Morgunblaðið - 11.10.1979, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. OKTÓBER 1979
Pétur Pétursson þulur:
1hraðlestinni
til Parísar
Austurlandahraðlestin á leið til
Parísar æðir eins og skröltormur
eftir teinunum. Hægir á sér rétt í
svip um leið og hún ekur um
minniháttar stöðvar, án þess að
nema staðar. Raunar stansar hún
ekki nema á einum fjórum stöð-
um, allt frá því að við stígum í
hana í Bontarlier. Ferð okkar
þaðan að sunnan tekur því ekki
nema rúma 4 tíma. Þótt
Pontarlier sé ekki nema 20 þúsund
manna bær tengist hann þó dular-
veröld austurlanda fyrir daglega
milligöngu hraðlestarinnar. Við
svipumst um eftir sæti og
geymslurými fyrir ferðatöskur,
pjönkur okkar og pínkla. Svo er
hver hlutur kominn á sinn stað.
Þá er þessum áfanga náð. Hér
höfum við dvalist 8 daga í skjóli
góðra vina. Sólskinsblettir dag-
anna samfelldir, án skugga, að því
er varðar dvölina hér. Albert,
gestgjafi okkar stendur á brautar-
pallinum. Bíður þess að lestin fari.
Svona hafði hann einnig staðið á
gangstéttinni fyrir framan hús
sitt í Lausanne er bíll okkar rann í
hlað, til þess að leiða okkur með
rausn og góðvild í setur sitt. Rétt
áður en lest okkar var ekið að
brautarpalli gekk Albert um stöð-
ina með lágvöxnum manni og
skiptist á gamanyrðum. Þetta er
stöðvarstjórinn segir hann og
kynnir okkur. Og svo halda þeir
áfram að rifja upp gamansögur
frá fyrri kynnum, eða segja hvor
öðrum prakkarasögur úr æsku
sinni. Af þeim kann Albert nóg.
Og ekki yrði honum skotaskuld úr
því að færa lestina um set, ef því
væri að skipta. Það hefir hann
gert áður. Það var einmitt héðan
sem þeir jafnaldrar og félagar
synir lestarstjórans þáverandi,
tóku járnbrautarvagn traustataki
og óku 40 kílómetra leið á jóla-
kvöldi. Klæddust jólasveinabún-
ingum og deildu út gjöfum í
smáþorpi. Héldu síðan heim aftur,
hróðugir og án óhappa og renndu
lestinni aftur á sinn stað á
brautarpallinum. Albert brosir
glettnislega er hann lætur hugann
líða til æskuára sinna og minnist
óteljandi kímilegra atvika frá
uppátækjum hoskra stráka er
settu svip á bæinn með tiltækjum
sínum.
Nú hafa tollverðir og vegabréfa-
menn lokið störfum sínum. Þetta
er landamærastöð, hin næsta þá
komið er frá Sviss, þar af leiðir
nokkur viðdvöl umfram aðrar
stöðvar. Við kveðjum Albert og
frú Simone, konu hans. Þökkum
þeim ógleymanlega daga og ein-
stæða gestrisni og vináttu.
Svo setjumst við í notaleg sætin
og látum fara vel um okkur.
Klefafélagi okkar er ungur maður
með gleraugu. Trúlega námsmað-
ur á leið í Svartaskóla. Hann er
þögull og afskiptalaus. Tekur sér
bók í hönd. „Nafnlausi vegurinn“
stendur á bókarkápunni. Vinsæl
sakamálasaga, eða einhver spenn-
andi dægradvöl, áður en náms-
bókagrúskið hefst í París. Að
liðinni dágóðri stund er klefahurð-
inni skotið til hliðar. Inn stígur
fremur hávaxinn maður, kaupsýslu-
maður, giskum við á. Hann er
snyrtilega búinn. Klæddur ljósgráum
flannelsfötum. Doppótt bindi.
Féskúfar í brúnum og fjárgæzla í
augum. Axlabúnaður Stjórnunar-
félagsins. Áhrif, án vinsælda,
finnst okkur við fyrstu sýn.
Snyrtilega hönd hans prýðir gull-
hringur á litla fingri hægri hand-
ar og þunnur baugur á baugfingri
sömu handar. Varaþunnur, ein-
beittur á svip. Ber svarta alþjóð-
lega skjalatösku kaupsýslumanna.
Hann varpar fjármálablaði í sæti
til þess að helga sér það. Kemur
ferðatösku sinni fyrir á hillu.
Gengur síðan brott. Við þykjumst
eiga von á honum fljótlega aftur í
sæti það er hann hefir helgað sér.
Áfram rennur lestin um frjó-
söm héruð. Akrar og skóglendi,
bæir, borgir og þorp renna fram-
hjá eins og á færibandi. En það'
erum við sem erum á færibandi
lestarinnar er æðir með taktföst-
um vélarslætti sínum. Kýrnar sem
standa á beit, eða liggja jórtrandi
eru steinhættar að gefa ferðum
lestanna gaum, svo daglegt fyrir-
bæri sem þær eru. Hinsvegar
spáum við í það hvaða litur verði
ríkjandi í næstu nautgripahjörð er
fyrir augu ber. Rauðskjöldóttar
kýr eru í heiðri hafðar hér um
slóðir. Þó bregður öðrum litum
fyrir, en í minna mæli.
