Morgunblaðið - 11.10.1979, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. OKTÓBER 1979
11
aiþjóölegu verkalýössamtakanna í
febrúar sl. skyldi vera, aö þær
væru byggðar á „hlutdrægum uþþ-
sþuna Amnesty International",
eins og þar sagöi.
í júní 1975 birtu samtökin Amn-
esty International 154 síöna
skýrslu: „Samvizkufangar í So-
vétríkjunum: Meöferö þeirra og
aöstæöur." Þar var skýrt frá
grimmilegri, ómannúölegri og
niöurlægjandi meöferö samvizku-
fanga í vinnubúöum, fangelsum og
geösjúkrahúsum. Aöstæöur sam-
vizkufanga í sovezkum refsistofn-
unum eru enn slæmar. Viö nefnd-
um dæmi frá endurhæfingarvinnu-
búöum í Mordovíu. Þar eru póli-
tískir fangar neyddir til aö slíþa
gler í Ijósakrónur án þess aö hafa
nauösynlegan útbúnaö til verndar
lungunum fyrir glerryki og öörum
efnum, sem stofna heilsu þeirra í
hættu. Vitaö er til þess, aö fangar
hafi á undnförnum árum dáiö af
völdum heilsusþillandi kringum-
stæöna, m.a. úr berklum. Fangar
hafa sætt barsmíðum, fangaklef-
arnir eru rakir og mýs leika þar
lausum hala. Föngum eru skammt-
aöar 2000 hitaeiningar á dag í
úldinni kálsúpu, vatnsgraut og
saltsíld enda þótt þeir þurfi, sam-
kvæmt upplýsingum Alþjóöa heil-
brigöismálstofnunarinnar, 3100—
3900 hitaeiningar vegna þeirrar
vinnu, sem þeir stunda. Þeir eru á
nákvæmlega skömmtuöu sultar-
fæöi.
Viö mælumst til þess, aö hætt
veröi innilokun og pyntingum sam-
vizkufanga í geösjúkrahúsum.
Amnesty International veit um
meir en hundraö samvizkufanga,
sem lagöir hafa veriö nauöugir í
geösjúkrahús frá því áriö 1975
fyrir aö neyta réttar síns án
ofbeldis. Segja má, aö sérhver
maður — hvaöa þjóöernis, trúar
eöa samfélagshóps sem er — sem
gagnrýnir stjórn yöar opinberlega
eigi á hættu aö vera yfirlýstur
geösjúkur. Samtökin Amnesty Int-
ernational eru ekki ein um aö
fordæma slíkt háttalag. Heims-
samband geölækna vísaði á þingi
sínu í Honolulu áriö 1977 til
vitnisburöar um kerfisbundna
misnotkun geölæknisfræöinnar í
pólitískum tilgangi í Sovétríkjun-
um. Sovézkir borgarar, sem hafa
gagnrýnt þessa háttu, hafa verið
fangelsaöir fyrir „andsovézkan
róg“. Nokkrir sovézkir læknar, sem
tekiö hafa upp hanzkann fyrir rfkiö
hafa variö vistun í geösjúkrahúsum
á þeirri forsendu, aö hún sé
mannúölegri en hinir höröu vetur í
endurhæfingarvinnubúöunum. Viö
vísum á bug þeirri skoðun, aö þaö
sé siöferöilega eöa læknisfræði-
lega réttlætanlegt aö refsa fólki
meö ofgjöf lyfja, er valda líkamleg-
um sársauka eöa andlegum trufl-
unum.
Ástæöan til þess aö viö sendum
nú sameiginleg opinber tilmæli til
yöar er sú, aö 62. afmælisdagur
sovézku byltingarinnar nú í haust
gefur Sovétstjórninni tækifæri til
þess aö hrinda í framkvæmd
ákvæöum þeirra greina stjórnar-
skrár Sovétríkjanna, sem stjórnin
segir staöfestingu á alþjóðasam-
þykktum Sameinuöu þjóöanna um
mannréttindi og þó sérstaklega aö
því er varðar tjáningarfrelsi, funda-
frelsi, trúfrelsi og frelsi frá pynting-
um og annarri grimmilegri, ómann-
úðlegri og niöurlægjandi meöferð
eöa refsingu.
