Morgunblaðið - 12.08.1979, Blaðsíða 23
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. ÁGÚST 1979
23
„Allt sem hægt er að falsa er falsað — allt frá einföldustu
skilríkjum til flóknustu peningaseðla,’ (Sjá: Svik og fjárglæfmr)
Svik og fiárglæfrarl
Stétt og staða er
það sem máli skipt-
ir í Júgóslavíu
AuÓvoldasta leiðin til að verða ríkur í Júgóslavíu. þessu landi sem
hefur að yfirvarpi sósíalsima og stéttlasut þjóðfélaK, er að fa'ra sér í
nyt smáboraaraskap fólks ok lönuun þess eftir virðingu og öfund
samhoruaranna. Oskapnaður skriffinnskunnar og trúgirni margra
borgarhúa hefur enda fætt af sér blómlega starfsemi brasks og svindls af
hinu furðulegasta tagi og herskarar alls kyns þrjóta — þ.á m. falskra
iækna. hagfræðinga. verkfræðinga. leigubifrciðastjóra. hóteleigenda og
blaðamanna — valda nú júgóslavnesku lögreglunni (þeirri raunverulegu)
æ meiri áhyggjum.
Ljubodrag Jeremic, 33ja ára gamail Júgóslavi, rak um skeið mjög
arðvænlega verslun með sumarbústaðalóðir meðfram Dóná sem hann
auglýsti ails ófeiminn í dagblöðunum í Belgrad. Jeremic skorti heldur ekki
áhugasama kaupendur og þegar hann hafði farið með þeim og sýnt þeim
„landið“ fór hann fram á, að þeir greiddu 500 dali fyrirfram. Það var líka það
síðasta sem kaupendurnir höfðu af Ljubodrag Jeremic að segja.
Algengast er þó líklega, að menn hafi það að yfirvarpi að þeir séu læknar,
sem endurspeglar í senn þá miklu virðingu sem læknar njóta í Júgóslavíu og
troðfulla biðsalina.
1 þrjú ár starfaði Nesheta Muharemagic sem spítalalæknir án þess að hafa
til þess raunveruleg skilriki. Nesheta varð sér úti um bækur um líffærafræði,
las þær af kappi í tvö ár, falsaði síðan prófskjölin og sótti um starf og fékk
það. Við réttarhöldin yfir honum sögðu samstarfsmenn hans, að hann hefði
skilað starfi sínu með hinum mestu ágætum.
Svetozar Stojanovic, féiagsfræðiprófessor, sem rekinn var frá háskólanum
í Belgrad vegna óvæginnar gagnrýni hans á júgóslavneskt þjóðfélag, segir, að
vaxandi óheiðarleiki og svik eigi rætur sínar að rekja til þeirrar löngunar
fólks að vera talið í hópi góðborgaranna. „Allir sækjast eftir prófi í einu eða
öðru. Læknar og lögfræðingar eru í miklu afhaldi í þessu landi og einnig
sýnir fyrirbærið hve vélræn þessi störf eru orðin. Margt í störfum lækna
krefst ekki meiri kunnáttu en venjulegur lögreglumaður býr yfir og
sjúkraliða er vissulega vel treystandi fyrir þeim,“ segir Svetozar.
Það, sem gerir skottulæknum og alls kyns gervifræðingum svo auðvelt
fyrir í Júgóslavíu, er sú lotningarfulla virðing sem fólk ber fyrir opinberum
skjölum. Margur embættismaðurinn leggur þann dóm einan á áreiðanleik
skjala, að þau beri réttan stimpil. Að sjálfsögðu er það engum vandkvæðum
bundið að falsa slíka stimpla, eins og Mirashevic lögreglufulltrúi hefur bent
á: „Það er varla til það opinbert skjal, sem einhverja þýðingu hefur, sem ekki
hefur verið falsað. Allt sem hægt er að falsa er falsað — allt frá einföldustu
skiiríkjum til flóknustu peningaseðla."
Vegna allrar skriffinnskunnar er oft einfaldara — og ódýrara — að kaupa
falsað skjal heldur en að bíða eftir því tímunum saman í biðröðum fyrir utan
ótal skrifstofur. Fyrr á þessu ári var afhjúpaður í Belgrad 17 manna hópur,
sem hafði það af atvinnu að falsa lokaprófsskírteini frá skólum og leyfi til
handa leigubifreiðarstjórum. Fyrir hvert skjal voru greiddir 150 dalir.
Eitt forvitnilegasta dæmið um fólk, sem siglir undir fölsku flaggi, kom upp
á yfirborðið nú nýlega. Þar átti í hlut ungfrú Dobrila Medarevic, sem um 15
mánaða skeið hafði starfað sem dómari í héraðsdómi. Ungfrú Dobrila hafði
það orð á sér, að hún væri ströng en réttlát og allir voru á einu máli um að
hún ætti framtíðina fyrir sér í faginu — þar til upp komst, að prófskjölin frá
lagadeild háskólans í Belgrad voru heimatilbúin. Ungfrú Dobrila bíður nú
dóms. Michael Dobbs
Hinir gleymdu og
gröfnu í Traiskir chen
Inóvember sl. kvaddi þennan heim í Traiskirchen-flóttamannabúð-
unum 26 ára gamall. tékkneskur flóttamaður, Miroslav Kacmar
að nafni. Dauða Miroslavs bar að höndum með þeim hætti, að
samlandar hans, sjö tékkneskir flóttamenn, vörpuðu honum út um
glugga á þriðju hæð búðanna með þeim afleiðingum, að hánn lést
samstundis. Sjömenningarnir voru dregnir fyrir dóm en réttarhöldin
yfir þeim snerust brátt upp í allsherjarfordæmingu á ástandinu í
þessum flóttamannabúðum þar sem meira en 2000 flóttamenn af 34
þjóðernum dvelja jafnvel í sex ár áður en einhver ríkisstjórnin sér.
aumur á þeim og skýtur yfir þá skjólshúsi.