Öðru hverju rísum við á fætur
og réttum úr okkur. Göngum fram
á þröngan ganginn er liggur milli
lestarvagna. Flest sæti eru setin í
næstu klefum. Fólk á ýmsum
aldri, sem á það sameiginlegt að
vera á ferð þennan fagra morgun.
í ýmsum og ólíkum erindum.
Viðskipti, námsferðir, sumarleyfi,
sjúkravitjanir eða læknisleit.
Hvað veit maður um sessunaut
sinn. „Hver ertu annars hugsar
hann, sem hvílir hér?“, segir í
ljóðinu um hjón, sem „þekktu
sömu þraut og gleði í þrjátíu ár,“ og
deildu rekkju. Eitt vitum við þó.
Ungi maðurinn, klefafélagi okkar
virðist ákveðinn í að ljúka bókinni
um nafnlausa veginn áður en til
Parísar kemur. Það bíða hans
„Leyndardómar Parísarborgar", í
hvaða formi sem það kann nú að
verða. I vináttuskyni bjóðum við
honum að neyta af nesti því er frú
Simone og Albert hafa lagt okkur
til. Hann þiggur ekki boð okkar.
Hinsvegar komumst við að raun
um að ágætur veitingavagn fylgir
lestinni. Því hafði Albert ekki gert
ráð fyrir. Þangað hefir harðsoðni
kaupsýslumaðurinn leitað, að
svala þorsta sínum og matarlyst.
Grænklæddur maður í spreng1
engist á ganginum við salernisdyr.
Inni situr kona með æðahnúta á
hægri kálfa. Ég hafði veitt því
athygli er hún gekk hjá. Er dyrnar
opnast vík ég fyrir grænklædda
manninum. Hann á óumdeilanleg-
an forgangsrétt. Allt hátterni
hans ber. þess glöggt vitni. Svo
kemur harðsoðni kaupsýslumað-
urinn úr veitingasalnum. Kveikir
sér í vindlingi er hann dregur úr
gullveski, þunnu, er hann ber í
barmi sér. Tyllir sér stundarkorn í
sæti það er hann hefir helgað sér
með Fjármálatíðindum sínum.
Meðan lestin brunaði þennan spöl
Harðsoðinn
kaupsýslu-
maður með
doppótt
hálsbindi
hefir veski hans aukist að verð-
gildi, því blöðin greina frá því að
gullúnsan hækki enn á kauphall-
armarkaði og málma. Nú seilist
fjári enn í vasa sinn. Tekur þaðan
snyrtilega miðablokk. Rífur af
henni miða til framhaldsferðar,
eða einhver einkenniskort til not-
kunar á ferð sinni. Stingur henni á
ný í vasann. Strýkur létt yfir
grásprengt hárið. Sogar að sér
reyk úr vindlingi sínum. Hann
virðist mettur og ánægður eftir
góða máltíð í vagni 1. pláss far-
þega. í fljótu bragði virðist fjar-
stæðukennt að nokkur skuli kaup
á 1. plássi. Vandséð hvaða þæg-
inda þar er að njóta umfram þau
er okkur eru boðin.
Það tiltæki harðsoðna kaup-
sýslumannsins er ferðast á 2.
farrými, en matast á 1. plássi
vekur minningar um Ásmund
Jónsson skáld frá Skúfsstöðum.
Hann hafði annan hátt, þá er
hann mataðist. Fátækleg efni
hans leyfðu eigi að hann keypti
sér málsverð á betri veitingahús-
um. Því kaus hann, að sögn háð-
fugla, að neyta fiskstöppu á Öld-
unni í Traðarkotssundi, en stanga
úr tönnunum í anddyrinu á Hótel
Borg. Þar gekk hann um að hætti
hefðarmanna. Hvítar gammásíur
er hlífðu skóm hans veittu
hæversku fasi af ætt tignarstands
verðugan ramma.
Kona hans, söngkonan Irma
Weile-Barken, kunni skil á öllum
helztu aðalsættum Mið-Evrópu og
Balkanskaga. Þær ættir er hún
kunni ekki að nefna af persónuleg-
um kynnum við einhvern á ættar-
meiði voru tæpast þess verðar að
bera sér nöfn að vörum. Er stjórn-
byltingar eftirstríðsáranna leiddu
nýja forystumenn alþýðulýðvelda
á valdastóla kinkaði frú Irma kolli
er hún renndi augum yfir ráð-
herralista. Það brást ei að þar
mátti kenna einn eða annan er gat
rakið ættir, — ef ekki beint, — þá
að krókaleiðum til einhverrar
aðalsættar eða kaupahéðna
borgarastéttarinnar er réðu ríkj-
um á dögum Habsborgara
Hohenzöllera eða Ferdinanda.