Við sendum tilmælin nú einnig
vegna þess, aö Olympíuleikarnir
veröa haldnir í Moskvu næsta
sumar. Opinberar yfirlýsingar
benda til þess aö Olympíuleikarnir
muni leiöa í Ijós, að hve miklu leyti
Sovézk yfirvöld stjórni samkvæmt
hugsjónum friöar og vináttu. Sam-
tökin Amnesty International álíta,
aö alveg gagnstætt þessum hug-
sjónum, hafi ríkisstjórn yöar fyrir-
skipað flutninga samvizkufanga úr
fangelsum og geösjúkrahúsum í
nágrenni Moskvu til afskekktra
staöa, vegna þess mikla fjölda
gesta, sem hún á von á til
borgarinnar meðan á Olympíuleik-
unum stendur. Slíkir flutningar
munu fela pólitískar fangelsanir og
koma í veg fyrir, aö þær þúsundir
erlendra gesta, sem vænzt er til
Moskvu, geti haft nokkur, bein eöa
óbein, tengsl viö fangana.
Samtökin Amnesty International
telja, aö af sömu ástæöum hafi
fangavist sumra fanga veriö fram-
lengd fram yfir Olympíuleikana. Til
dæmis um þaö má benda á dr.
Mykola Plakhotnyuk, 42 ára lækni
frá Ukrainu, sem er nú í haldi í
geösjúkrahúsi í Smela í Ukrainu.
Hann átti þess von, aö mál hans
yröi tekiö til endurskoðunar í
febrúar í ár, en geðlæknirinn, sem
stundaöi hann, er hinsvegar sagö-
ur hafa tjáö honum, aö ekki veröi
hægt aö gera neitt í máli hans fyrr
en eftir Olympíuleika. Auk þessa
hefur babtistum á Moskvusvæðinu
veriö hótaö, aö þeir veröi reknir
burt vegna Olmpíuleikanna og
neyddir til aö setjast aö annars
staöar.
í von um aö Sovétstjórnin veröi
viö alþjóðlegum tilmælum um aö
láta lausa samvizkufanga og binda
enda á misnotkun geölækninga í
pólitískum tilgangi hefst í dag
alþjóöleg herferð Amnesty Inter-
national meö þetta fyrir augum.
Eins og venja okkar er í slíkum
herferðum munum viö ekki einasta
leita til stjórnvalda í Sovétríkjunum
heldur og til annarra ríkisstjorna,
til stjórnmálaflokka, einstaklinga
og stofnana um heim allan, sem
taliö er, aö kunni aö geta taliö
ríkisstjórn yöar á aö standa viö
alþjóölegar skuldbindingar sínar á
sviöi mannréttinda. Meöal stofn-
ana, sem viö snúum okkur til
veröur aö sjálfsögöu Alþjóölega
Olympíunefndin og Olympíunefnd-
ir í löndum, þar sem Amnesty
International á félaga. Viö gerum
þetta ekki vegna þess aö viö séum
því andvíg, aö Olympíuleikarnir
verði haldnir í Moskvu (Amnesty
International gerir hvorki aö hvetja
né letja til þátttöku í slíkum
menningarviðburöum) heldur
vegna þess, aö viö lítum svo á,
alveg einsog viö heimsmeistara-
keppnina í knattspyrnu í Argentínu
1978, aö leikarnir séu tækifæri til
þess aö upplýsa almenning í heim-
inum og þær þúsundir gesta, sem
sækja Olympíuleikana, um póli-
tískar fangelsanir í Sovétríkjunum.
í apríl 1980 munum viö birta
endurskoöaöa útgáfu af skýrslu
okkar frá 1975 um fangelsanir í
Sovétríkjunum. Þar mun koma
fram aö pólitískar fangelsanir og
skyld mannréttindabrot hafa hald-
iö áfram síöustu fimm árin. Ríkis-
stjórn yöar hefur hvaö eftir annaö
neitaö því, aö pólitískar fangelsan-
ir eigi sér staö í Sovétríkjunum.
Þegar Amnesty International og
önnur samtök hafa fariö fram á, aö
látnir veröi lausir þeir, sem fang-
elsaöir hafa verið fyrir aö leita
réttar síns með friösamlegu móti,
hefur stjórn yöar annaöhvort virt
tilmæli okkar aö vettugi eöa sagt,
aö umræddir fangar hafi verið
fangelsaöir af öörum ástæöum.
Fólk, sem fangelsað hefur veriö
fyrir aö skrifa um mannréttinda-
brot, hefur veriö kallaö glæpa-
menn, liðhlaupar, svikarar, njósn-
arar, vandræðagemlingjar, nöldr-
arar, óróaseggir eöa sníkjudýr.
Fólk, sem fangelsaö hefur verið
fyrir aö hvetja til aukinnar sjálf-
stjórnar eða tækifæra fyrir þjóöir
sínar og þjóðarbrot, hefur stjórn
yöar kallaö borgaralega þjóöern-
issinna, afturhaldssinna og sáð-
menn fjandskapar meöal þjóöa
Sovétríkjanna. Fólk, sem fangels-
aö hefur verið fyrir aö kenna
börnum sínum trúarbrögö eöa
prenta biblíuna hefur veriö kallaö
frumstæðir og fanatískir sálarspill-
ar. Fólk fangelsað fyrir allar þessar
sakir hefur verið sagt geösjúkt.
