Morgunblaðið - 12.08.1979, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. ÁGÚST 1979
Dagbókin hennar
Conceicao Massano
Ef Conceicao Massano Santos, 22ja ára gömul portúgölsk stúlka,
hefði ekki trúað daghókinni sinni fyrir öllum leyndarmálum
lífs síns, ætti hún nú ekki yfir höfði sér ákæru fyrir ólöglega
fóstureyðingu. Þessa ungu hjúkrunarkonu óraði heldur ekki fyrir því,
að einhver nafnlaus náungi í hcimabæ hennar, skammt fyrir sunnan
Lissabon, kæmist að þessum cinkamálum hennar og kærði hana fyrir
lögreglunni, en það var þó einmitt þetta, sem gerðist, og samkvæmt
hundrað ára gömlum lögum er fóstureyðing glæpsamlegur verknaður
og viðurlögin 2—8 ára fangelsi.
Conceicao, sem nú er gift kona
og á eina dóttur, ber engan kinn-
roða fyrir því sem hún gerði á
sínum tíma og segist ekki hafa átt
annars úrkosta. Á þessum tíma
stundaði hún enn hjúkrunarnám
og hvorki fjölskyida hennar né
barnsfaðirinn voru því viðbúin að
styðja hana.
Þessi atburður hefur verið mik-
ið hitamál i dagblöðunum í Lissa-
bon og ber enda upp á þeim tíma
þegar umræður um fóstureyðingu
eru mál málanna í Portúgal, þessu
rammkaþólska landi. Nýlega var
stofnuð þar nefnd, sem safnað
hefur saman 9000 undirskriftum
þar sem skorað er á þingið að
leyfa sölu getnaðarvarna og fóst-
ureyðingar. Kunn portúgölsk leik-
kona játaði frammi fyrir sjón-
varpsáhorfendum, að hún hefði
látið eyða fóstri og varð það til
þess, að læknastúdent nokkur bar
fram kæru á hendur henni, sem
líklega nær þó ekki fram að ganga
vegna sannanaskorts. Þess má
líka geta, í júní sl. var 46 ára
gömul blaðakona í Lissabon,
Antonia Palla, sýknuð áf því að
hafa hvatt til fóstureyðinga og
brotið gegn almennri siðsemi í
sjónvarpskvikmynd, sem sýnd var
fyrir þremur árum og bar nafnið
„Fóstureyðing er ekki glæpur".
Fyrir réttinum sagði blaðakon-
an, að með myndinni hefði hún
viljað vekja athygli á þjáningum
þúsunda portúgalskra kvenna. Og
þúsundir eru engar ýkjur, því að
að mati yfirvalda eru fram-
kvæmdar meira en 100.000 ólög-
legar fóstureyðingar árlega, sem
hafa í för með sér dauða meira en
2000 kvenna. Engar skýrslur
greina frá konunum sem verða
ófrjóar ævilangt vegna þessarar
aðgerðar.
Þeir sem kunnugir eru segja að
ljósmæður sem stunda þessa ólög-
legu iðju krefjist 100 dollara fyrir
vikið og komist yfir 10 aðgerðir
daglega. Þessi starfsemi er svo vel
skipulögð og útbreidd að þeir sem
berjast fyrir lögleyfingu óttast
það mest, að undirheimalýðurinn
muni leggjast af alefli gegn öllum
breytingum þar á.
Vinstri flokkarnir í Portúgal
hafa nú tekið þetta baráttumál í
stefnuskrár sínar og það er aðeins
lítill flokkur kristilegra demó-
krata sem er því andsnúinn. Aðrir
andstæðingar þess eru einkum
innan rómversk-kaþólsku kirkj-
unnar og í apríl sl. lýsti biskup
hennar því yfir, að fóstureyðing
væri synd gegn guði og mönnum.
Ken Pottinger.
Utangarðsfólkl
Mannréttinda krafist í Kína. Margir hafa komið um langan veg og ætla sér ekki að snúa aftur fyrr en þeir
hafa fengið einhverja úrlausn.
Hin nýja stétt í Kína:
Flækingar og förumenn
au sváfu undir gamla
Zhengyangmen-hliðinu,
óhrein börn, rauðeygðar
konur og sviplausir menn — nýr
og til þessa fremur fáséður þjóð-
félagshópur, sem nú fyllir hrein
og strokin stræti Peking-borgar.
„Ég hef verið hér í þrjár vikur
og sný ekki aftur fyrr en stjórn-
völd hafa leyst úr málum mín-
um,“ sagði Zhang Xingchu. Hann
kom til Peking með lest frá
Jiangxi, um 750 mflna langan
veg, til að fá fjarlægðan „svartan
blett“ á vinnuskýrslu sinni.
Hundruð annarra aðkomu-
manna og flækinga halda til í húsi
hæstaréttar, pósthúsinu og jafn-
vel meðfram Stræti hins eilífa
friðar, nokkuð sem á sér engin
fordæmi í kínverskri sögu seinni
ára. „Fyrir þremur árum hefði
fólkið verið fjarlægt með valdi á
augabragði," sagði gamall Peking-
búi. En nú er öldin önnur. Nú sitja
á stóli mildari stjórnarherrar og
förumennirnir eru táknrænir fyrir
þjóð, sem spyr sjalfa sig þeirrar
spurningar hvort hægt er að bæla
niður öll ytri ummerki fátæktar
og óréttlætis. Afstaða stjórnvalda
verður og enn athyglisverðari
þegar höfð er í huga þau tilfinn-
ingalegu og pólitísku áhrif sem
slík umskipti geta haft í kommún-
ísku þjóðfélagi.