Sagan um silfurkerin og soðboll-
ana er ekki einhlýt í byltingum og
valdaferlissögu 20. aldar.
Frú Irma Weile-Barken lét sér
mjög umhugað um minningu
manns síns, þá er hann var látinn.
Til marks um það má nefna að
hún kostaði mjög vandaða útgáfu
af drápu Ásmundar um Hólastól.
Ég geymi tvö eintök er ég leyfði
mér að kaupa af henni á sínum
tíma. Þau róma vandlæti hennar
og virðingu á verkum manns
hennar.
Hefði hún getað tekið undir með
Ásmundi er hann kvað:
„Ég minnist þín um daga og
dimmar nætur,
mig dreymir þig svo lengi
hjartað slær.“
Þegar rætt er um Ölduna kemur
í hugann saga er Ásbjörn Ólafsson
stórkaupmaður sagði sögumanni á
góðravinafundi fyrir aldarfjórð-
ungi. Þeir Ásbjörn og Valur Bene-
diktsson, sonur Einars Benedikts-
sonar skálds voru góðvinir og
höfðu brallað margt á æsku og
unglingsárum. Tengdust ævibönd-
um tryggðar og vináttu. Á mögr-
um árum kreppu og viðskipta-
deyfðar var oft þröngt í búi
smáfugla. Þá kom hugkvæmni og
skáldsnilli sér vel í lífslist hvers-
dagsleikans og langir föstudagar
áttu til að breytast í sumardaginn
fyrsta ef vel tókst og góð hugmynd
Ásbjörn Ólafsson
Irma Weile Jónsson
vanda, sé honum tryggt að hljóta
umbun erfiðis og skildingur liggi í
lófa að loknum kaupmála og veð-
setningu.
Nú gera þeir félagar ferð að
Þrúðvangi, fremur en Héðins-
höfða. Þjóðskáld vort bjó við
rausn svo lengi sem efni leyfðu.
Fagur húsbúnaður og listgripir
prýddu stofur.
Ganga nú unz fyrir þeim verður
mynd sú hin mikla, fögur tafla
hefðarfrúar þeirrar og hofróðu er
sjálfur Salómon konungur í allri
sinni dýrð knéféll í lotningu, þótt
til væru þeir er teldu liljur vallar-
ins meiri virðingar verðar en
skrautbúið hefðarfólk.
Er þeir félagar gengu frá föður-
garði Vals höfðu þeir á brott með
sér málverk drottningar og skálds.
Úti var regnúði. Handbragð
snilldarmanna tveggja leyndi sér
eigi á myndinni. Olíulitir Ásgríms,
valdir af kostgæfni, naumast
þornaðir. því tóku tár að hníga af
hvörmum drottningar. Var svo
komið, þá er þeir félagar, Valur og
Ásbjörn námu staðar að Sigurði
Berndsen, að tárataumar runnu
niður kinnar hefðarfrúarinnar af
Saba. Allt um það hefja þeir máls
á kaupskap og veðmálaviðskipt-
um. Vilja selja Sigurði málverkið
til varðveizlu gegn hæfilegu gjaldi
Áamundur frá Skúfastöðum
Stöövarstjórinn Pontarlier rœöir viö Albert og Simone.
komst í framkvæmd. Svo var er
þeir félagar, Valur og Ásbjörn
ræddu um útveg og leiðir til þess
cað afla drykkjarfanga á Portvins-
öld og allir vasar tómir, þótt leitað
væri í fóðri og öllu snúið, í jakka,
buxum og vesti.
Valur segir við Ásbjörn: Mér
kemur ráð í hug. Faðir minn á
mynd heima. Hún er af drottning-
unni af Saba. Máluð af erlendum
meistara. Augnaumbúnaður
drottningarinnar var orðinn elli-
máður og því fékk faðir minn
Ásgrím meistara Jónsson til þess
að hressa upp á augnaprýði
drottningarinnar. Förum nú leynt
og nemum málverkið á brott.
Finnum Sigurð Berndsen, kunnan
að því að leysa hvers manns
og góðvíni. Sigurður horfir tor-
trygginn á mynd drottningar.
Segir: Víst var drottningin
merkisfrú mikil. Mikið andskoti
var nú Salómon útsjónarsamur og
glöggur fjármálamaður. En því-
líkt bruðl og annað eins óhóf.
Eykur við orði. Þið sjáið það
drengir mínir, að myndin er ekki
söluhæf og því síður verðhæf. Það
leka taumar niður kinnarnar. Það
lítur ekki nokkur maður við svona
mynd. Það er af og frá.
Ásbjörn, ráðsnjall að vanda,
fær vitrun: Hvað er þetta maður.
Skilurðu þetta ekki?
Þetta er drottningin af Saba
daginn eftir að maðurinn hennar
dó. Hún er að gráta. Myndin er
snilldarverk.