Samkvæmt alþjóölegum skiln-
ingi er þetta fólk samvizkufangar.
Viö biöjum um, að því veröi
skilyrðislaust veitt frelsi. Viö mæl-
umst til þess, aö hætt veröi aö
misnota geðlækningar í pólitískum
tilgangi. Viö skorum í stuttu máli á
stjórn yöar aö færa framkomu sína
viö andófsmenn til samræmis viö
mannrettindyfirlýsingu Sameinuöu
þjóðanna; til samræmis viö
skuldbindingar þær, sem Sovét-
stjórnin hefur gengizt undir sam-
kvæmt alþjóðalögum; til samræm-
is við hugsjónir Olympíuhreyf-
ingarinnar um friö og vináttu; til
samræmis viö Helsinkisáttmálann
og aö lokum til samræmis viö þá
siöferöilegu og pólitísku nauösyn
að tryggja grundvallarréttindi og
frelsi sérhvers þegns lands yöar.
Bandaríkin:
Norrœn menning-
arkynning 1982
FYRIRHUGAÐ er að haustið
1982 fari fram norræn menn-
ingarkynning i Bandarikjunum
og ber hún heitið „Scandinavia
Today“. Mun hún standa yfir í 6-8
vikur og fara fram í nokkrum
borgum m.a. Washington, St.
Paul Minneapolis, Houston og
Seattle og e.t.v. New York.
Á norrænum fundi mennta-
málaráðherra í febrúar sl. var
ákveðið að þiggja boð bandarísku
stofnunarinnar „National
Endowment for the Humanities“,
sem er ríkisstyrkt menningar-
stofnun, um kynningu þessa, en
Kanada, Mexikó og Japan hafa
verið kynnt og á næsta ári verður
Belgiukynning.
í frétt frá menntamálaráðu-
neytinu og utanríkisráðuneytinu
segir að hugmyndir um fyrir-
komulag kynningarinnar séu
ekki enn fullmótaðar, en ráðgert
sé að við opnunarathöfnina flytji
þekktur norrænn menningar-
frömuður ávarp. Þá eru ráðgerð-
ar myndlistarsýningar, m.a.
grafíksýning og Ijósmyndasýn-
ing, hönnunarsýningar, sögusýn-
ingar, sýning á norrænni húsa-
gerðarlist o.fl. Áhersla verður
lögð á umræðuhópa og fyrir-
lestrahald og ráðgert er að bjóða
helstu sérfræðingum Norður-
landa á ýmsum sviðum að heim-
sækja Bandaríkin. Kvikmyndir
og sjónvarpsefni verða þýð-
ingarmiklir þættir í kynning-
unni. Megináhersla verður lögð á
hin sameiginlegu verkefni við
undirbúning kynningarinnar, cn
hverju landi er og heimilt að
koma með sérstök atriði.
Kynning þessi ætti að veita
íslandi einstakt tækifæri til að
kynna menningu og lifnaðar-
hætti, segir í frétt ráðuneytanna
og verður þetta stærsta kynning-
in, sem Norðurlöndin hafa
nokkru sinni efnt til í Bandaríkj-
unum. Berglind Ásgeirsdóttir á
sæti í samnorrænu undirbúnings-
nefndinni fyrir utanríkisráðu-
neytið og Kristinn Hallsson fyrir
menntamálaráðuneytið, en Sverr-
ir Haukur Gunnlaugsson sendi-
fulltrúi íslands í Washington
vinnur að málinu vestan hafs.
Ertu að byggja?
Það fyrsta, sem hver húsbyggjandi þarf að hafa
í huga er að tryggja sér gott timbur.
í 75 ár höfum við verslað með timbur.
Sú mikla reynsla kemur nú viðskiptavinum
okkar til góða. Við getum m.a. boðið:
Móta og byggingatimbur í uppsláttinn og
sperrurnar. Smiðatimbur og þurrkað timbur í
innréttingar. Réttheflað timbur í skilrúmin.
Gagnvarið timbur í veggklæðningar, girðingar
og gróðurhús. Viðarþiljur á veggina.
Einnig höfum við margar þykktir og gerðir af
krossvið og spónaplötum, svo og harðtex,
olíusoðið masonite, teak, oregonfuru eða cypress
í útihurðir o.fl. Eik og teak til húsgagnasmíði.
Efni í glugga og sólbekki.
Onduline þakplötur á þökin.
Þá útvegum við límtrésbita og ramma í ýmiss
konar mannvirki.

Timburverzlunin
VÖlundur hf.
KLAPPARSTÍG 1, SÍMI 18430 — SKEIFAN 19, SÍMI 85244