Aðrar stórborgir í Kína hafa
einnig fengið sinn skammt af
óánægju sveitafólksins og hafa
afleiðingarnar af því verið með
ýmsu móti og stundum nokkuð
mótsagnakenndar. Sú saga er sögð
af fyrirmyndar námsmanni í
Shanghai, stærstu borg Kína og
þeirri nýtískulegustu, að hann
hitti betlara á förnum vegi og lét
þess getið í ritgerð sem hann vann
að án þess að draga nokkrar
ályktanir af þeim atburði. Kenn-
arinn gaf námsmanninum „F“ í
einkunn vegna þess að honum
hafði láðst að setja atburðinn í
rétt samhengi við pólitíska ókyrrð
síðustu ára og stöðuga viðleitni
kommúnistaflokksins við að bæta
kjör fólksins. Námsmennirnir
mótmæltu þessu og þó að blöðin
styddu skoðun kennarans fögnuðu
þau því þegar nemandanum var
leyft að skila nýrri ritgerð.
Vandamál og erfiðleikar föru-
fólksins eiga oft rætur að rekja til
menningarbyltingarinnar seint á
síðasta áratug þegar margir voru
hraktir úr starfi fyrir það eitt að
vera ekki nógu fljótir til að taka
undir nýjasta slagorðavaðalinn.
Ég spurði Zhang nánar eftir því,
hvernig á því stæði að hann héldi
nú til undir Zhengyangmen-hlið-
inu. Hann varð íhugull á svip en
leit svo snöggt upp þegar hann
heyrði fótatak valdsmannslegrar
konu sem gekk í átt til okkar og
virti mig fyrir sér. Fólkið tók nú
allt að rísa á fætur og ég hélt á
brott.
Jay Mathews
Líf þitt er til fárra fiska metið — þ.e.a.s. ef þú ert svartur og býrð í
S-Afríku.
Kynbáttamisréttil
I Suður-Afríku
græða þeir á tá og
fingri á geðveikinni
Margir svertingjar, sem eiga við sálræn vandamál að stríða,
deyja „að nauðsynjalausu“ í suður-aírískum geðveikrahælum,
segir f skýrslu, sem Samtök bandarískra geðiækna hafa látið
frá sér fara. í skýrslunni er kveðinn upp mikill áfeilisdómur yfir
suður-afriskum geðsjúkrahúsum, sem yfirleitt eru í einkaeign en
njóta ríflegra ríkisstyrkja.
Fjórir fulltrúar bandarísku
samtakanna voru fyrir skömmu á
ferð í Suður-Afríku í boði heil-
brigðisyfirvalda þar í landi, sem
buðu þeim þangað í nokkurs konar
yfirbótaskyni vegna mikillar
gagnrýni víða um heim á aðbúnað
10.000 svertingja á geðveikrahæl-
um í eigu fyrirtækisins Smith
Mitchell og Co. í Jóhannesarborg,
sem rekur hælin með hagnaðar-
vonina sem helsta leiðarljós sitt.
Það er þó engin nýlunda, að fundið
sé að slæmum aðbúnaði svartra
sjúklinga í Suður-Afríku. Fyrir
fjórum árum var því haldið fram í
suður-afrísku blöðunum Sunday
Times og The Observer, að svartir
geðsjúklingar nytu lítillar lækn-
ishjálpar og byggju við óþolandi
aðstæður á stofnunum í eigu
fjáraflamanna, sem „græddu á tá
og fingri á geðveikinni".
Bandaríkjamennirnir, undir
forystu dr. Alans Stone, voru í
S-Afríku í september á síðasta ári
og kynntu sér rekstur níu stofn-
ana í eigu Smith Mitchell-fyrir-
tækisins. í skýrslunni segir: „Meg-
inmarkmiðið með þessum stofn-
unum er að hjúkrunin sé ódýrari
en ef ríkisvaldið sjálft sæi um
hana og er þess vegna í fullu
samræmi við aðskilnaðarstefnu
stjórnvalda á vinnumarkaðnum."
Þar sem fjallað er um óeðlilega
háa dánartölu í skýrslunni segja
Bandaríkjamennirnir, að þeir hafi
ekki hitt fyrir einn einasta svart-
an sjúkling, sem fengið hafi eðli-
lega læknishjálp. „Jafnvel þegar
komið hafði í ljós við læknisskoð-
un, að ráða mátti bót á sjúkdómn-
um með réttum lyfjum, höfðu
engin meðul verið gefin,“ sagði
þar.
Flestir sjúklinganna sváfu í
svefnskálum þar sem um 40 rúm
voru á hverri deild. Salernum og
rúmunum sjálfum var í mörgu
mjög ábótavant og margir áttu
ekki einu sinni skó á fæturna.
Bandarísku geðlæknarnir segja
einnig, að fyrirtækið notfæri sér
vinnu sjúklinganna, annaðhvort á
hælunum sjálfum eða með því að
lána þá nálægum iðnfyrirta?kjum,
en greiði þeim hins vegar ekki
nema brot af því sem venjulegur
verkamaður fær greitt. Á þennan
hátt má draga mjög úr öllum
tilkostnaði og auka hagnaðinn.
Ein meginniðurstaða banda-
rísku geðlæknanna er sú, að með-
ferðin á svörtum geðsjúklingum í
S-Afríku sé óaðskiljanlegur hluti
af aðskilnaðarstefnu stjórnvalda.
Þeir segja, að aðskilnaðarstefnan
hafi alvarleg áhrif á andleg
heilbrigði svertingja vegna þess,
að samkvæmt henni eru þeir
taldir óæðri hvíta manninum og
sviptir eðlilegri sjálfsvirðingu.
Peter Deeley.