Við réttarhöldin sögðu jafnt ýmist verið í engu sinnt eða henni
vitni sem hinir ákærðu frá því,
hvernig Miroslav hefði ofsótt her-
bergisfélaga sína og hrjáð á alla
lund og eitt vitnanna, tékkneskur
verkfræðingur, sem rekinn hafði
verið frá landi sínu, var enn með
gipsumbúðir vegna meiðsla, sem
hann hafði hlotið af völdum Miro-
slavs. Sjömenningarnir sögðu, að
þeir hefðu dag eftir dag beðið
yfirmenn búðanna og lögregluna
hjálpar, en beiðni þeirra hefði
hafnað.
„Þið eruð 20 talsins," á lögreglu-
maður nokkur að hafa sagt við þá.
„Þið hafið þó líklega í fullu tré við
einn mann." Þar kom að lokum,
þegar Miroslav dauðadrukkinn
reyndi að drepa í sígarettu á
brjósti annars flóttamanns, að
herbergisfélagar hans gripu til
þeirra örþrifaráða, sem fyrr er
lýst.
I flóttamannabúðunum í Trais-
kirchen er helmingi fleira fólk en
með góðu móti kemst þar fyrir og
flóttamannastraumurinn að aust-
an fer sívaxandi. Þeir sem eru
lánsamir dvelja í 3—6 mánuði í
þessum yfirfullu herskálum frá
tímum nasista en aðrir, eins og
t.d. 40 fatlaðir flóttamenn af
mörgu þjóðerni, verða að hýrast
þar í 4 eða 6 ár.
Austurríkismenn eru hreyknir
af því að hafa veitt viðtöku 300
víetnömskum flóttamönnum en
annað verður uppi á teningnum
varðandi a-evrópsku flóttamenn-
ina. Aðeins örfáir þeirra fá hæli í
Austurríki en hinir bíða þess að
komast til annars lands, einkum
Bandaríkjanna, Kanada, V-Þýska-
lands, Suður-Afríku eða Norður-
landa. Sue Masterman
og
Anton Koene
Mengunin i
Minamata
fyllti mælinn
Ovíða er mengunin meiri en í Japan. Svona er umhorfs í Yokohama.
Alls kyns drasl og úrgangur þekur ströndina og drepur allt líf í
sjónum. Af 160 fisktegundum sem fyrirfundust í Tokyo-flóa árið 1957
voru aðeins 10 eftir árið 1971.
Fyrir nokkru voru kveðnir
upp fyrir rétti í Japan
dómar, sem valda
stjórnvöldum þar í landi og
forráðamönnum iðnaðarins
miklum áhyggjum um þessar
mundir. Tveir forstjórar Chisso-
efnaverksmiðjunnar voru dæmd-
ir í tveggja ára fangelsi skil-
orðsbundið fyrir þeirra þátt í að
dreifa minamata-eitrinu, sem er
baneitrað merúr-samband. Dóm-
arinn tók það raunar fram við
dómsuppkvaðningu, að dómarn-
ir væru ekki þyngri vegna þess,
að í raun bæru yfirvöldin jafn
mikla ábyrgð á þjáningum
þeirra þúsunda manna sem urðu
fyrir eituráhrifunum.
Á síðustu árum hefur verið
gert mikið átak í bættum meng-
unarvörnum í Japan en þessi
dómur, sem kveðinn var upp í
Kumamoto í Vestur-Japan, sýnir
þó svart á hvítu, að mengunar-
málin eru ekki þar með útrædd.
Seint á sjötta áratugnum tóku
Chisso-efnaverksmiðjurnar að
losa sig við óæskilegan efnaúr-
gang frá verksmiðjunum í Min-
amata með því að sökkva honum
í sjó skammt undan ströndinni.
Fólk á þessum slóðum, sem át
merkúr-mengaðan fisk og skel-
fisk, lamaðist alvarlega og leið
hræðilegar þjáningar. Fyrir
mörg hundruð manna var dauð-
inn blessun og kærkomin lausn.
Við réttarrannsóknina var
upplýst, að fyrirtækið hafði
haldið áfram að dreifa merkúr-
eitrinu í nokkur ár eftir að
vísindamenn höfðu sýnt fram á
samband þess og sjúkdómsins.
Forráðamenn fyrirtækisins hafa
viðurkennt sök sína og greitt
fórnarlömbum eitursins svo
miklar bætur, að á síðasta ári
varð stjórnin að skerast í leikinn
og koma fyrirtækinu til hjálpar
þegar það var komið á gjald-
þrotsbarminn.
Niðurstaða réttarhaldanna
gegn Chisso-verksmiðjunum er í
stuttu máli sú, að „þeir, sem
menga, verða að borga“. Afleið-
ingarnar eru þó víðtækari og
snerta þá sjaífsögðu kröfu, að
stjórnvöldum beri að ábyrgjast
það, að þegnunum stafi engin
hætta af umhverfinu.
Ennþá standa fyrir dyrum
réttarhöld vegna kæru 14 min-
amata-sjúklinga á hendur 20
fyrrverandi háttsettum embætt-
ismönnum fyrir morð og morð-
tilraun með því að leyfa verk-
smiðjunum að losa sig við eitrið á
sama hátt og áður löngu eftir að
vitað var hvaða afleiðingar það
hafði.
Mark Murray.