa bæði úr haldi, en
þau eru þá svo farin að tæpt er
að þau teljist manneskjur
lengur. Síðar er hús Spada
brennt og inni farast tengdason-
urinn, og dóttirin og eiginkona
hans. Þetta er semsagt einkar
reyfaralegt, en í raun og veru er
Proteus ekki eins fráleit og þessi
stutta lýsing gefur til kynna.
Sagan er fyrst og fremst um
viðbrögð mannsins við ofbeldinu,
Hvernig ætli við, venjulegt fólk
flest brygðumst við ofbeldi og
harðýðgi sem er að verða daglegt
líf nútímamannsins. Hvarvetna
eru ógnanir og hættan er við
fótmál hvert. Viðbrögð Spada
við ofbeldi höfðu verið að stofna
áðurnefnd leynisamtök, sem
hafa að markmiði að „byggja
brú góðviljans" milli manna og
reyna að frelsa pólitíska fanga
og alla sem kúgaðir eru. Þegar
ofbeldi er beint að honum
persónulega og frelsið verður
ekki lengur abstrakt, er spurn-
ingin til hvaða ráða hann muni
grípa. Sá kafli sem berst inn á
vettvang Allsherjarþings
Sameinuðu þjóðanna í New York
er verulega snjall og hrollvekj-
andi. í goðafræði var Proteus
hirðir sjávardýra. Hann var
einnig tákn alls þess sem fyrst
var, uppspretta ills og góðs í
heiminum. Eftir nokkuð hæga
byrjun magnast spennan hægt
og sígandi og frásagnarmáti og
lýsingar Morris West býsna
myndræn og lifandi.
Wodehouse og
Callico
eru tveir höfundar, sem ég kysi
að hafa í farangrinum og skiptir
þá tiltölulega litlu máli hvort
maður hefur lesið viðkomandi
bækur áður. Siðan ég las
„Flowers for Mrs. Harris" eftir
Gallico fyrir þó nokkrum árum
hef ég kynnt mér flestar hans
bækur, tii hinnar mestu ánægju,
því að kímni hans er frábær og
frásagnarmátinn mjúkur og
þægilegur og persónur Galliocs
vekja yfirleitt með manni bæði
umhyggju og áhuga. The
Abandoned er sannarlega ekki
ný, það eru uppundir þrjátíu ár
síðan hún kom fyrst út, en hún
er eins og bækur hans gerast
beztar. Drengurinn Peter breyt-
ist í kött — að vísu í dái eftir
slys — og síðan upplifir hann
heiminn og allar verurnar í
heiminum sem köttur. Right Ho,
Jeeves er ein af þessum ekta
Wodehouse-bókum sem hægt er
að taka fram aftur og aftur og
lesa þær sér til kæti og jafnvel
hláturs.